آخرین بازمانده نسل ادبی ۲۷ هم رفت

نگاهی به شخصیت پپین بیو, نویسنده و هنرمند اسپانیایی

درگذشت پپین بیو، آخرین بازمانده نسل ادبی ۲۷ اسپانیا صدمین متفکر اسپانیایی و یکی از پیشگامان نسل ادبی ۲۷ به همان شکلی که می‌خواست در اتاق خود در خواب و آرام در سن ۱۰۳ سالگی در شهر مادرید جان سپرد.

طبق گفته نزدیکان پپین: «پپین هیچ‌گونه بیماری نداشت و تنها درد او کهنسالی‌اش بود، چیزی که در نهایت به زندگی او پایان بخشید». پپین‌ بیو از همان سال‌های جوانی به عنوان یکی از اعضای نسل ادبی ۲۷ اسپانیا نقش فرهنگی، ادبی و سیاسی خود را به خوبی ایفا کرد، وی پیوندی ناگسستنی بین اعضای این گروه هنرمندان تلقی می‌شد و از ۲۰ سالگی به اقامتگاه دانشجویی آنها در مادرید پیوست و در آنجا بود که دوستی نزدیکش با شخصیت‌های برجسته دنیای هنری اسپانیا همانند لوئیس بونوئل، فدریکو گارسیا لورکا و سالوادر دالی شکل گرفت.

پپین مورد اعتماد آنها و عضو خلاق گروه بود، به‌طوری که آنها در بسیاری از آثارشان از ایده‌ها و تفکر پپین الهام می‌گرفتند. وی ماه گذشته در کتاب «الا پپین» از دیدار خود با اقامتگاه دانشجویی‌اش سخن می‌گوید، پپین می‌گوید: «آنجا را کاملاً با محلی که برای اولین‌بار در سال ۱۹۲۱ برای تحصیل در رشته پزشکی به آن وارد شده بودم متفاوت دیدم، گوشه و کنار آنجا برایم غریبه شده بود، اما در همان سال‌های جوانی از همان ابتدای ورود من به اقامتگاه دانشجویی مادرید با فضایی مطمئن مواجه شدم، فضایی که اطرافش را وقار، عشق به هنر و دوستی فرا گرفته بود».

تاثیر بی‌حد و مرز پپین بر آثار هنرمندان نسل ادبی ۲۷ قابل ستایش است. همان‌طور که در روایت‌ها آمده پپین خالق عکس اسطوره‌ای مراسم بزرگداشت گونگورا در آتنئوی سویا بوده است، مراسمی که می‌توان گفت پایه‌گذار شکل‌گیری بنیان اصلی این نسل معرفی می‌شود. پپین همیشه ناظر موفقیت‌های دوستانش بوده و با اینکه میراث ادبی مکتوب و مصوری را از خود به جا نگذاشته است اما نمی‌توان تاثیر تردیدناپذیر او را در خلق آثار هنرمندان این نسل نادیده گرفت تا جایی که بونوئل او را به عنوان دوست جدانشدنی خود یاد می‌کند.

● زندگی پپین

خوزه بیولاسییرا، ۱۳ مه سال ۱۹۰۴ در اوئسکا به دنیا آمد. او با لقب پپین بیو شناخته شد. فعالیت‌های حرفه‌ای پپین در نظرات فرهنگی ـ سیاسی‌اش خلاصه می‌شد. پپین فرزند سورنیو بیو پوراسوان مهندس، از همان دوران کودکی با اشخاص مشهوری همانند ژواکین کوستا، رامون کاخای و فرانسیسکو خینر آشنا شد. او در رشته پزشکی به تحصیل پرداخت و در مدت جمهوری اسپانیا سمت‌های متعددی را به عهده گرفت.

پپین در زمان جنگ داخلی اسپانیا در مادرید اقامت داشت و بعد از آن سمت مشاور هیدروالکتریک اوئسکا را پذیرفت. زندگی پپین از سال‌های ۱۹۲۷ شکلی دیگر به خود گرفت، درست زمانی که او تحصیل را کنار گذاشت و به همکاری با جامعه «بیاس و ریسگوس» درآمد.

جنگ برای پپین تجربه‌ای تلخ بود که او را به خلق ایده‌های جدید و تفکر سازنده‌ای واداشت. پپین برادر و بسیاری از دوستان نزدیک خود را در جنگ از دست داد و بسیاری از همراهان نوگرای وی همانند پپین تبعیدی درونی را تجربه می‌کردند.

پپین بیو را می‌توان یکی از معرفان دنیاهای فانتزی دانست؛ خالق هنری که رویا و تخیل بازیگر اصلی آن است، خالق تصویرهای ذهنی که سالوادر دالی و بونوئل از آنها الهام گرفتند که در میان آنها می‌توان به خلق دو تصویر خیالی سه‌بعدی نقش برجسته آنها اشاره کرد.

آخرین نماینده نسل ادبی ۲۷ در کتاب خاطرات خود با نام «گفت‌وگوهایی با خوزه پپین بیو»، گذری به اسپانیا از قرن ۲۰ داشته که با نام چهره‌های برجسته‌ای مانند بایه اینکلان، باروخا، ارتگا وگاست و اونامونو شروع می‌شود و با لورکا و بونوئل ادامه می‌یابد و در آخر نیز با خوان بنت پایان می‌پذیرد. این کتاب حاصل ۴۰ ساعت مصاحبه با روزنامه‌نگاران و شاعرانی چون دیوید کاستیو و مارک ساردا است.

