دارو, گرانی و نگرانی

با توجه به التهاب فضای اقتصادی و نوسانات قیمت ارز در کشور, به مرور شاهد بروز آثار جانبی این التهاب ها هستیم یکی از مهم ترین معضلاتی که در این زمینه وجود دارد, کمبود دارو و افزایش قیمت آن است که از چندی پیش کارشناسان و صاحب نظران در مورد آن گفته و هشدار داده بودند در صورت بی توجهی به این معضل, در آینده نزدیک مشکل کمبود دارو در کشور به یکی از معضلات جدی اجتماعی تبدیل می شود

با توجه به التهاب فضای اقتصادی و نوسانات قیمت ارز در کشور، به مرور شاهد بروز آثار جانبی این التهاب‌ها هستیم. یکی از مهم‌ترین معضلاتی که در این زمینه وجود دارد، کمبود دارو و افزایش قیمت آن است که از چندی پیش کارشناسان و صاحب‌نظران در مورد آن گفته و هشدار داده بودند در صورت بی‌توجهی به این معضل، در آینده نزدیک مشکل کمبود دارو در کشور به یکی از معضلات جدی اجتماعی تبدیل می‌شود...

در ۲ ماهه اول امسال، شاهد بروز این بحران بودیم، تا جایی که از مناطق زلزله‌زده خبرهایی می‌رسید که گویای نبود و کمبود داروهای حیاتی برای مصدومان و بیماران این مناطق بود اما مشکلات دارویی به اینجا ختم نمی‌شود. بنا بر گزارش‌های رسیده، اعلام افزایش ۲۵ درصدی قیمت داروهای داخلی به‌وسیله رییس سازمان غذا و دارو، باعث نگرانی بسیاری از بیماران شده و خیلی از آنها بیش از نیاز داروی مصرفی خود را تهیه می‌کنند و به همین دلیل برخی سودجویان برای کسب منافع بیشتر، از توزیع داروهای پرفروش خودداری کرده‌اند و به نوعی به احتکار و انبار اجناس تا مشخص شدن تکلیف قیمت نهایی داروها دست زده‌اند.

عباس حاجی آخوندی، این افزایش قیمت را متناسب با تغییر نرخ ارز مبادلاتی و گران شدن مواد اولیه داروها نمی‌داند و می‌گوید: «این تغییر قیمت‌ها زیر نرخ تورم و حتی کمتر از میزان افزایش حقوق کارمندان دولت است.»

وقتی افزایش قیمت داروهای داخل ۲۵ درصد باشد، بدیهی است که داروهای خارجی افزایش قیمتی بسیار بیشتر دارند به‌طوری که به گفته حاجی آخوندی، قیمت این داروها مستقیم تحت‌تاثیر نرخ ارز است و به همین علت ممکن‌است افزایش قیمت آنها حدود ۲ برابر باشد. به گفته وی، این افزایش قیمت تقریبا عادلانه است زیرا برخی کارشناسان حوزه دارویی درخواست افزایش ۵/۲ تا ۳ برابری قیمت داروهای وارداتی را داشته‌اند. شاید به علت اینکه شرکت‌های دارویی به دلیل تعویق در پرداخت مطالبات مراکز درمانی، بیمارستان‌ها، شرکت‌های پخش و بیمه‌ها، مشکل نقدینگی دارند اما مسوولان تصمیم گرفته‌اند قیمت دارو را کمتر از ۲ برابر افزایش بدهند که در مقایسه با قیمت پیشنهادی کارشناسان، رقم زیادی نیست. اما به نظر می‌رسد اگر بی‌طرفانه، یعنی نه از پشت میز رییس سازمان غذا و دارو، به این افزایش قیمت بنگریم، اوضاع بازار دارو با ۲ برابر شدن قیمت داروهای وارداتی، بحرانی می‌شود.

