عوامل موثر در پرورش میگو

در مزارع از لحاظ ظرفیت ذخیره سازی كم تا زیاد , كیفیت تغذیه بسیار اهمیت دارد در بیشتر مزارع گسترده سنتی غذادهی صورت نمی گیرد و میگوها از ارگانیسم های موجود در حوضچه ها بطور طبیعی تغذیه می كنند

تغذیه: در مزارع از لحاظ ظرفیت ذخیره سازی كم تا زیاد ، كیفیت تغذیه بسیار اهمیت دارد . در بیشتر مزارع گسترده (سنتی) غذادهی صورت نمی گیرد و میگوها از ارگانیسم های موجود در حوضچه ها بطور طبیعی تغذیه می كنند . در برخی از این مزارع جهت فعالسازی زنجیره غذائی از كودها استفاده می كنند . در مزارع نیمه متمركز بیشتر غذا بوسیله میگوها مصرف می شود و كمتر بعنوان فعال كننده شبكه غذایی مورد استفاده قرار می گیرد در مزارع متمركز میگوها به جیره های غذایی تجاری وابستگی دارند بنابراین این مزارع به بهترین سیستم تغذیه ای نیازمند هستند .در وضعیت مطلوب ، میگوها در مزارع متمركز و نیمه متمركز باید ۴یا ۵ بار در روز با فاصله زمانی حداقل ۳ ساعت تغذیه شوند . جیره غذایی با كیفیت دارای مزایای متعددی نسبت به جیره غذایی با كیفیت پایین تر می باشد . كه عبارتند از : رشد سریعتر ، مرگ و میر پایین تر و بهبود كیفیت آب ،تغذیه می تواند بیش از ۵۰ درصد هزینه های تولید را در مزارع متمركز پرورش میگو شامل شود همچنین نقش عمده ای در تشكیل لجن های كف مخازن دارد بنابراین پرورش دهندگان موفق به این باورند كه تغذیه بهتر و اتخاذ تدابیر مناسب تغذیه ای ، صرفه جویی مالی بیشتری را برای آنها در بر دارد. عادت میگو در تغذیه كند مواد غذایی باعث اتلاف آنها میشود حتی اگر این مواد غذایی از كیفیت بالایی برخوردار باشند و افزایش پایداری آب بیش از ۲ ساعت چاره ساز نیست زیرا رسوب مواد غذایی - هر چند پایداری فیزیولوژیكی خوبی نیز از خود نشان دهند- ادامه پیدا خواهد كرد . در طول یك ساعت تغذیه میگو بیش از ۲۰ درصد پروتئین و حدود ۵۰ درصد هیدراتهای كربن و ۸۵تا۹۵درصد ویتامینهای موجود در غذا از دست می رود همچنین در این مدت ۷۲درصد نیتروژن و ۸۶درصد از تركیبات فسفری از بین می رود . این مواد از دست رفته در كف مخازن تجمع پیدا نموده یا از محیط خارج می شود .بدلیل وجود رقابت بالا در بازار غذای میگو در آسیا اكثر تولید كنندگان ،اقدام به تولید جیره غذایی با كیفیت بالا نموده تا از رسیدن محصولاتشان در جایگاهی مطلوب از نظر بازاریابی اطمینان حاصل كنند . اما در برخی از كشورها شامل اندونزی ،هند ،فیلیپین ،ویتنام و بنگلادش بدلیل استفاده از جیره غذایی كم پروتئین هزینه تولید میگو بالا است .پرورش دهندگان غربی كاملا به غذاهای جارتی خشك وابستگی دارند در حالیكه ۵۰درصد پرورش دهندگان شرقی از جیره های غذایی طبیعی مانند پودر ماهی ،انواع سخت پوستان و نرمتنان استفاده می كنند كه ممكن است باعث اشاعه بیماریها در مخازن و حوضچه ها شود .

۲- روشهای غذادهی :

اكثر پرورش دهندگان میگو غذارا بوسیله مخازن نگهداری یا از طریق قایق های كوچك پخش می نمایند آنها سینی های تغذیه را داخل حوضچه ها فرو می برند . این سینی ها می توانند مربع یا گرد باشند كه مساحت كوچكترین آنها ۲/۱ متر مربع می باشد و یا می توان به جای آنها از سبدهای توری استفاده كرد . در سال ۱۹۹۲ پرورش دهندگان در پرو از نوعی سینی های تغذیه در سراسر حوضچه ها (مخازن )استفاده كردند بطوریكه سینی ها را دور تا دور مخزن داخل آب قرار می دادند بدین ترتیب هر سینی مساحتی در حدود ۵۰۰تا۱۰۰۰ متر مربع را پوشش می داد . این روش تغذیه هزینه بر بود زیرا حداقل ۲ نفر برای نگهداری هر ۱۰هكتار دریاچه نیاز بود اما چون در این روش فرایند های آماده سازی غذا مراحل كمتری دارند هزینه هایی از قبیل دستمزدها،تجهیزات با كاهش قیمت تهیه غذا جبران می شوند . در كل روش غذادهی با سینی های تغذیه مزیتهای زیر را دنبال دارند :

