کودکان و نوجوانان خود را در انجام تکالیف و عادات مطالعه و درس خواند یاری دهید

سعی کنید همواره درس خواندن برای فرزندتان امر آسانی باشد و از تکلف و به جاآوردن تشریفات در این زمینه دوری کنید

راهبردهای کلیدی خاصی وجود دارد که اتخاذ آن‌ها در هنگام درس خواندن کودکان، شرایط را برای آن‌ها فراهم می‌آورد. با این‌حال در برخی از چنین راهبردهائی نیازمند آن هستیم که سایر اعضاء خانواده نیز سازگاری‌های لازم را به‌عمل آورند. تعدادی ازاین راهبردها در زیر فهرست می‌شوند:

تلویزیون را خاموش کنید: این قانون بسیار مهم است.

حتی محل قرار گفتن دستگاه تلویزیون نیز اهمیت دارد. تلویزیون بایستی در محلی قرار گیرد که هنگام درس خواندن کودک به‌هیچ عنوان مزاحمتی برایش ایجاد نکند. در غیر این‌صورت، اگر امکان جداسازی کامل محل درس خواندن کودک از محل قرار گرفتن تلویزیون وجود ندارد این قانون را اعمال نمائید: ”زمانی‌که موقع درس خواندن فرا می‌رسد به‌هیچ عنوان تلویزیون روشن نخواهد بود.“ به خاطر داشته باشید تلویزیون روشن، مانند شهدی که زنبور عسل را به‌خود فرا می‌خواند، حواس کودکان را به‌خود جلب خواهد کرد.

رادیو چطور؟ شاید این سئوال باری شما هم مطرح شد هباشد. آیا باید رادیو یا پخش را هنگام درس خواندن فرزندمان خاموش کنیم یا نیازی به این‌کار نیست؟ علیرغم برخی باورها، به‌نظر می‌رسد بچه‌ها زمانی‌که موسیقی دلخواهشان از رادیو یا دستگاه پخش شنیده شود، همچنان خوب عمل می‌کنند و خللی در درس خواندنشان ایجاد نمی‌گردد. (البته این مسئله تا حد زیادی بستگی به عادات درس خواندن وی و نوع موسیقی پخش شده نیز دارد) در صورتی‌که برای درس خواندن حضور صدا یا موسیقی را لازم می‌داند می‌توان از هدفون استفاده کرد تا مزاحمتی برای فعالیت سایر اعضاء خانواده فراهم نگردد.

تدابیر و قوانین ویژه‌ای برای استفاده اعضاء خانواده از تلفن در ساعت‌های درس خواندن باید اندیشیده و وضع گردد: هر چه تعداد اعضاء خانواده بیشتر باشد، طبیعتاً میزان استفاده از تلفن هم بیشتر خواهد بود. در چنین شرایطی همه اعضاء بایستی متعهد گردند در ساعات درس خواندن تلفن‌های غیرضروری یا طولانی‌مدت خویش را محدود و حتی حذف نمایند و در صورت امکان تماس‌های خود را به پس از زمان درس خواندن یکی از اعضاء موکول نمایند. حتی در صورت نیاز می‌توان از زمان‌سنج در کنار تلفن استفاده کرد تا طولانی شدن مدت مکالمه را هشدار دهد. کودک در هنگام درس خواندن فقط در صورتی مجاز به استفاده از تلفن است که بخواهد تکالیف خود را بپرسد یا با دوستان خود رفع اشکال درسی نماید.

