تجزیه و تحلیل خطر در فعالیت های بخش توزیع برق

تنوع فعالیت ها و حجم عملیات اجرایئ در بخش توزیع برق به علت ماهیت كار و گستردگی شبكه ها و تجهیزات مربوطه وبه تبع آن درگیر شدن پرحجم نیروی كار ودر معرض حادثه را با آن فراهم می سازد

تنوع فعالیت‌ها و حجم عملیات اجرایئ در بخش توزیع برق به علت ماهیت كار و گستردگی شبكه‌ها و تجهیزات مربوطه وبه تبع آن درگیر شدن پرحجم نیروی كار ودر معرض حادثه را با آن فراهم می‌سازد. شرایطی كه عنوان شد خطرات متعدد و در سطوح مختلف را با انجام كارها توام می‌سازد. این خطرات در صورت عدم مدیریت بر آنها منجر به حوادث شده و از این زاویه اقتصاد ضعیف و برنامه‌های پرحجم شركت‌های توزیع مورد تهدید قرار می‌گیرد. اتخاذ روش‌ها و راهكارهای سنتی و ساده نمی‌تواند حتی در شرایط فعلی كیفیت عملیات این بخش (كار در شرایط عمدتاً سرد) تامین‌كننده حداقل‌های ایمنی كاركنان و مشتركان باشد و با توجه به اینكه كار در شرایط خط گرم به منظور حفظ پیوستگی سرویس برقرسانی به مشتركان و كاهش مقوله انرژی توزیع نشده جزو الزامات آتی بخش توزیع نیرو خواهد بود به دلیل افزایش طبیعی سطح خطرات در این رویكرد جدید كاری دستیابی و بكارگیری رویكردهای كاراتری در ارتباط با موضوع ایمنی این بخش ضرورت پیدا می‌كند. مدل ایمنی مدیریت ریسك یكی از ابزارها بوده و بطور سیستماتیك به تشخیص و ردیابی خطرات در این بخش پرداخته و می‌تواند سهم قابل توجهی در ایمن‌سازی محیط عملیات ایفا كند.

● تعاریف:

▪ خطر: (۱)

عبارتست از شرایطی كه دارای پتانسیل آسیب‌رسانی به عامل انسانی كار، خسارت به تجهیزات و یا كاهش كارایی و قابلیت اعتماد یك كار یا سیستم است.

▪ شدت‌خطر:

عبارتست از یك توصیف طبقه‌بندی شده از سطح كارایی خطرات ریسك (در مفهوم ایمنی): عبارتست از احتمال وقوع حادثه بر حسب احتمال وقوع و شدت آن حادثه (۲) عبارتست از: نتیجه به فعلیت رسیدن خطرات محیط كه می‌تواند منجر به صدمات یا خسارت شده و یادر قالب شبه حوادث (۳) دارای تبعات خسارتی و صدماتی باشد.

● مدل ایمنی مدیریت ریسك:

مدل مدیریت ریسك یك فرایند سلسله مراتبی مدیریت خطرات در یك محیط كاری استك

● تحلیل مدل ریسك:

این مدل یك فرایند پنج مرحله‌ای است كه مراحل مختلف آن بصورت زیر تحلیل می‌شود:

۱) مرحله تشخیص خطرات

تجزیه تحلیل خطر به عنوان اساس دانش ایمنی قلمداد شده و سایر فعالیت‌های مورد نظر در یك سیستم ایمنی بر آن استوار می‌شود. فرایند تجزیه و تحلیل خطر خود وابسته به یك فرایند سیستماتیك تشخیص و تعیین خطرات مرتبط با محیط عملیاتی مورد نظر است.

۲) ارزیابی خطرات:

خطرات محیط كار از نظر ماهیت، منشاء ایجاد و پتانسیل آسیب‌رسانی و یا ایجاد خسارت در یك سطح و مشخصه نیستند. بنابراین در این مرحله باید از این زوایا حوادث مورد بررسی قرار گرفته و دسته‌بندی شوند.

۳) تعیین معیار كنترلی متناسب:

در این مرحله بر اساس تقسیم‌بندی خطرات در مرحله دوم معیارهایی نظیر موارد زیر برای حذف و یا كاهش پتانسیل خطرات تعیین می‌شود:

- جایگزینی روشهای كاری و یا تجهیزات با خطرات كمتر بجای روشها و تجهیزات موجود

- تجدید‌نظر در طرحهای موجود

- ایزوله سازی خطرات

- معرفی روشهای كنترل اجرایی و تعیین وسایل حفاظت فردی مناسب

۴) اعمال نظارت بر اجرا و كارایی معیارهای وضع شده:

پس از اجرای معیارهای فوق، جهت تثبیت این معیارها در متن فعالیتها و همچنین ارزیابی كفایت معیارهای مذكور باید نظارت و سرپرستی كافی توسط مسوولین ایمنی و سرپرستان گروهها اعمال شود.