۱- آلودگی كمترو تمیزی بیشتر كف مخازن

۲- كاهش تنشها ،بیماریها و افزایش رشد

۳- تشخیص سریع بیماریها

۴- كاهش هزینه های پمپاژ و هوادهی

۵- كاهش هزینه های نگهداری مخازن بین برداشت ها

۶- توانایی بیشتر در تخمین میزان برداشت محصول

۷- تغذیع كنترل شده و بهداشتی

۸- كسب اطلاعات با ارزش از چگونگی اتفاقاتی كه در مخازن رخ می دهد

هم اكنون در پرو ، تمام مزارع از سینی های تغذیه برای غذادهی استفاده می كنند و این روش در اكوادور ،برزیل و آمریكای مركزی نیز استفاده می شو د هم چنانكه در چهارمین اجلاس پرورش میگو (هندوراس /آوریل۱۹۹۷ ) سخنان پرورش دهندگان میگو مبین این نكته بود كه این روش در كشورهای آنها در حال بهره برداری و یا در دست بررسی است .

۳- هوادهی :

پرورش دهندگان میگو از جریان جزرومدی و پمپهای دیزل برای حفظ كیفیت آب و احیای عناصر محلولهای غذایی كه سبب رشد جلبكها در مزارع گسترده و نیمه گسترده می شوند استفاده می كنند .این فرایند باعث افزایش اكسیژن تازه آب ودر نتیجه كاهش تلفات محصول می گردد جهت افزایش سطح اكسیژن در مزارع نیمه متراكم و متراكم از دستگاههای دمنده هوایی الكترونیكی /مكانیكی استفاده می كنند . آنهادر شب هنگام و صبح زود در هنگامیكه سطح اكسیژن به پایین تر مقدار برسد بكار می روند . چرخهای پره دار با بهم زدن سطح آب و هوا اكسیژن را به داخل آب می برند و پمپهای دمنده اكسیژن را به سطح زیرین دریاچه تزریق می كنند . زیرا میگو در جریان آب ایجاد شده بوسیله هواسازها رشد می كنند . چرخهای پره دار قسمتهای متحرك وثابت زیادی دارند در حالیكه پمپهای دمنده قسمتهای متحرك كمی دارند . تولید كنندگان چرخهای پره دار و دمنده های هوا بطور فعال در جلب نظر پرورش دهندگان میگو با یكدیگر به رقابت می پردازند بنابراین قیمتهای محصولات آنها مشابه یكدیگر می باشد و اساسا هیچكدام از تكنولوژی بهتری نسبت به یكدیگر برخوردار نیستند .هواساز های فشار پایین ،تكنولوژی سومی هستند كه هوا را از طریق شبكه های لوله ای به كف مخازن می رسانند . این سیستم های ساده غیر مكانیكی می توانند بوسیله لابراتورهای غیر حرفه ای طراحی و تولید شوند . هر چند عمومیت كمتری را نسبت به چرخهای پره دار و دمنده های هوایی دارا هستند . اما در پرورشگاههای لارو میگو و مخازن عمیق، در لایه ای كه دمای آب كا هش می یابد بكار می روند ،همچنین فشار هوای كم ایجاد شده بطور موثری در فرایند تصفیه مخازن كاربرد دارد .هزینه اولیه بالا و نیاز به جمع آوری قطعات سیستم قبل از برداشت از محدودیتهای استفاده از هواسازهای فشار پایین می باشد .

۴- بیماریها:

شیوع بیماریها بزرگترین مانع در آینده صنعت پرورش میگو بشمار می رود . هر چند مزارع و پرورشگاههای تكثیر میگو مقاومت پایینی در مقابل هجوم پروتوزآها ، قارچها و باكتریها دارند ،اما بیماریها ی ویروسی تهدیداساسی بشمار می آیند . آنها باعث ایجاد بحرانهای مالی بزرگ در تایلند (۸۸-۱۹۸۷) چین (۹۴-۱۹۹۳) ، اندونزی(۹۵-۱۹۹۴) ،هند (۹۶-۱۹۹۴)،و ایجاد مشكلات مهم در سایر كشورها از قبیل اكوادور (۹۶-۱۹۹۳)،هند رواس(۹۷-۱۹۹۴)شدند .