● آیا بیمه‌ها مقصر اصلی‌اند؟

دکتر رهبر مژدهی‌آذر، رییس انجمن داروسازان ایران، رویکردی متفاوت اما همسو با نظر دکتر حاجی‌آخوندی در این زمینه دارد و ارزان بودن قیمت داروها را در نهایت به ضرر خود مصرف‌کننده می‌داند. او در گفت‌وگو با «سلامت» می‌گوید: «ارزان بودن قیمت دارو باعث می‌شد کیفیت داروها پایین بیاید. از سوی دیگر به علت قیمت پایین به کشورهای همسایه قاچاق می‌شدند. مثلا زمانی داروخانه‌های پاکستان مملو از داروهای ایرانی بود ضمن اینکه به علت دسترسی آسان و ارزان، باعث دامن زدن به تجویز بی‌مورد و مصرف خودسرانه دارو می‌شد که در نهایت دود آن به چشم خود مصرف‌کننده می‌رفت و دولت نیز به علت بودجه‌‌ای که در این زمینه اختصاص می‌داد، زیر فشار بود. خوشبختانه به مرور مسوولان متوجه این امر شدند ضمن اینکه ارزان بودن قیمت دارو نسبت به سایر کالاها و مطابق نبودن قیمت دارو با تورم حاکم بر کشور، باعث شده بود کارخانه‌‌ها و توزیع‌کننده‌ها در این زمینه متضرر شوند.» وی می?افزاید: «به‌تدریج نظام دارویی کشور هم در این زمینه متضرر شد و حتی داروهای ایرانی قدرت رقابتشان را از دست دادند. امروزه، هرچند دیرهنگام متوجه این مشکل شدند و برای رفع این نابسامانی‌ها قیمت دارو را اصلاح کردند. در حال حاضر قیمت خدمات دارویی همپای سایر کالاها و نیازمندی‌های عمومی، اصلاح شد و مثل سایر کالاها با تورم حرکت خواهد کرد. به نظرم این موضوع افق بسیار جدیدی در نظام دارویی کشور است و امیدواریم به‌تدریج محاسن این طرح مشخص می‌شود.» وی در مورد جای خالی توجه به منافع مردم در این تصمیم‌گیری گفت: «ما به فکر منافع مردم نیز هستیم اما خلاء این افزایش قیمت دارو را بیمه‌ها باید پر کنند. مشکل اصلی در قیمت دارو نیست بلکه در مدیریت نادرست سازمان‌های بیمه است. در این بین فقط تولید‌کنندگان داروهای داخلی تحت‌تاثیر این طرح قرار نمی‌گیرند بلکه وارد‌کنندگان دارو و مواد اولیه دارویی نیز به علت حذف ارز مرجع و نداشتن دسترسی به ارز مورد نیاز در این زمینه به مشکل برمی‌خورند.»

● چرا داروی خارجی کم شده؟

دکتر سیدعلی سبحانیان، رییس اتحادیه وارد‌کنندگان داروی کشور و یکی از وارد‌کنندگان دارو در ایران، در مورد افزایش قیمت داروهای وارداتی و نبود ارز برای این کار به خبرنگار «سلامت» می‌گوید: «به ما به‌عنوان یک شرکت وارد‌کننده دارو، از بهمن ماه به بعد به اندازه یک دهم نیاز معمولمان ارز داده‌اند تا دارو وارد کنیم بنابراین ۴۰ درصد از داروها را نداریم. وقتی ارزی نیست، چگونه این داروها وارد شود؟ شرکت ما ۵۰ قلم داروی ثبت شده دارد که در حال حاضر ۴۰ درصد این داروها را نداریم. این مشکل مربوط به امروز و دیروز نیست بلکه ۳ ماه است با آن دست و پنجه نرم می‌کنیم. ما از مشکلات دولت هم اطلاعی نداریم و نمی‌خواهیم که در این خصوص بدون داشتن اطلاعات نظر بدهیم بنابراین فقط به بیان مشکلات خود، بسنده می‌کنیم.» وی می‌افزاید: «یکی از شرکت‌های دارو‌سازی اروپایی، به دلیل سابقه ۱۵ ساله همکاری با ما میلیون‌ها دلار دارو برایمان ساخته اما به دلیل اینکه ارز نداریم، نمی‌توانیم این داروها را وارد کنیم. آنها مرتب با ما تماس می‌گیرند که انبارهایمان پر شده است و تاریخ داروها رو به اتمام است و حتی گفتند به دلیل این اتفاق دیگر با ما کار نمی‌کنند و به ما دارو نمی‌دهند. من واقعا ناراحت هستم که در چرخه معیوبی افتاده‌ایم و تنها افرادی که در این بین زیان می‌بینند، بیماران هستند. واقعا نمی‌دانم باید برای حال این افراد چه کرد.» وی درباره افزایش قیمت‌های داروهای وارداتی تصریح می‌کند: «هنوز قیمت‌ها مشخص نشده‌است اما شنیده‌ها حاکی از آن است که قیمت داروهای وارداتی افزایش صددرصدی خواهد داشت. مطمئنا این افزایش قیمت، در مصرف‌کننده تاثیر خواهدداشت بنابراین باید شرکت‌های بیمه‌ای وارد عمل شوند تا مشکلی برای بیماران به وجود نیاید.»