● تقسیم‌بندی سطوح خطرات:

یكی از الزامات فرآیند آنالیز خطر بررسی خطرات محیط كار در یك فضای دو بعدی شدت خطر و احتمال وقوع حادثه است. بر اساس این مدل هر كدام از صورت‌های زیر می‌تواند مورد توجه قرار گیرد:

۱) حوادث مكرر باتبعات و خطرات درجه پایینی (جزئی)

۲) حوادث مكرر با نرخ تكرار كم ولی با تبعات جدی (فاجعه بار یا بحرانی)

۳) حوادث محتمل با پیامدهای جزئی

۴) حوادث محتمل با پیامدهای جدی

بر اساس مدل فوق ضمن تعیین معیارهای مناسب ایمنی، میزان سرمایه‌گذاری برای ایمن‌سازی محیط كار تعیین می شود. با مطالعه شرایط حاكم بر كیفیت عملیات كاری بخش توزیع و همچنین با تكیه بر نتایج بررسی برخی مراكز مهم مرتبط با مقوله ایمنی نظیر ANSI, NIOSH, OSHA, BSC, DOE می‌توان تقسیم‌بندی زیر را برای تعیین سطوح خطر در فعالیت‌های عملیاتی بخش توزیع برق ارایه كرد:

● سطوح مختلف خطر در فعالیت‌های توزیع برق:

بر اساس توصیه مراكز فوق سه سطح خطر II, III, IV برای فعالیت‌های بخش توزیع برق در نظر گرفته شده است كه در هر سطح بطور متناظر شدت خطر در سه سطح بصورت متوسط، بالا و شدید تعریف شده است. همان‌گونه كه مشاهده می شود به دلیل ماهیت خطرزائی بالای فعالیت‌ها و تجهیزات الكتریكی و برای نشان دادن اهمیت این خطرات در تقسیم‌بندی فوق دامنه خطرات با سطح كم یا پایین در نظر گرفته نشده است.

● تحلیل سطوح خطرات برقی:

برای هر كدام از سطوح خطری كه قبلاً معرفی شد حالت‌هایی وجود دارد كه باید در هنگام وضع مقررات كنترلی در فعالیتهای اجرایی مورد نظر قرار گیرند.

● خطرات مرتبط با فعالیت‌های توزیع برق:

بر اساس تجارب حاصل از بررسی حوادث برقی در بخش توزیع برق می‌توان موارد زیر را به عنوان بخشی ازخطرات مرتبط با انواع حالات و فعالیت‌های این بخش در نظر گرفت:

۱) كار در نزدیكی یا مجاورت خطوط برقدار

۲) انجام مانورهای عملیاتی بر روی خطوط بدون اطلاع از ماهیت خطرات مربوطه

۳ ) ایجاد حریق از طریق كلیدزنی در محیط‌های قابل اشتعال، داغ شدن و شعله‌وری تجهیزات به علت انتخاب نامناسب تجهیزات از جمله هادیها و فیوزها

۴) اضافه بار شدن فیدرها و نقص عملكرد تجهیزات حفاظتی نظیر فیوزها، ایجاد اتصالی بعلت نقص عایقی تجهیزات الكتریكی

۵) تجهیزات الكتریكی برقدار در دسترس

۶) كار انفرادی و بدون سرپرستی بر روی اجزاء شبكه

۷) نزدیك شدن خطوط برقدار به سطح زمینی و یا بناهای مجاور بعلت عدم رعایت حریم‌ها

۸) وجود تجهیزات غیر استاندارد در سیستم توزیع نظیر تابلوهای غیرایمن

۹) عدم آشنایی كاركنان درگیر با شبكه با خطرات كار برقكاری

۱۰) عدم رعایت ضوابط مرتبط با ارتینگ تجهیزات

۱۱) استفاده از وسایل حفاظت فردی نامناسب و نامنطبق

۱۲) استفاده از وسایل و تجهیزات كاری نامناسب و نامنطبق

۱۳) كار در شرایط نامناسب مانند شرایط بارانی و یا كار در شب

۱۴) وجود تجهیزات معیوب

۱۵) ولتاژ بین دو سركلیدهای تحت تانسیون

مهندس عزیز گل‌محمدی

---