امروزه تولید كنندگان غربی در حال مبارزه با ویروسی هستند كه از كشورهای شرقی به آنها سرایت كرده و البته عكس این موضوع نیز در مورد تولید كنندگان شرقی صادق است .در حال حاضر روش درمانی خاصی جهت بیماریهای ویروسی وجود ندارد اما با پیشرفت تكنیكهای مدیریتی اثرات مخرب آنها كاهش پیدا كرده است .در آمریكای لاتین ، پیش از ظهور ویروس لكه سفید در سال ۱۹۹۹ ،ویروس سندروم تاورا كشنده ترین ویروس محسوب می شد .چرا كه در مدت كوتاهی بعد از ذخیره سازی توان كشتن ۴۰تا۹۰ درصد لاروها را در مخازن پرورش میگو دارا است اگر چه سندروم تورا در طی سالها پنهان مانده بود اما رسما از ژوئن سال ۱۹۹۲ در مزارع خلیج گوآیكیل اكوادور مورد شناسایی قرار گرفت كه به مزارع مختلف حمله كرد و سپس تا مارس ۱۹۹۳ نا پدید شد . اما هنگامیكه مجددا بعنوان یك اپیدمی كشنده در سراسر مزارع خلیج گوایكیل بروز نمود "سندروم تاورا " لقب گرفت زیرا برای اولین بار در مزارعی كه در طول رودخانه تاورا وجود داشته گزارش شد (ناحیه ای در ۲۵ كیلومتری جنوب شرقی گوایكیل )این بیماری "سرخ دمی " نیز نامیده شد زیرا دم و بدن میگوی بیمار به رنگ صورتی روشن می گرددو تاورا در تمام كشورهای غربی بجز ونزوئلا كه دارای پرورشگاههای محصور لارو می باشد گسترش یافته است . البته گونه های وحشی و پرورشی vannamei در برابر بیماری تاورا از خود مقاومت نشان می دهد .

ویروس لكه سفید در سال ۱۹۹۹ در آمریكای لاتین بدون هیچ مانعی باعث تخریب مخازن در مدت كوتاهی بعد از ذخیرع سازی میگو ها گردید . قبل از آن در سال ۱۹۹۶ مزارع گسترده در غرب بنگلادش ،هند و برخی نواحی از بنگلادش را فرا گرفت، تلفات این ویروس از تاورا بیشتر است و بسیاری از واریته ها ی سخت پوستان را از بین میبرد و ناقلهای زیادی دارد حملات ویروسی در هر دو نیمكره اغلب پس از یك دوره بارش باران رخ می دهد و این برای میگوها خطرناك است چرا كه پس از بارش باران دما ،غلظت نمك و سایر فاكتورهای آب بطور چشم گیری نوسان دارند . بنظر می رسد كیفیت بالای آب و ذخیره سازی با تراكم كمتر بهترین دفاع در برابر هر گونه بیماری است هنگامیكه جمعیت عوامل بیماریزا كم است قدرت دفاعی میگوها معمولا برای جلوگیری از شیوع بیماریها كافی است اما وقتیكه آب كیفیت نامطلوبی دارد و یا تراكم در مخازن بالاست ،قابلیت نفوذ پذیری باكتریهای میله ای، قارچها و ویروسها در میگوها بیشتر است .

۴- پرندگان شكارچی :

دسته های مهاجر پرندگان با فرود آمدن به مزارع میگو بسرعت به صید میگوها مشغول می شوند تقریبا در همه كشورها پرندگان از جمله حیوانات محافظت محسوب شده و هر تلاشی برای ترساندن أنها نا موفق بوده است ایجاد هر گونه سر و صدا و یا استفاده از مترسكها مدت زیادی مفید واقع نمی شود چرا كه پس از مدتی پرندگان به این وسایل توجهی نمی كنند .

۵- آلودگی محیط زیست :

هر وقت تعداد زیادی مزارع میگو اعم از نیمه متراكم و متراكم روی یك رودخانه یا خلیج احداث شوند . فاضلاب بیش از حد و پس مانده های غذایی و باكتریها و جلبكهای مرده كفیت آب را كاهش داده ،محیط زیست را تخریب كرده و شرایط مناسبی برای رشد عوامل بیماریزا ی میگو فراهم می كنند .البته فاضلاب حاصل از مزارع میگو به مقدار متعادل اثرات مفیدی به محیط زست از جمله غنی سازی آن بدون ایجاد آلودگی دارد در برخی موارد فاضلاب مزارع موجب رونق بخشیدن به ماهیگیری محلی شده است . هر چند گونه های گیاهی كه مزارع میگو را احاطه می كنند تعادل مواد غذایی را بهم می زنند در عوض از فرسایش جلوگیری كرده و شفافیت آب را با جذب گل و لای افزایش می دهد .