● مکان ویژه‌ای برای انجام تکالیف یا درس خواندن فرزندتان مهیا نمائید

نیازی نیست که این مکان حتماً شامل اتاق خاصی باشد. محل درس خواندن می‌تواند پشت میزی در اتاق خواب کودک، پشت میز ناهارخوری و یا حتی میز آشپزخانه باشد. اما آنچه اهمیت دارد فراهم آوردن شرایط ویژه درس خواندن در این مکان‌هاست. مهم‌ترین شرط، حذف حداکثر محرک‌هائی است که به‌نظرتان باعث پرت شدن حواس کودک هنگام درس خواندن خواهد شد. به چند نکته درباره محل درس خواندن کودک توجه فرمائید:

▪ به خاطر داشته باشید که محل درس خواندن کودک، محل فعالیت اوست. بنابراین فراهم بودن شرایط درس خواندن در این مکان، به مراتب بیش از زیبائی آن اهمیت دارد. بسیاری از میزهای مطالعه موجود در بازار فضای مناسب و کافی برای پخش کردن وسایل و کتاب‌های کودکتان را ندارد. سعی کنید از میزی برای مطالعه کودکتان استفاده نمائید که محل و فضای مناسبی برای کتاب‌ها، کاغذها، دفتر، مداد و خودکار و سایر لوازم ضروری کودک در آن تعبیه شده باشد.

▪ تابلو یا تخته‌ای دیواری در این محل قرار دهید و برنامه روزانه کلاسی و درسی و سایر یادآوری‌ها را در این محل یادداشت نمائید. این امر به برنامه‌ریزی کودکتان کمک شایان توجهی می‌کند و همواره تکالیفش را به وی خاطرنشان می‌سازد. نصب عکس و پوسترهای رنگی یا استفاده از تخته تابلوهای رنگارنگ نیست چرا که این تابلو قرار است وظایف، برنامه‌ها و تکالیف کودک را به وی خاطرنشان سازد نه اینکه خود عامل پرت شدن حواس وی گردد!

▪ فرزند خویش را تشویق کنید تا دفترچه یادداشت کوچکی را همواره به‌همراه داشته باشد و تکالیف خود را در آن یادداشت نماید تا دچار سردرگمی یا فراموشی نشود.

● لوازم مورد نیاز کودک را همواره در دسترس وی قرار دهید

سعی کنید همواره درس خواندن برای فرزندتان امر آسانی باشد و از تکلف و به‌جاآوردن تشریفات در این زمینه دوری کنید. مثلاً ابتدا نیازهای کودکتان برای درس خواندن و لوازم مورد استفاده وی را بپرسید، فراهم کنید و در محلی قرار دهید که سریعاً قابل دسترس باشد و نظم دادن به آن‌ها هم راحت صورت گیرد. مهم است که همواره نحوه استفاده کودک تازه مدرسه‌ای خود را چک کنید و به او آموزش دهید که در نگهداری لوازمش کوشا باشد.

● انضباط یک عامل کلیدی در موفقیت تحصیلی فرزند شماست

اشتباه نکنید! این انضباط باید در کار شما رعایت شود. کارهای خانه را طوری ترتیب دهید که همواره غذا در ساعات معینی سرو شود. زمانی‌که هنگام غذا خوردن فرا رسید به کودک دانش‌آموز خود و سایر اعضاء خانواده بگوئید ”زمان جمع کردن کتاب‌هاست، باید غذا بخوریم“. اگر فرزندتان خیلی زودتر از وقت نهار یا شام از مدرسه به منزل می‌رسد می‌توان تمام یا قسمتی از وقت درس خواندن یا انجام تکالیف و مشق را قبل از غذا خوردن قرار داد.

● وضعیت رشدی کودک تعیین کننده میزان ساعات و انرژی است که برای درس خواندن مصرف می‌کند

مثلاً نوجوانان دبیرستانی می‌توانند بیش از یک ساعت بر درس متمرکز شوند: این در حالی است که کودکان کلاس اولی نمی‌توانند بیش از ۱۵ دقیقه روی یک تکلیف واحد کار کنند. به کودکتان زمان‌های استراحت اختصاص دهید و در صورت امکان پس از انجام هر بخش از تکلیف یک پاداش (نه لزوماً خوردنی، مثلاً دیدن یک کارتون کوتاه مورد علاقه کودک یا بازی با خواهر و برادر یا سایر فعالیت‌های کوتاه مورد علاقه...) برایش در نظر گیرید.

