تمام شروط اجرای حدود, دال بر لغو آنهاست

اکثر احکام اجتماعی شریعت, گزینشی از بین بهترینهای آن عصر و امضا توسط پیامبر ص , جهت ابلاغ و اجرا بوده است

اکثر احکام اجتماعی شریعت ، گزینشی از بین بهترینهای آن عصر و امضا توسط پیامبر(ص) ، جهت ابلاغ و اجرا بوده است ۱

از طرف دیگر ، هدف پیامبر(ص) ، اجرای آن احکام نبوده ، بلکه رسیدن به جامعه ای پاک و عاری از خشونت و فساد و حاکمیت اخلاق و عدالت در جهت توسعه و رشد آن بوده است ۲ ، آنجا که خداوند هدف حتی اجرای قصاص را ، حیات و بالندگی جامعه معرفی نموده است :

و لکم فی القصاص حیاة یا اولی الالباب لعلکم تتقون ۳

و برای شما در قصاص ، حیات و زندگی است ، ای صاحبان خِرد! شاید شما تقوا پیشه کنید .

به همین دلیل ، پیامبر(ص) ، در مقام اثبات جرمهای منجر به اجرای حدود ، آنقدر شرایط را سخت کرده بودند که براحتی قابل اثبات نبوده و عاملی برای اشاعه آنها در جامعه نشوند . ۴

مهمترین قاعده و اصلی که در کتب فقهی مطرح و در اجرای حدود باید رعایت شود " قاعده درء " ، به معنای " دفع حدود به شبهات " بوده و مورد توافق بین هر دو فرقه شیعه و سنی می باشد .

در این مجال اندک ، به چند حدیث زیبا از پیامبر(ص) اکرم اشاره می شود :

• ادرؤوا الحدود بالشبهات و لاشفاعة و لاکفالة و لایمین فی حد ۵

حدود را به شبهات دفع کنید و شفاعت ، کفالت و قسم در حدود پذیرفته نمی شود .

• ادفعوا الحدود ما وجدتم له مدفعا ۶

مادام که راهی برای دفع حدود بیابید آنها را دفع کنید ( و اجرا ننمایید ) .

• عن عائشة، قالت : قال رسول الله (ص) : ادرؤوا الحدود عن المسلمین ما استطعتم فان کان له مخرج فخلوا سبیله فان الامام ان یخطیء فی العفو خیر من ان یخطیء فی العقوبة . ۷

عایشه می گوید : پیامبر اکرم (ص) فرمود : حد را از مسلمانان تامی توانید دفع کنید . اگر راهی برای دفع حد وجود دارد ، او [متهم] را رها کنید ، چرا که اگر امام در عفو کسی اشتباه کند ، بهتر است که در عقوبت کسی اشتباه کند .

• حضرت علی(ع) خطاب به مالک اشتر می‏نویسد:

.. و اقبل العذر، و ادرء الحدود بالشبهات و تغاب عن کل ما لایصلح لک و لا تعجلن الی تصدیق ساع،، فان الساعی غاش ، و ان تشبه بالناصحین ۸

• ... عذر شخص خاطی را بپذیر و در صورت وجود شبهه ، کیفر و مجازات را دور کن ( از اجرای آن خودداری کن )، و آن چه را که درستی اش بر تو روشن نیست نادیده گیر و در تصدیق و باور داشتن گفته‏های انسان بدگو و سم‏پاش شتاب منما ، زیرا افراد سم‏پاش خیانتکار و فریب‏دهنده می‏باشند ، هر چند خود را به صورت پنددهندگان درآورند .

با توجه به قاعده فقهی فوق که هیچ اختلافی در آن ، بین فقهای دو فرقه نیست ، فهمیده می شود که " هدف شارع ، پیشگیری از بروز مفسده معاصی در جامعه می باشد ، و اگر بعضی از آنها پدیدار شد ، می خواهد به ساده ترین و آسان ترین راه و دورترین آنها از آزار و ایذا ، نفی و برطرف سازد . حد و تعزیر فقط بمنزله داغ نهادن می باشد ، که آخرین دواء است . حاصل آنکه ، غرض شارع چیزی نیست جز دفع معاصی و رفعشان با سایر اسباب ، مثل انذار و ارشاد و توبه . ۹ "

زیرنویسها :

۱- مرحوم منتظری ، کتاب اسلام دین فطرت - ص ۷۰۲ تا ۷۰۵ - احمد قابل ، شریعت عقلانی ،۸، بخش ۲۲

۲- مرحوم منتظری ، همان

۳- بقره آیه ۱۷۹

۴- بطور مثال ، شرایط اثبات عمل زنا از قبیل شهادت ۴ نفر با کیفیت مطروحه در کتب فقهی و یا اقرار شخص در چهار نوبت و اطمینان قاضی مبنی بر سلامت عقلی او و ...

۵- من لایحضره الفقیه ، صدوق، ج ۴ ص ۷۶ ح ۵۱۴۶

۶- سنن ابن ماجه ، حدود ، ۵ ح ۲۵۴۵

۷- رواه الترمذی ، حدود ، ۲ ح ۱۴۴۷

۸- بحار الانوار, ج ۷۷ ص ۲۴۵ - تحف العقول ابن شعبة الحرانی ، ص ۱۲۸.

۹- فقه استدلالی در مسائل خلافی – مرحوم آیه اله غروی ص ۲۳

محمد صالحی – ۲۶/۱۰/۹۴