خوزه پپین بیو جوایز فراوانی از قبیل صلیب بزرگ از قانون مدنی آلفونسوی عالم در سال ۲۰۰۱ و مدال افتخار هنرهای زیبا در سال ۲۰۰۴ را دریافت کرده است. می‌توان گفت خلق تئاتر مدرن و نوگرای اسپانیایی در سال ۲۰۰۳ تنها اثر جاودانه اوست.

● نسل ادبی ۲۷ اسپانیا چه نسلی بود؟

در سال ۱۹۲۷ سومین سالگرد مرگ گونگورا در آتنئوی سویا برگزار شد. در این مراسم گروهی از جوانان هنرمند و متفکر حضور داشتند که در میان آنها رافائل آلبرتی، فدریکو گارسیا لورکا، خورخه گیین، داماسو آلونسو، فراردو دییگو، پدرو سالیناس و لوئیس سرنودا را می‌توان نام برد.

پیوستن این گروه شاعران به یکدیگر، شروع شکل‌گیری نسل ادبی ۲۷ اسپانیا بود، نسلی که به ادبیات اسپانیا شکلی تازه بخشید و عصر طلایی ادبیات را رقم زد.

اعضای نسل ادبی ۲۷ از لحاظ ساختار فکری و مشخصه‌های ایدئولوژیکی شبیه به هم بودند و روابط دوستانه نزدیکی بین آنها برقرار بود.

تمامی آنها به‌دنبال زبان تازه‌ای در خلق آثار ادبی بودند و خوان رامون خیمنس، یکی از شاعران و نویسندگان مدرنیسم اسپانیا مورد ستایش نسل ادبی ۲۷ بوده و الهامات فراوانی از او در آثار این نسل پدیدار شده است.

در خصوص سبک ادبی این نسل باید گفت تاثیرات ادبی که از نویسندگان و ادیبان پیشین خود گرفته‌اند، عمق محتوای آثار آنها را پررنگ‌تر کرده و این تاثیرات از نویسندگانی چون میگل د اونامونو، روبن داریو و بکر در آثار لورکا، سالیناس و سرنودا به وضوح دیده می‌شود. اعضای نسل ادبی ۲۷ تنها به ویژگی‌های سبک ادبی، مدرن و نوگرای ادبیات غنایی پایبند نبودند بلکه آنها به تفکرات، ریشه‌ها و شکل‌های سنتی سرزمین خود نیز وفاداری داشتند تا جایی که در آثارشان نشانه‌هایی از تاثیرات نویسندگانی چون لوپه دبگا و کبدو دیده می‌شود.

آنها برای یافتن زبان شعری متفاوت از گونگورا، اسطوره ادبیات اسپانیا نیز الهام می‌گرفتند. این نسل در کنار تکیه بر زیبایی‌شناسی اصولگرا به خلق فرم و ساختارهای مردمی نیز گرایش داشتند، به‌طوری که می‌توان این نمونه‌های مردمی را در آوازهای کولی لورکا و برخی از آثار آلبرتی مشاهده کرد.

جنگ داخلی اسپانیا برخی از شاعران نسل ادبی ۲۷ را به خلق آثار اجتماعی ـ سیاسی واداشت که می‌توان به آخرین آثار تئاتری لورکا اشاره کرد که در آنها اقتباسی از فضای جنگ و تعهد سیاسی به مملکت شکل گرفته است. همان‌طور که گفته شد نسل ادبی ۲۷ به دنبال شکل تازه و عمیقی از بیان شعر بودند و در حقیقت خالق زبان متفاوتی در به‌کارگیری و نوآوری استعاره شدند؛ به نحوی که در تمامی آثار آنها جزئیات با صراحت کامل بیان می‌شود.

از سوی دیگر در بیشتر فرمول‌های ادبی نسل ادبی ۲۷ پیوندی با زدودن شعر از هر آنچه شعر نیست وجود دارد و سبک ادبی آنها به سوی تکامل و فرم‌گرایی سمت و سو می‌گیرد؛ بر همین اساس در شعرهای لورکا، آلبرتی و گیین روح شعر ناب و بی‌پیرایه مأوا می‌گیرد.

در کنار خلق شعر بی‌پیرایه، تاثیر سوررئالیسم و انسان‌گرایی در آثار این نسل پررنگ بوده است، لورکا با خلق اثر «شاعری در نیویورک» و آلبرتی با «درباره فرشتگان» تاثیر سوررئالیسم را کاملاً نشان می‌دهند.

در زمینه فرم و وزن شعری آثار نسل ادبی ۲۷، اگر وزن شعری آثار این نسل با آثار دوران مدرنیسم مقایسه شود شکل‌هایی از حذف و کاستن وزن‌های اضافی دیده می‌شود و اولین تفاوت حذف قالب‌هایی است که در ساختار شعری به آنها احتیاجی نیست، نسل ادبی ۲۷ در کنار پایبندی به فرم‌های کلاسیک، به‌کارگیری فرم‌های ساده و ادبیات آزاد (ابیاتی که هر بیت آن بدون وزن و قافیه مشخص نوشته می‌شود) را در پیش گرفته‌اند و به نوعی شعر نو پدید آورده‌اند، شعری که جایگاه طلایی آن نه تنها در ادبیات اسپانیا بلکه در شعر جهان نیز ستایش کردنی است.

سپیده میرزایی