دلایل توجیهی پرورش میگو :

در آمد حاصل از پرورش میگو در مقایسه با كشاورزی سنتی بسیاربیشتر می باشد . ارزش كل صادرات میگو در جهان در سال ۱۹۹۵ بیش از ۴/۱۰ ملیارد دلار بوده است . پرورش میگو باعث ایجادمشاغل مختلف و در نهایت ایجاد تحرك و پویایی در اقتصاد منطقه ای می گردد. مزارع پرورش میگو بطور معمول باعث اشتغال ۱تا۲ نفر بطور تمام وقت در هر هكتار می شوند بعبارت دیگر در صنعت پرورش میگو در هر ۲۰هكتار مزرعه بطور مستقیم ۱۵ نفر اشتغال می یابند و ضمنا در مقابل این مقدار زمین ۵نفر در صنایع شیلات و ۲ نفر در حمل و نقل مشغول به كارمی شوند.

در سال ۱۹۹۱ طبق برآورد های انجام شده ۸۲۰۰۰ نفر در صنایع پرورش میگو در اكوادور مشغول بكار شدند كه بطور میانگین ۱نفر برای ۲/ هكتار زمین می باشد .

در ایران زمین هایی وجود دارد كه هیچ گونه استفاده كشاورزی ندارند اما می توانند به پرورش میگو اختصاص یابند زیرا پرورش میگو با استفاده از آب دریا در زمین های شوره زار ساحلی انجام می گیرد . طبق بررسی های انجام شده اگر در هر هكتار ۲تن میگو پرورش داده شود معادل ۵برابر بهترین زمینهای زراعی كشور در آمد ایجاد می كند . در برخی مناطق مانند چابهار شرایط به گونه ای است كه می توان در سال ۲بار میگو پرورش داد .

اگر سرمایه گذاری لازم انجام شود در صنعت پرورش میگو می توان سالانه رشدی بین ۱۰۰ تا ۲۰۰درصد را در این بخش شاهد بود . از نظر فروش و بازاریابی قسمت اعظم میگوی پرورشی ایران به كشورهای عربی حاشیه جنوب خلیج فارس ، اتحادیه اروپا ، ژاپن صادر می شود و حتی شركتهای فرانسوی و اسپانیایی میگوی پرورش ایران را پیش خرید می نمایند .

برآورد تجهیزات و اعتبارات لازم پرورش میگو :

جهت ایجاد تاسیسات و مزارع پرورش میگو باید به این نكته توجه داشت كه ایجاد مزارع پرورش میگو در چه سیستمی میباشد همانطوری كه ذكر گردید سیستمهای پرورش میگو به سه دسته كلی گسترده ، نیمه متمركز و متمركز تقسیم بندی می شود . بنابراین امكانات و اعتبارات لازم برای هر سیستم متفاوت می باشد .اما از آنجا كه اجرای سیستم نیمه متمركز به لحاظ عوامل اقتصادی و سایر عوامل در ایران مناسب می باشد به بررسی امكانات و اعتبارات لازم در این سیستم پرداخته می شود .برای ایجاد ۱ هكتار مزرعه پرورش میگو در سیستم نیمه متمركز امكانات و اعتبارات بشرح زیر نیاز می باشد :

۱- ساخت و تجهیز مزارع پرورش میگو برای هر هكتار با توجه به امكانات داخلی مبلغ ۵۰۰۰۰۰۰۰ ریال برآورد می شود.

۲- برای عملیات خاكی و نگهداری ۱۰۰ هكتار تعداد ۱ دستگاه ماشین سنگین و ۱ دستگاه ماشین سبك مورد نیاز است .

۳- برای هر هكتار ۱۰ كیلو وات برق صنعتی مورد نیاز می باشد .

۴- برای هر هكتار پرورش میگو ۱۴ تن غذای میگو مورد نیاز می باشد .

۵- به ازای هر هكتار پرورش میگوبایدبه ایجاد ۵/۱ تن ظرفیت در سرد خانه اقدام نمود .

۶- به ازای هر هكتار پرورش میگو باید ۵/۲ تن ظر فیت در كارخانجا ت عمل آوری و بسته بندی وجود داشته باشد .

تهیه و تنظیم:مهندس مهدی كاظمی