● به فرزندتان بیاموزید که درس خواندن فراتر از انجام تکالیف و مشق نوشتن است:

یکی از سوءتفاهمهائی که درباره درس خواندن برای بچه‌ها ایجاد می‌شود عبارت از این است که آن‌ها می‌پندارند به صرف نوشتن مشق و انجام تکالیف نوشتاری، درس خوانده‌اند. آن‌ها نمی‌توانند این دو مورد را از هم متمایز سازند. کودکتان را تشویق کنید تا فعالیت‌هائی از این قبیل انجام دهد:

▪ زمانی‌که هر مبحث درسی را خواند مطالب مهم آن را یادداشت‌برداری نماید.

▪ سریع خوانی و گذاشتن از مطالب غیرضروری را بیاموزد.

▪ نحوه یادگیری و خواندن جداول و نمودارها را یاد بگیرد.

▪ یاد بگیرید که آنچه را مطالعه نموده است با زبان خود از حفظ نماید.

▪ یاد بگیرد که از یادداشت‌های کوتاه خود برای مرور و یادآوری سریع تاریخ‌ها، فرمول‌ها، املاء لغات و... استفاده نماید.

● یادداشت‌برداری مهارت مهمی است که بایستی آموخته شود

یادداشت‌برداری یا همان جزوه‌برداری از مطالب تدریس شده در کلاس، مهارت مهمی است که بسیاری از دانش‌آموزان بر آن اشراف کافی ندارند. آن‌ها نمی‌دانند این‌کار را چگونه بایستی انجام دهند و برخی فکر می‌کنند بایستی کلمه به کلمه صحبت‌های معلم را یادداشت نمایند. این مهارتی است که از یکسو دانش‌آموزان بایستی فراگیرند که نکات اساسی تدریس معلم چیست و از سوی دیگر مربیان ماهر و آماده‌ای را طلب می‌کند که مطلب خود را در قالب مناسب و قابل دسته‌بندی نکات مهم و غیر مهم به دانش‌آموزان ارائه نمایند.

● آیا استفاده از چکنویس و پاکنویس مناسب است؟

در برخی موارد چنین است. چرا که معمولاً در کلاس انبوهی از مطالب در زمانی محدود ارائه می‌گردد و دانش‌آموزان به‌صورت رمزی یا با جمله‌های ناتمام رئوس مطالب را یادداشت‌برداری می‌کنند. این امر سرعت یادداشت‌برداری آن‌ها را افزایش می‌دهد و به افزایش حجم مطالب و برداشت‌های آن‌ها از کلاس کمک می‌نماید. هر چند که دوباره‌نویسی مطالب زمان‌بر است اما خود نوعی درس خواندن و شیوه‌ای برای مرور مطالب ارائه شده در کلاس نیز محسوب می‌گردد. با این‌حال، دقت کنید که دوباره‌نویسی مطالب در صورتی‌که به منظور مرور مطالب و در شرایطی مشابه درس خواندن انجام نگیرد، هیچ سودی نخواهد داشت و صرفاً امری وقت‌گیر است که تنها باعث زیبا شدن جزوات خواهد بود.

● استفاده از فرهنگ لغات و دایرهٔالمعارف ضروری است

اما در صورتی‌که صرفاً برای تزئین در طاقچه قرار داده شود و گرد و غبار به‌خود بگیرد هیچ فایده‌ای نخواهد داشت! آن را در محلی مناسب در دسترس فرزندتان قرار دهید و نحوهٔ استفاده از آن را به وی آموزش دهید تا هر کجا با نکته مبهمی در دروس مواجه شد به آن مراجعه نماید. سعی کنید از لغت‌نامه‌های ارزان‌قیمت استفاده کنید.