تمام صاحب‌نظران بر این باورند که بیمه‌ها وظایفشان را درست انجام نمی‌دهند. آنها معتقدند افزایش قیمت‌ دارو با توجه به تورم و افزایش قیمت حامل‌های انرژی منطقی است اما نباید به بیماران هم فشار وارد شود بلکه باید بیمه‌ها در این زمینه وظایف خود را به نحواحسن انجام دهند. دکتر حسینعلی شهریاری، رییس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی، در این‌باره به «سلامت» می‌گوید: «با توجه به افزایش قیمت کلیه اجناس و خدمات در کشور، قیمت داروها نیز باید افزایش یابد. اگر نخواهیم این افزایش قیمت را داشته باشیم، باید از کیفیت داروها بزنیم بنابراین افزایش قیمت داروها منطقی و مفید است اما آیا این قیمت اضافه شده را مردم باید بپردازند؟ نه! بیمه‌ها باید پرداخت کنند و متاسفانه سازوکار بیمه‌های ما مناسب و مشخص نیست.» وی می‌افزاید: «متاسفانه مشکل انتقال ارز، مشکل نقدینگی شرکت‌های وارد‌کننده دارو و شرکت‌های تولید‌کننده دارو و مسایل دست‌وپا‌گیری که به علت تحریم‌ها دچار آن شده‌ایم، باعث شده این مشکلات به وجود بیاید.» وی در مورد احتکار دارو به‌وسیله توزیع‌کنندگان می‌‌گوید: «نمی‌توان گفت هیچ احتکاری انجام نشده است اما سازمان غذا و دارو نیز باید نظارت‌هایش را بیشتر کند.»

● جای خالی داروها حیاتی

برای لمس هرچه بیشتر معضلاتی که در جریان است، سری هم به داروخانه‌های سطح شهر زدیم تا نظر داروخانه‌داران را در مورد افزایش قیمت و علل کمبود دارو در بازار بررسی کنیم. نکته جالب توجه این بررسی میدانی، نارضایتی متصدیان و مسوولان داروخانه‌ها از افزایش قیمت داروها بود. در همین زمینه آقای جام‌جو، مسوول داروخانه‌ای در اطراف میدان ولیعصر می‌گوید: «وقتی واردات دارو به مشکل می‌خورد، یعنی کسانی که سیاست‌گذار هستند، در واردات دارو به مشکلاتی برخورده‌اند و نمی‌توانند دارو وارد کنند؛ یا مشکل تبادل دلار است یا قرارداد با شرکت‌های سازنده. از طرفی تحریم‌ها هم هستند و در نهایت نمی‌توان برخی داروها را وارد کرد. معمولا هم وقتی یک کشور تحریم می‌شود، کشورهای تحریم‌کننده دست می‌گذارند روی دارو‌های حساس و الان هم داروهای حساس در بازار وجود ندارد اما مکمل‌ها و داروهای معمولی در بازار وجود دارد.» وی در خصوص افزایش قیمت داروها گفت: «هیچ فرقی نمی‌کند؛ اگر گران بخریم، گران هم می‌فروشیم. در این میان قدرت خرید مردم پایین می‌آید. این موضوع در رابطه با پزشکان هم صدق می‌کند و تعداد بیماران مراجعه‌کننده کم خواهدشد. داروخانه در نهایت مایل است دارو ارزان شود چون می‌تواند بیشتر بفروشد و این قضیه برای تمام اصناف و فروشندگان صدق می‌کند.»

اما نظر دکتر فراهانی، مسوول داروخانه‌ای حوالی میدان انقلاب نیز جالب توجه است: «خیلی از شرکت‌های دارویی و پخش دارو نزدیک ۲ هفته است هیچ دارویی نمی‌دهند و چون می‌دانند قیمت دارو قرار است افزایش یابد، از پخش دارو خودداری می‌کنند.» وی می‌گوید: «از زمانی هم که ارز مرجع قطع شده، فقط چند شرکت که دارای رابطه بوده‌اند، توانسته‌اند به ارز دسترسی پیدا کنند و دارو وارد کنند. این روند هم باعث شده است خیلی از شرکت‌ها از بین بروند و حذف شوند. به همین دلیل خیلی از دارو‌ها وارد نمی‌شود.» وی در مورد افزایش قیمت داروهای داخلی و خارجی گفت: «داروهای داخلی بیشتر از ۲۵ درصد و داروهای خارجی بیشتر از ۱۵۰ درصد افزایش قیمت داشته‌اند.»

او با اشاره به افزایش قیمت داروها ابراز کرد: «شدیدا متضرر می‌شویم، طبیعتا سقف سرمایه من تا یک حدی است اما اگر قیمت‌ها بیش از حد طبیعی افزایش یابد، باید سقف سرمایه‌ام را افزایش دهم که این افزایش سرمایه اولیه از عهده هر کسی برنمی‌آید و در نتیجه خیلی از داروخانه‌ها ورشکست می‌شوند.»

محمدامین صالحی