نگاهی به جشنواره فیلم برلین

در« بله قربان گویان جهان را درست می کنند» مردی که وانمود می کند یک مدیر اکسون است در یک کنفرانس نفتی در «کالگاری» سرو کله اش پیدا می شود و از موفقیت منبع انرژی شرکت پرده بر می دارد ویوولئــوم یک فرآورده جدید سوخت زیستی است که از اجساد انسان ساخته می شود

در« بله قربان گویان جهان را درست می‌کنند» مردی که وانمود می‌کند یک مدیر اکسون است در یک کنفرانس نفتی در «کالگاری» سرو کله‌اش پیدا می‌شود و از موفقیت منبع انرژی شرکت پرده بر می‌دارد: ویوولئــوم یک فرآورده جدید سوخت زیستی است که از اجساد انسان ساخته می شود. او هم‌چنین به عنوان نماینده شرکت شیمیایی «داو» با ظاهر شدن در تلویزیون و اعلام اینکه شرکت‌اش مجتمع سمی بوپال هند را پاکسازی و به همه قربانیان غرامت پرداخت خواهد کرد، ۳۰۰ میلیون تماشاگر را فریب می‌دهد. این مرد بدلی پیش از آنکه کارش را تمام کند، با دانشمندان وخانواده‌ها در نیواورلئان، جایی که به عنوان یک سخنگوی دولت ایالات متحده ظاهر شده، مصاحبه‌هایی انجام می‌دهد و به شهردار «رأی ناگین» و دیگران - قول می‌دهد که طرح خانه‌سازی عمومی را از سر می‌گیرد «واکسون» را وادار می‌کند ۱۲ میلیارد دلار برای احیای زمین‌های باتلاقی منطقه پرداخت کند.‏

این فیلم که در جشنواره بین‌المللی فیلم برلین (۵ تا ۱۵ فوریه- ۱۷ تا ۲۷ بهمن) نمایش داده شد، نیمه مستند و نیمه تمسخرآمیز و تحت تأثیر «بورات» مایکل مور و مجله تلویزیونی مانند «۲۰/۲۰» بود. این فیلم که با بودجه ‌اندکی بیش از یک میلیون دلار به موضوع‌های تغییر آب و هوا، حرص و آز شرکت‌ها و نابرابری ثروت پرداخته بود، از شوخ طبعی و تازگی‌یی برخوردار بود که منبع الهام‌ایمیل‌های بسیاری از جوانان قرار گرفت. جوانانی که افتتاحیه فیلم را دیده، مشتاق آن بودند که جهان را تغییر دهند.‏

‏«مایک بونانو» که همراه با «‌آندی بیچل باوم» و «کورت انگفهر» تدوین کننده «فارنهایت ۹/۱۱» مور، فیلم را کارگردانی کرده است، گفت: «این لحظه‌ای بود که همه داشتند درباره آنچه ما در ۳۵ سال گذشته کرده بودیم، فکر می‌کردند. اگر ما از این لحظه به عنوان یک لحظه یادگیری استفاده کنیم و شکل کار خود را تغییر دهیم، می‌توانیم از پایان دنیا به آن شکلی که واقف هستیم، جلوگیری کنیم.»‏

در سالی که با شروعش احساس می‌شد پایان دنیا است، جشنواره برلین با فیلم‌هایی مانند «بله قربان گویان» که به مهم‌ترین مسایل روز همچون محیط زیست، ناآرامی اجتماعی، بی ثباتی اقتصادی پرداخته بودند، دچار شقاق شده بود. اما حتی برای این جشنواره که به پذیرش افکار سیاسی و نو مشهور است، برنامه امسال به‌طور استثنایی بی پرده و تحریک‌آمیز بود. بعضی این جریان را واکنشی در مقابل زیاد روی‌های صنعت سینما و ایجاد تحرک میان استودیوهای رقیب دانستند. به عقیدة آنها فیلم‌های مستقل در دهه ۱۹۸۰ در برنامه سینماهایی که مخصوص نمایش فیلم‌های هنری بودند قرار داشتند، در حالیکه در دهه ۱۹۹۰ بوسیله استودیوهای بزرگ انتخاب می‌شدند. درحال حاضر که استودیوهای تهیه فیلم جهانی شده‌اند، ممکن است درها به روی فیلمسازان کم تجربه‌تر باز شود و یک بازگشت را به سینمای ریشه‌دارتر موجب شود. «ویلند اسپک» مدیر بخش پانورامای جشنواره که فیلم‌های پرخطرتر و کم خرج را نمایش می‌دهد (فیلم‌هایی که اوضاع بد اقتصادی را دوباره باب کرده‌‌اند) می‌گوید: «ما شاهد تحول جدیدی در جهت انواع فیلم‌سازی افراطی و شجاعانه هستیم. این فیلم‌ها بار دیگر نان و آب دار می‌شوند.» ‏

