عوارض كمبود ویتامین A

كمبود ویتامین A باعث كاهش حساسیت شبكیه می شود علت این امر تأخیر در بازسازی ماده رنگی در دستگاه بینایی است پس از این مرحله پوست خشك شده و سپس ترك می خورد اگر در این مرحله نیز كمبود ویتامین A برطرف نشود منجر به میگرن, ناراحتی های سیستم گوارش, ضعف مفرط و در نهایت در صورت رژیم غذایی كاملا فاقد ویتامین A پس از دو ماه منجر به مرگ می گردد

كمبود ویتامین A در بدن ابتدا به دو صورت نمود پیدا می‌كند. اختلال در سیستم بینایی و خشكی پوست.

كمبود ویتامین A باعث كاهش حساسیت شبكیه می‌شود. علت این امر تأخیر در بازسازی ماده رنگی در دستگاه بینایی است پس از این مرحله پوست خشك شده و سپس ترك می‌خورد. اگر در این مرحله نیز كمبود ویتامین A برطرف نشود منجر به میگرن، ناراحتی‌های سیستم گوارش، ضعف مفرط و در نهایت در صورت رژیم غذایی كاملا فاقد ویتامین A پس از دو ماه منجر به مرگ می‌گردد.

بار دیگر تأكید می‌كنیم با فرهنگی تغذیه‌ای موجود درایران عملا امكان بروز كمبود ویتامین A در فرد وجود ندارد و در صورت بروز هم با مصرف روغن جگر ماهی، شیر چرب، كره، سبزیهای دارای كاروتن یعنی هویج، جعفری، گل كلم، اسفناج، فلفل، كاهو، نخود فرنگی، گوجه فرنگی، كدو و سایر منابع طبیعی به سرعت رفع می‌شود. البته در موارد حاد كمبود این ویتامین تزریق عضلانی ویتامین خالص صورت می‌گیرد كه بسیار نادر است.

● عوارض ناشی از مصرف بیش از حد ویتامین A:

ابتدا باید بگوییم كه امكان به وجود آمدن حالت هیپرویتامینی ناشی از ویتامین A با تغذیهٔ طبیعی و منطقی تقریباً به هیچ وجه وجود ندارد.

اما مواردی نیز وجود دارد كه به علت رژیم غذایی خاص مملو از ویتامین A كه به اشتباه و اصولا توسط افراد ناآگاه توصیه شده است این حالت به وجود می‌آید كه آن را در دو قسمت بررسی كرده‌ایم.

▪ در افراد زیر ۱۵ سال:

هیپرویتامینی در مرحله اول در این سنین با بی‌اشتهایی آغاز می‌شود و به دنبال آن حالت تهوع، استفراغ و حتی بحرانهای تشنجی همراه با ضربان تند در كودك مشاهده می‌شود. دراكثر موارد هیپرویتامینی A در كودكان مشكل استفادهٔ مداوم كودك از پورهٔ هویج به صورت جایگزین شیر مادر بوده كه در موارد حاد حتی منجر به خشكی شدید پوست، ریزش مو، بزرگی كبد و ضعف مفرط نزدیك به غش می‌شود. همچنین داشتن یك رژیم غذایی با ویتامین A بالا می‌تواند استخوانی شدن قشر خارجی استخوانهای بلند و جوش خوردن پیشرس قسمت غضروفی استخوانها و در نهایت به هم خوردن نظام استخوان بندی كودك گردد.

▪ در بزرگسالان:

مشاهدهٔ هیپرویتامینی در بزرگسالان كاملا استثنائی است و تنها درمواردی از آن در قطب كه استفاده از جگر خرس و فك به وفور صورت می‌گیرد مشاهده شده است. البته تزریق عضلانی این ویتامین با استفاده مداوم از قرص‌های ویتامین A می‌تواند این حالت را به وجود آورد. عوارض این هیپرویتامینی در بزرگسالان به صورت خستگی و تنبلی، دردهای پشت سر، سرگیجه، تهوع و استفراغ، پوسته پوسته شدن، ریزش مو، دردهای استخوان، بزرگ شدن كبد، اختلال شدید در بینایی ظهور پیدا می‌كند.

● موارد مصرف ویتامین A

بار دیگر تأكید می‌كنیم اصولاً با توجه به سیستم و فرهنگ تغذیه در ایران ما اصولاً به ندرت و در موارد معدودی شاهد كمبود ویتامین A هستیم و با تغذیه‌ای در حد معمولی تمام نیازهای بدن انسان به این ویتامین برطرف می‌شود و مصرف بیش از حد آن هم عوارضی دارد كه در بخش اثرات ناشی از مصرف بیش از حد ویتامین A آمده است.

مصرف مداوم سبزیجات تازه نه تنها بهترین منبع برای ویتامین A محسوب می‌شود بلكه باعث بهبود عملكرد سیستم گوارش بوده و مصرف آنها حداقل دو بار در هفته توصیه می‌شود.

اما موارد مصرف ویتامین A در دو بخش بررسی می‌شود:

الف- در افراد زیر ۲۲ سال

در این سنین با توجه به رشد بدن، سن پایین و عدم توانایی بدن در پاسخ‌گویی به شك‌های غذایی، كمبود این ویتامین باعث عوارض شدیدی همچون شب كوری، خشكی پوست، تأخیر در رشد، راشیتیسم، تأخیر در رشد دندان نوزادان، بیماری غدد، پوسیدگی دندان و بروز دیر هنگام علائم بلوغ به علت تولید كم هورمون‌ها می‌شود كه در همهٔ این عوارض با مصرف منابع طبیعی ویتامین A و در مواردی نیز همچون كمبود مفرط ویتامین A از منابع دارویی ویتامین A استفاده می‌شود.

در مورد خشكی پوست و ترك خوردگی آن پماد ویتامین A+D و نیز پماد ویتامین A كه در داروخانه‌های با قیمت مناسب یافت می‌شود توصیه می‌شود.

ب- در افراد بالای ۲۳ سال

در بزرگسالان اصولا ما نیاز به این ویتامین را به صورت دارو و یا مكمل جز در موارد كمبود مفرط احساس نمی‌كنیم و در بیشتر موارد تغییر رژیم غذایی و حتی اضافه كردن مثلا یك هویج به تغذیه روزانه می‌تواند نیاز بدن به این ویتامین را برطرف كند. البته در مناطق خشك و نیز افرادی كه پوست آنها در معرض آفتاب شدید، مواد شیمیایی، تحریكات منجر به قرمز شدن و خشكی قرار دارند به شدت استفاده موضعی و استعمال خارجی این ویتامین برای پوست توصیه می‌شود.

همچنین برای زنانی كه نسبت به شفافیت و سلامتی پوست خود اهمیت قائل‌اند استفاده از این ویتامین به صورت كرم در طول شب و به شدت توصیه می‌شود.

در مواردی نیز كمبود مقطعی این ویتامین می‌تواند منجر به اختلال در بینایی به صورت تار بینی، شب كوری، خشكی و زخم شدن قرنیه، ورم لثه‌ها، فشار خون، بی‌خوابی، سنگهای كلیوی، ورم اعصاب چشم، ورم گوش و لكه‌های رسوبی تیره بر روی چشم گردد كه با مصرف ویتامین A به سرعت رفع می‌شوند.

اما یكی از مهمترین كاربردهای ویتامین A ترمیم زخم‌ها است كه از پماد آن به صورت موضعی برای جلوگیری از عفونت و نیز بهبود سریعتر زخم‌ها استفاده می‌كنند.