● به فرزندتان کمک کنید تا هنگام امتحان دادن احساس راحتی نماید

تجربه امتحان دادن ممکن است برای بسیاری از کودکان و نوجوانان تجربه‌ای استرس‌آور تلقی گردد. به فرزندتان توضیح دهید که درس خواندن به اصطلاح ”شب امتحانی“ کافی نخواهد بود. بهتر است دروس به مرور خوانده شود و در شب قبل از امتحان هیچ چیز مؤثرتر و آرامش‌بخش‌تر از یک خواب خوب و راحت نیست. همین‌طور، به فرزند دانش‌آموز خود یادآوری کنید که هنگام امتحان، کلیه دستورات و کل قسمت‌های سئوالات را با دقت و تا انتها بخواند تا بفهمد دقیقاً چه مسائلی از وی پرسیده شده است و هیچ مطلب یا سئوالی را از قلم نیندازد. در صورتی‌که سئوالات چند گزینه‌ای باشد، دقت عمل بیشتری نیاز است: چرا که این قبیل سئوالات معمولاً ”نکات انحرافی“ جهت سنجش دقت در خود می‌گنجاند.

لازم است به فرزندتان توصیه کنید پس از اتمام سئوالات و پاسخ‌دهی به آن‌ها در ارائه ورقه امتحانی خویش عجله به خرج ندهد و یک‌بار دیگر پاسخ‌ها و سئوالات را چک و مرور کند تا مطمئن شود نکته یا سئوالی را از قلم نینداخته است. در صورتی‌که برخی سئوالات را بدون پاسخ رها کرده باشد، ممکن است در همین زمان مرور بتواند به آن‌ها پاسخ گوید یا آن را یادآوری نماید.

حداقل می‌تواند درباره‌اش فکر کند. همیشه قلم اضافی با خود همراه داشته باشد. یک توصیه خوب باری دانش‌آموزان قبل از امتحان ”نفس عمیق بکشید، آرام باشید و با توکل به خدا و گفتن نام او شروع کنید...“

● در هنگام انجام تکالیف مراقب علائم خستگی باشید:

به خاطر داشته باشید در صورتی‌که فرزندتان خسته و ناراحت است یا از زیادی تکالیف و یا سختی آن شکایت دارد و احساس خستگی می‌نماید هیچ‌گونه یادگیری صورت نمی‌گیرد و یا حداقل میزان یادگیری به کمترین مقدار کاهش خواهد یافت. در چنین مواقعی می‌توان انجام تکالیف را به زمان دیگری موکول کرد یا اگر امکان چنین کاری وجود ندارد، والدین می‌توانند شرایط را طی یادداشتی به معلم گزارش دهند. حتی‌الامکان سعی کنید با معلم فرزند خویش در این رابطه صحبت حضوری داشته باشید و در صورتی‌که سایر دانش‌آموزان نیز از میزان و کیفیت تکالیف خسته هستند، لزوم و چگونگی آن را از مربی جویا شوید.

● آیا والدین بایستی در انجام تکالیف به فرزند خود کمک کنند؟

در صورتی‌که فکر می‌کنید نیازی ضروری است، بله! این‌کار را انجام دهید. مثلاً زمانی‌که املاء یک لغت را نمی‌داند، یا مسئله‌ای که تلاش کودک برای حل آن بی‌نتیجه مانده است. اما، در صورتی‌که فکر می‌کنید امری ضروری نیست و کودک با تلاش بیشتر خود به نتیجه دست خواهد یافت، خیر. در چنین مواردی با آرامش و گشاده‌روئی او را راهنمائی کنید. و به خاطر داشته باشید که کمک کردن با سرزنش و تلخ‌روئی به مراتب بدتر از کمک نکردن است!پس از اینکه فرزندتان تکالیفش را انجام داد، شما آن را چک کنید و در صورت وجود اشتباه از فرزندتان بخواهید آن را اصلاح نماید. هرگز مشق نوشتن، درس خواندن و انجام تکالیف را با دعوا همراه نکنید این امر خیلی مهم است که کودکان تکالیف را با سرزنش و تنبیه و دعوا تداعی ننمایند.بنابراین همواره از جملات و عبارات مثبت برای تشویق فرزندتان به انجام تکالیفش استفاده کنید.