فیلم‌های مستند موفق امسال بر این جشنواره مسلط بودند. خوزه پادیلا کارگردان برزیلی که سال گذشته با «گروه نخبه» خرس طلایی جشنواره را برد، امسال با یک فیلم خشم آلود درباره گرسنگی به نام «کاراپا» آمده بود که با یک دوربین دستی و بدون موزیک، به صورت سیاه و سفید در شمال شرقی برزیل فیلمبرداری شده است. ضمناً «خمارودیگز» اسپانیایی با «گرگ چمتراز» به مسأله تجارت انسان در آمریکای جنوبی پرداخته بود، در حالیکه «جان کریسون» کانادایی با اُپرای مستند «درختان انجیر» صحنه‌ای واقعی از زندگی دو فعال‌ایدز را با هنرپیشه‌های خواننده که داستان خود را در مبارزه برای بدست آوردن دارو برای مردم شان می‌گویند به نمایش گذاشته بود. گریسون می‌گوید: «قرص‌ها همه‌اش به دلار و سیاست مربوط می‌شوند. و مداوای‌‌ایدز به‌ویژه در کشورهای در حال توسعه نباید به‌وسیله بحران مالی در تنگنا قرار گیرد آنهم در شرایطی که دولت‌ها شروع به کاهش بودجه خود می‌کنند. او مانند همه فیلم سازان فیلم خود را سال گذشته قبل از اینکه بحران ظاهر شود ساخت و موفق شد پیام خود را درباره نابرابری اقتصادی با هوشمندی پیشگویانه‌ای به مردم برساند.‏

شماری از فیلم‌ها نیز به طرز عریانی به بحران اقتصادی جهان پرداخته بودند. ‏

داستان «آبی دریایی» ماتیوهایسل در میان خرابه‌های املاک از هم پاشیده در حومه لوس‌آنجلس می‌گذرد، جایی که خانه‌های موقت مردم نشان می‌دهد زندگی مردم به حراج گذاشته شده است، «مایکل وینترباتوم» و «مت وایتکراس» کارگردانان انگلیسی که به خاطر «جاده‌ای به گوانتانامو» جایزه خرس نقره‌ای سال ۲۰۰۶ را بردند، امسال لنزهای دوربین خود را به «دکترین شوک» برپایه کتاب اخیر «نوآمی کلین» با همین نام برگردانده بودند. وایتکراس گفت: «این مهم است که ما فقط شروع به بحث دربارة راه آینده نکنیم، بلکه به گذشته نیز نگاهی بیافکنیم و سعی کنیم توضیح دهیم که چه اشتباهی روی داده است.»‏

این احساس می‌تواند همانقدر که در مورد اقتصاد آسان به کار برده می‌شود، در مورد صنعت سینما نیز مورد استفاده قرار گیـــرد. «رأی راسن»، دانمارکی ۳۰ ساله‌ای که «باغ وحش انسانی» یک فیلم آینده‌نگر را درباره یک زن صرب که از جنگ بالکان جان سالم به در برد تا عشق‌اش را در مراسی بیابد، می‌گوید: «سینمای بیدار اجتماعی نیز از این بحران سود خواهد برد.» با قضاوت درباره آنچه که در جشنواره برلین گذشت، می‌توان گفت «سینما هم اکنون به این سود دست یافته است.»‏