آیا حلقه محاصره تنگ تر می شود

قطعات دومینو یكی بعد از دیگری فرو می افتد بعد از انقلاب مخملی گرجستان و انقلاب نارنجی اوكراین, این بار, نوبت قرقیزستان بود مانند نمونه های گذشته, «انقلاب» قرقیزستان هم از انتخابات شروع شد

در انتخابات پارلمانی این كشور نه تنها هیچ یك از مخالفان نتوانستند به كرسی های پارلمانی دست یابند، بلكه آن طور كه خبرنگاران غربی گزارش دادند، این انتخابات، پارلمان را به دژی مستحكم برای «عسگر آقایف» تبدیل كرد. همین رویداد البته خشم مخالفان را برانگیخت و آنان را به تظاهرات اعتراضی كشاند.با این حال، شاید حتی مخالفان نیز پیش بینی چنین روزهایی را نمی كردند: چند روز بعد از وقوع اولین اعتراض ها، كمیته امنیتی سازمان كشورهای مستقل مشترك المنافع به آقایف برای فرونشاندن اعتراض های عمومی، پیشنهاد یاری داد، ولی او پاسخ داد كه خود از عهده مهار مخالفان برخواهد آمد.آقایف تصور می كرد با سركوب موضعی مخالفان می تواند بر اوضاع چیره شود و آرامش را به كشور بازگرداند، اما شورش ها ناگهان گسترش یافت و آقایف را به ترك كشور وادار كرد.اما این حوادث برای استراتژیست های آمریكایی چندان شگفت آور نبود. در روزهای نخستین ماه مارس، برخی از روزنامه نگاران آمریكایی با خوشحالی نوشتند كه بعد از وقوع دو انقلاب موفق در گرجستان و اوكراین، اكنون شهروندان دیگر كشورهای آسیای مركزی از خود می پرسند: چرا ما نه؟! از دید تحلیلگران، نسیمی كه در اوكراین و گرجستان وزیدن گرفته و شهروندان ساكن دیگر كشورهای آسیای مركزی را ترغیب به براندازی حكومت كشورهایشان كرده است بویژه آنكه در براندازی این حكومت، شهروندان آسیای مركزی می توانند روی كمك های غرب حساب كنند.این كمكها، البته چندان هم انتزاعی نیست؛ هفته نامه فرانسوی «لوپوئن» در آخرین شماره خود از حضور سه سازمان آمریكایی در قرقیزستان برای هدایت و سازماندهی شورش های اخیر خبر داد و تأكید كرد كه این سازمان ها در انقلاب های گرجستان و اوكراین نیز حضور فعالی داشته اند. افزون بر این، حمایت های گاه و بیگاه مقامات آمریكایی و اروپایی از تحولات اخیر قرقیزستان كه نمونه های آن در حوادث گرجستان و اوكراین نیز دیده شد، به همراه پاداش های رسمی و غیر رسمی كشورهای اروپایی و غربی به این انقلاب ها، شهروندان آسیای مركزی را به بیان پرسش «چرامانه؟!» تشویق كرده است.البته پرسش «چرامانه؟!» كه حوادث قرقیزستان نشان داد هنوز هم زنده است و از میان حكمرانان دیكتاتور آسیای مركزی قربانی می گیرد، به همان اندازه كه برای غربی ها و بویژه ایالات متحده آمریكا خوشایند است، برای رهبران كمونیست تبار آسیای مركزی و مخصوصاً رهبران مسكو نگران كننده است. دیكتاتورهای آسیای مركزی امید داشتند كه تحولات ناخوشایند و سقوط حكومت ها، به همان بخش اروپایی شوروی سابق محدود بماند. این رهبران بر این باور بودند كه نزدیكی میان كشورهایی نظیر اوكراین با اتحادیه اروپا تأثیر مهمی در سقوط حكومت های شبه كمونیستی آنها داشته است. اما حالا روشن شده است كه سقوط رهبران ارتباط چندانی به نزدیكی یا دوری ایشان از قلمرو اروپا ندارد. به همین دلیل، حتی كشورهای آسیایی شوروی سابق نظیر تركمنستان و تاجیكستان نیز از اینكه روزی ماجراهای ناخوشایند شورش و سقوط حكومت ها را شاهد باشند، احساس خطر می كنند.واضح است كه این احساس خطر برای كرملین كه طی چند ماه اخیر سقوط پی در پی رهبران نزدیك به خود را در قفقاز و آسیای مركزی شاهد بوده، بیشتر است. در جریان تحولات اخیر نیز این نگرانی كرملین به خوبی مشهود بود. چنانكه «ولادیمیر پوتین» چند ساعت بعد از اعلام كناره گیری آقایف، اقدام شورشیان قرقیز را نیل به دموكراسی از طرق نامشروع دانست و آن را مذموم خواند و تلویحاً اعلام كرد. حتی اعلام رسمی روسیه در آمادگی برای پناه دادن به عسگر آقایف، از سوی تحلیلگران، واكنش تند روسیه علیه غرب توصیف شده است. ناظران در این باره تأكید می كنند كه پوتین كه روزی از گسترش ناتو ابراز نگرانی كرده بود، اكنون با غربی شدن همسایگان خود مواجه و نگران آن است كه بعد از تصرف كشورهای جامعه مستقل مشترك المنافع، غرب به فكر تصرف جمهوری های خود مختار درون روسیه بیفتد و احساسات قوی جمهوری هایی نظیر تاتارستان را تحریك كند.

این سناریو البته چندان هم غیر واقعی نیست چه قرقیزستان به عنوان یكی از كشورهای مهم عضو سازمان شانگهای و پل ارتباطی روسیه با چین وافغانستان به دامان غرب خواهد افتاد و دایره محاصره برگرد مسكو تنگ تر خواهد شد. در كنار این نكته، حمایت های گاه و بیگاه اروپایی ها و هم اكنون ایالات متحده آمریكا از مبارزان چچنی و فشار آوردن برروسیه برای حل این مناقشه از طریق گفت وگو به گونه ای ملموس، رهبران روسیه را در تنگنا قرار داده است؛ امری كه می تواند در برخی دیگر از جمهوری های خودمختار روسیه نیز تكرار شود.

نادر كریمی جونی