اولین خیابان های‌ آسفالت در طهران

کلمه خیابان در لغت‌نامه دهخدا به معنای راسته و راهی است که در میان باغ و چمن می‌سازند. در حالی که دو صف درختان در دو طرف آن ایجاد می‌کند و آسفالت نیز به معنای خاک قیردار و مخلوطی …

کلمه خیابان در لغت‌نامه دهخدا به معنای راسته و راهی است که در میان باغ و چمن می‌سازند. در حالی که دو صف درختان در دو طرف آن ایجاد می‌کند و آسفالت نیز به معنای خاک قیردار و مخلوطی از شن و ماسه درشت و ریز و قیر است که برای پوشش خیابان، جاده و سطوح دیگر به کار می‌رود. در نقشه‌های چاپ‌شده در تهران قدیم تا سال ۱۲۷۵ه.ق هیچ اثری از نام خیابان موجود نیست بلکه هر چه هست نام‌های گذر، بازارچه، راسته و دروازه است.

در ۳۵ سال بعد، طبق نقشه ترسیمی برای نخستین بار اسم خیابان ثبت شد. تمام گذرگاه‌های طهران قاجار نیز متشکل از کوچه‌های تنگ و باریک و نامنظمی بود که با خاک پوشیده شده بود به‌طوری که حتی کالسکه و درشکه به سختی از این گذرها عبور می‌کردند. البته نخستین بار در دوران صدارت امیرکبیر برخی از کوچه‌های قلعه ارگ سنگفرش شد که برای عبور کالسکه و درشکه مناسب بود. بعدها در دهه‌های پایانی سلطنت ناصرالدین‌شاه، «شوسه» که طریقی برای آماده‌سازی سطح معابر جهت عبور راحت درشکه، کالسکه و...بود وارد عرصه گذرگاه‌سازی پایتخت شد، اما همچنان خبری از «آسفالت» کردن خیابان‌ها نبود. بعد از سقوط سلطنت قاجار و روی کار آمدن پهلوی اول تا سال ۱۳۱۰ نیز هنوز هیچ خیابانی آسفالت نشده بود تا اینکه به علت ورود پادشاه وقت عربستان، ملک فیصل، بلدیه (شهرداری) تهران به تکاپو افتاد و آسفالت را وارد خیابان‌های تهران کرد.

نخستین خیابان‌هایی که آسفالت شد عبارتند از: خیابان باب همایون، میدان توپخانه و لاله‌زار که بعدها خیابان باغ شاه (امام‌خمینی کنونی) و خیابان پهلوی (ولیعصر کنونی) به سایر خیابان‌های‌ آسفالت شده، اضافه شد و بدین ترتیب آسفالت به تمام شهرها و جاده‌های کشور کشیده شد.

خاطره‌ای از رضاخان در باب آسفالت‌سازی

در کتاب خاطرات سلیمان بهبودی، گماشته و محرم‌دار رضاخان آمده است: روزی در جلسه وزیران، در کاخ مرمر، رضاشاه می‌گوید: «من می‌دانم در خیابان یا شهری که می‌خواهند آسفالت کنند اول باید کابل برق و کابل تلفن و حتی مجرای فاضلاب بسازند و بعد آسفالت کنید اما ما که پول نداریم و از عهده آن برنمی‌آییم. آخر دنیا به ما چه می‌گوید، ما نباید منتظر پول کابل‌کشی شویم و باید همه خیابان‌ها را آسفالت کنیم. بعد وقتی پول پیدا کردیم، آسفالت را می‌کنیم، کابل تلفن می‌کشیم و‌ باز آسفالت می‌کنیم .بعد وقتی پول پیدا کردیم، آسفالت می‌کنیم و کابل برق می‌کشیم و الی آخر.»

برگرفته از کتاب برگه‌هایی از تاریخ تهران