اعتقاد به توحید سرآغاز همه نیکی ها‏

توحید یعنی یکی دانستن و در اصطلاح به معنی یکی دانستن خدا و مبدأ هستی است، اعتقاد به یگانگی "او" از هر جهت، از جهت ذات از جهت آفرینش، از جهت اداره و چرخاندن هستی، از جهت بندگی و …

توحید یعنی یکی دانستن و در اصطلاح به معنی یکی دانستن خدا و مبدأ هستی است، اعتقاد به یگانگی "او" از هر جهت، از جهت ذات از جهت آفرینش، از جهت اداره و چرخاندن هستی، از جهت بندگی و پرستش یا راز و نیاز و نیایش و از جهات دیگر.‏

الهیات قرآن بیش از هر چیز روی "یگانگی خدا" تأکید داشته است و شعار قرآن این است که:

"لااله الاالله" غیر از الله خدایی نیست. در قرآن این شعار بیش از شصت بار با عبارتهای گوناگون آمده است نظیر: " لااله الاهو" جز او خدایی نیست، "ما من اله الا الله" جز الله خدایی نیست، "انما الله اله واحد" خدا خدایی یکتا است.‏در زبان عربی دو کلمه داریم که از نظر معنی بسیار به هم نزدیک اند. ولی با این حال باید از یکدیگر باز شناخته شوند، یکی "اله" و دیگری "الله". "اله" اسم عام است که در فارسی کلمه "خدا" را جمع می بندیم و می گوییم "خدایان"، در عربی "اله" را جمع می بندیم و می گوییم "الهه". ولی "الله" اسم خاص است و در ترجمه فارسی آن خدا، خداوند، یزدان و ایزد آمده است.‏

بنابراین باید گفت که واژه خدا در فارسی به دو صورت استعمال می شود، یکی به صورت عام که دارای جمع است و دیگری به صورت اسم خاص برای آفریدگار جهان و در صورت اخیر جمع نخواهد داشت.آیات توحیدی قرآن بیشتر روی توحید در خلق و امر و توحید در عبادت و اطاعت "یکتا پرستی" تکیه دارد، قرآن نخست توجه انسان را به "یگانگی آفریدگار" و "یگانگی کردکار" جلب می کند و پس از روشن کردن اینکه "خلق و امر"، یعنی آفریدن و گرداندن چرخ آفرینش و فرمانروایی بر جهان مخصوص "خدا" است، نتیجه می گیرد که: " بنابراین نیایش و پرستش نیز مخصوص او است".‏اهمیت توحید در اسلام به حدی است که نخستین آیات قرآن که بر پیغمبر اسلام (ص) وحی شد با اشاره به "توحید و خلق و امر" بوده است. قرآن نظام یکسره، به هم پیوسته و یگانه ای را که در سراسر جهان است دلیلی روشن بر یگانگی آفریدگار و فرمانروای جهان می شمرد و از ما می خواهد که به این نظام و استواری و همه گیری آن بیندیشیم و از این راه به "توحید" پی بریم.‏صدر المتالهین در اسفار در زمینه توحید با اشاره به آیاتی چند از قرآن می گوید: "راه دیگر برای اثبات یگانگی خدا در خدایی و فرمانروایی اش این است که یگانگی و یکپارچگی جهان دلیل یگانگی خدای فرمانروای جهان است.‏

توحید اولین اصل در پذیرش اسلام و اولین اصل در اصول دین می باشد: توحید، عدل، نبوت، امامت و معاد. توحید در اسلام بیش از هر چیز روی یکتا پرستی و توحید در عبادت تکیه دارد. اعتقاد به خدای بزرگ، خدای آفریدگار که اساس آفرینش از اوست در بسیاری از ادیان و مکتبهای فلسفی و عرفانی دیده

می شود، در این ادیان و مکتبها همراه با اعتقاد به وجود خدای آفریدگار، غالباً این اعتقاد نیز وجود دارد که هیچ موجود دیگر در جهان نیست که در مقام و هم عرض خدای بزرگ باشد.‏ولی توحید قرآن این مقدار از یگانه دانستن خدا را کافی نمی داند، از دید قرآن توحید و یکتا دانستن خدا وقتی واقعیت دارد که اثر عملی آن توحید در عبادت، دعا و استعانت، حمد و نیایش باشد. در بسیاری از آیات قرآن بعد از یگانگی خداوند، پرستش و عبادت این خدای یگانه آمده است. "الحمدلله رب العالمین ... ایاک نعبد و ایاک نستعین".

این عبادت و پرستش خدای یگانه، تأثیر خود را در زندگی اجتماعی افراد خواهد گذاشت، در جامعه، موقعیت های مادی و دنیوی نظیر ثروت، قدرت، شهرت سر خم نخواهد کرد و در مسائل و مشکلات زندگی فقط از خدای صاحب قدرت در جهان، یاری خواهد جست.

محمدعلی لطیفیان