رمزی از رمضان

ماه مبارک رمضان را باید ماه مدیریت بر خود نامید ماهی که در آن انسان ها باید تمام اصولی که در مدیریت یک سازمان, جامعه, شرکت و کارخانه به کار گرفته می شود, برای خودشان به کار بگیرند

ماه مبارک رمضان را باید ماه مدیریت بر خود نامید؛ ماهی که در آن انسان ها باید تمام اصولی که در مدیریت یک سازمان، جامعه، شرکت و کارخانه به کار گرفته می‌شود، برای خودشان به کار بگیرند...

ما در بحث مدیریت کلان، اصولی مثل برنامه‌ریزی‌، سازماندهی، هماهنگی، بودجه‌بندی، تمرکززدایی، ارتباطات، آموزش، مدیریت زمان، بسیج منابع و امکانات داریم که با زیبایی و ظرافت خاصی تمام این اصول در این ماه گنجانده شده است و در اینجا با استناد به یافته‌های علمی و اصول مدیریتی و با ذکر مثال‌‌هایی، این ماه مبارک را مورد بررسی قرار می‌دهم.

● رمضان و مدیریت زمان

وقتی از برنامه‌ریزی و مدیریت زمان صحبت می‌‌کنیم و می‌گوییم ماه رمضان تبلوری از این برنامه‌ریزی است، یعنی شما ۱۱ ماه به میل خود زندگی کرده‌اید، هر موقع دوست داشته‌اید خورده‌اید و خوابید‌ه‌اید، ولی در این ماه در ساعت‌هایی می‌توانید غذا بخورید و در ساعت‌هایی نمی‌توانید. در این ماه مبارک، بعد از آنکه سحری خوردید، طوری کارهایتان را برنامه‌ریزی می‌کنید که افطار در مکان خاصی پای سفره افطار باشید. این در حالی است که اگر با کسی قرار ملاقات بگذارید، حداقل ۱۰ دقیقه تاخیر، عادی است. سر سفره افطار همه ۱۰ دقیقه قبل پای سفره می‌نشینند، این یعنی همان مدیریت زمان که به حلقه مفقوده جامعه ما تبدیل شده است. چرا در ماه رمضان بهانه «ترافیک بود، کار داشتم، دیر شد، ببخشید»، نمی‌آوریم؟ چرا همه سر سفره افطار می‌رسیم؟ این ماه به شما یاد می‌دهد اگر خودتان مدیریت داشته باشید، می‌توانید مدیریت زمان را رعایت کنید، اگر برنامه‌ریزی داشته باشید از صبح برای غروبتان می‌توانید برنامه‌ریزی کنید. من نمی‌خواهم بگویم برنامه‌ریزی ۱۰ ساله داشته باشید اما ماه رمضان ما را تمرین می‌دهد برای اینکه برای هر روز زندگی‌مان برنامه‌ریزی کنیم.

● رمضان و مدیریت منابع

یکی از اصول مهم مدیریتی که در این ماه واضح آن را می‌بینیم، بودجه‌بندی و بسیج منابع و امکانات است؛ یعنی از منابعی که در اختیار دارید، استفاده نمی‌کنید، آن هم به میل و خواست خودتان. بهترین غذا و خوراکی‌ها در یخچال شما وجود دارد و شما آنها را نمی‌خورید. یکی دیگر از این اصول، بودجه‌بندی و قناعت است، می‌گویند ماه رمضان ماه قناعت است، من متاسف می‌شوم وقتی می‌شنوم برخی افراد در ماه رمضان اضافه وزن پیدا می‌کنند. معتقدم باید در این ماه یک سوم خوراکی‌هایمان کم شود، ولی متاسفانه اسراف در جامعه ما بیداد می‌کند و مصرف گوشت، مرغ و مواد پروتئینی افزایش می‌‌یابد.

● رمضان و مدیریت برخورد

اگر در دنیا بتوانیم خور و خواب و شهوت را مدیریت کنیم، به یک انسان وارسته تبدیل‌می‌شویم. وقتی صحبت از مدیریت بر خود می‌شود، یعنی اینکه بتوانیم امیال، رفتارها، خشم ، غضب و حتی خوشحالی‌های کنترل نشده خودمان را کنترل کنیم؛ ماه مبارک رمضان هم ماه تسلط و مدیریت بر خود است. امروزه سازمان‌های بسیار بزرگ، از مدیران عالی‌رتبه‌ای که دارند یا قصد دارند که آنها را استخدام کنند، آزمایش‌هایی می‌گیرند، به این صورت که آن مدیر را در موقعیت‌های مختلف گرسنگی، تشنگی و... قرار می‌دهند و اگر آن فرد توانست در این موقعیت‌های خاص خود را کنترل کند، عصبانی نشود و بر خشمش غلبه کند، نمره قبولی از این آزمون می‌گیرد و به عنوان مدیر به کارش ادامه خواهد داد یا به عنوان مدیر آن سازمان انتخاب می‌شود. جالب است که در ماه مبارک رمضان این موقعیت‌ها برای هر کدام از ما پیش می‌آید، در واقع این ماه ماه امتحان است برای اینکه ببینیم چقدر بر خودمان مدیریت داریم.

● رمضان و کار گروهی

در ماه رمضان کار دسته‌جمعی و تقسیم کار در بسیاری از خانواده‌ها به زیبایی اجرا می‌شود، یکی از فرزندان سبزی می‌‌خرد، دیگری در صف حلیم می‌رود، پدر خانواده نان می‌گیرد، مادر خانواده افطار را آماده می‌کند و... در واقع روحیه کار گروهی در ماه رمضان در خانواده‌ها افزایش می‌یابد و چقدر زیباست که در این ماه همه اعضای خانواده برای تهیه و آماده کردن سفره افطار یا سحری مشارکت می‌کنند، بر اثر همین کار دسته‌جمعی، مثلا پدر خانواده باوجود خستگی و تشنگی و گرسنگی در صف نان می‌ایستد و عشق خود به خانواده‌ را با نان داغ به خانه‌اش تزریق می‌کند. اگر در سایر ایام سال نیز همین کار گروهی و مدیریت تقسیم کار صورت گیرد، دیگر شاهد آن نخواهیم بود که بعد از ۲۰ سال پدر خانواده یا مادر خانواده ببرد و خسته شود.

● رمضان و آموزش

نکته مهم دیگر این است که ماه رمضان، ماه خواب نیست، ماه بیداری و شب زنده‌داری است. یکی از اصول مدیریت، آموزش است و شما ببینید که چقدر به ما توصیه شده در این ماه قرآن بخوانید، قرآن بخوانید و قرآن بخوانید! این توصیه‌های مکرر برای چیست؟ برای این است که علاوه بر فراگیری روخوانی قرآن و شرکت در جلسات قرآن به تفسیر و معنی قرآن توجه شود و افراد به مباحثه بپردازند. اینها یعنی آموزش که برای هر سازمان و انسانی واجب است. در اصول مدیریتی تاکید شده که آموزش باعث جوان ماندن سازمان و آموزش و فراگیری قرآن هم باعث زنده‌ماندن و بالندگی فرد و جامعه می‌شود.

● ۴ توصیه پایانی

خوب است در اینجا به چند نکته مهم که می‌تواند رمضان امسال را رمضانی متفاوت برای شما و خانواده‌تان بکند اشاره کنم.

۱) ماه رمضان به فرزندان ما یاد می‌دهد که چگونه در امور زندگی مشارکت کنند. از والدین خواهش می‌کنم که در این ماه مبارک بسیار خوش‌اخلاق باشند و روزهای ماه مبارک رمضان را به روزهای قشنگی برای فرزندان خود تبدیل کنند تا خاطراتی خوب در ذهن بچه‌ها باقی بماند. روزهای رمضان وقتی زود از کار تعطیل می‌شوید و به منزل می‌آیید، نگذارید بچه‌ها خستگی و عصبانیت شما را ببینند بلکه شور و شوق خود را نشان دهید و آنها را در انجام کارها شریک کنید. در این ماه والدین باید بیشتر با بچه‌ها بازی کنند، بیشتر به آنها توجه کنند و با حوصله‌تر باشند زیرا رمضان ماه خداست، ماه صله ارحام و ماه صلح است.

۲) از یاد نبریم که این ماه، ماه تقویت اراده است؛ اگر نتوانیم در این ماه اراده خود را تقویت کنیم، در محیط کار هم نخواهیم توانست. ماه رمضان فقط گرسنه نگه داشتن معده نیست، تقویت تمامی اراده‌هاست. افرادی که بعدازظهرهای روزهای ماه مبارک رمضان احساس ضعف، خستگی، گرسنگی و عصبانیت می‌کنند، انسان‌های ضعیفی هستند که باید به تقویت خود بپردازند، در غیر این صورت روزه‌داری فقط برایشان گرسنه ماندن است، در حالی که این ماه، باید ماه مبارزه با سلطه شهوات نفس باشد، آدم روزه‌دار هر لحظه مشغول جهاد و در حال مدیریت خود، امیال، غرایز و نقاط ضعفش است.

۳) درس بزرگی که ماه مبارک رمضان به ما می‌دهد، شکرگزاری از خداوند است؛ وقتی در اوج تشنگی، آب را می‌بینیم، باید خدا را بابت نعمات بی‌شماری که به ما داده است، شکر کنیم و به خود بگوییم ای خدا! برای نعمت‌هایی که به ما دادی و از آنها غافل شده‌ایم، شکر. همین قدردانی از خدا این درس را به ما می‌دهد که قدر داشته‌های خودمان را بدانیم.

۴) نکته آخر در مورد حضور ما در مساجد در این ماه است، بیایید ماه رمضان امسال متفاوت از زمان‌های دیگر به مسجد برویم. گاهی بعضی از عزیزان را می‌بینم که وقتی به مسجد می‌‌آیند، به گوشه‌ای می‌روند و نماز می‌خوانند و از مسجد خارج می‌شوند در حالی که مسجد فقط برای نماز خواندن نیست. رفتن به مسجد برای برقراری ارتباط با دیگران و پیدا کردن دوست است، برای اینکه آدم‌های بیشتری را ببینیم. چرا می‌گویند در صف‌های نماز جماعت حتما با نمازگزارانی که در چپ و راست و پشت سر و جلوی شما هستند دست بدهید؟ فشردن این دست و نگاه کردن به چشمان مسلمانانی که در صف‌های نماز جماعت حضور دارند، صمیمیتی را به فرد تزریق می‌کند و این مدیریت برقراری ارتباط از همین‌جا شروع می‌شود.

بیایید امسال ماه رمضانی که در پیش است، اولین ماه رمضان زندگی‌مان قرار دهیم. اگر تا به حال فقط فکر می‌کردیم روزه‌داری یعنی اینکه فقط خودمان را گرسنه نگه‌داریم، بیایم از نگاه مدیریتی به روزه‌داری و ماه رمضان نگاه کنیم و ببینیم این روزه‌داری چه مزایایی برای اعضای خانواده و جامعه ما دارد.

دکتر علی شاه‌حسینی

دکترای مدیریت برنامه‌ریزی، مدرس دانشگاه آزاد اسلامی