پاکستان و ائتلاف های سیاسی شکننده

ائتلاف های سیاسی گذرا و شکننده در پاکستان, نمای بیرونی سیاست در این کشور را همواره با لایه های خاکستری, غیر شفاف و البته غیر قابل پیش بینی همراه کرده است

ائتلاف های سیاسی گذرا و شکننده در پاکستان، نمای بیرونی سیاست در این کشور را همواره با لایه های خاکستری، غیر شفاف و البته غیر قابل پیش بینی همراه کرده است. تحولات سیاسی این کشور درنقطه شروع بر اساس سناریوهایی از پیش تعیین شده صورت می گیرد و نقطه پایان نیز بر اساس ورودی های غیرمنتظره کمی متفاوت با آنچه مدنظر بوده ، پایان می یابد. به گزارش ایرنا بحران در پاکستان باآغاز تحرک «پرویز مشرف » برای اطمینان پیدا کردن از ادامه حضورش در ایوان صدر اسلام آباد آغاز شد اما زمانی که در یازدهمین دوره انتخابات شرکت کرد و به پیروزی رسید ، با سدی به نام دیوان عالی و شخصی به نام «چوهدری افتخار محمد» مواجه شد. اعلام وضعیت فوق العاده از سوی مشرف برای عبور از این سد بود ، اما بروز مشکلات فزاینده، فضای پیچیده تری از صحنه سیاسی این کشور را برای مشرف به نمایش گذاشت. قرارگرفتن رهبران عمده ومخالف دولت دریک جبهه به ویژه درباره کناره گیری مشرف از ارتش و مسأله انتخابات ، توانایی مشرف برای مدیریت این بحران را به چالش کشید. این چالش وقتی کناره گیری مشرف از صحنه سیاسی پاکستان را نشانه گرفت (از سوی بی نظیر بوتو مطرح شد)، مسأله بحران در این کشور را تا حدودی تشدید کرد. موضوع اول یعنی کناره گیری از ارتش، با تدبیر مشرف انجام شد و البته با انتقال قطعی وی به کاخ ریاست جمهوری ، اختیارات فرماندهی کل قوا نیز با وی به ایوان صدر منتقل شد. درباره انتخابات نیز دولت پاکستان تلاش زیادی کرد تا با فراهم کردن زمینه های سیاسی برگزاری انتخابات پارلمانی هشتم ژانویه ۲۰۰۸(۱۸دی۱۳۸۶) فضایی صلح جویانه در کشور ایجاد کند.

● انتخابات و لایه های ناپایدار ائتلاف ها

شکل گیری جنبش دمکراتیک احزاب سراسری (ای . پی . دی . ام ) و قرار گرفتن فضل الرحمان در کنار بوتو و ائتلاف ضمنی قاضی حسین احمد ، رهبر جماعت اسلامی با مسلم لیگ (شاخه نواز) همگی نشان از وجود لایه های ناپایدار ائتلاف ها در جامعه به شدت سیاسی پاکستان حکایت دارد. بطور کلی ، ساخت و رقابت های سیاسی در پاکستان دارای دو ویژگی عمده است یکی عدم پایداری و دوام و دوم اینکه سهیم شدن درقدرت فقط با معاملات پنهان سیاسی امکانپذیر است. موضوع انتخابات پارلمانی در پاکستان باعث شکل گیری تشکلی بنام «جنبش دمکراتیک احزاب سراسری» شده و در سویی دیگر ائتلاف های سیاسی پنهان درهرم قدرت به تدریج نمود بیشتری پیدا می کند. در زمان حاضر دسته بندی ها و آرایش سیاسی در پاکستان حول دو محور اصلی شرکت در انتخابات یا تحریم شکل گرفته است.

الف ) شرکت در انتخابات

در رأس این محور «بی نظیربوتو» رهبر حزب مردم قرارگرفته است. خانم بوتو نخست وزیر اسبق پاکستان جمعه گذشته اعلام کرد که با وجود اعتراض به مشرف! در انتخابات شرکت خواهد کرد. تصمیم رهبر حزب مردم برای شرکت درانتخابات درحالی اعلام شد که مشرف رئیس جمهوری پاکستان در نطقی تلویزیونی ، ۱۶دسامبر ( ۲۵آذر ) را پایان وضعیت فوق العاده اعلام کرد. مواضع اخیر بوتو نشان می دهد که وی سطح مطالبات خود مشرف را کاهش داده و تلاش می کند انعطاف بیشتری در مقابل با رئیس جمهوری پاکستان از خود نشان دهد. البته بسیاری از ناظران مسایل پاکستان عقیده دارند که انعطاف در مواضع وی با سفر نگروپونته به پاکستان و بازگشت محمد نوازشریف بی ارتباط نیست. درهمین راستا هفته گذشته خبری مبنی بر دیدار محرمانه مشرف با خانم بوتو در اسلام آباد - یک روز قبل از سوگند ریاست جمهوری غیر نظامی وی - شایع و خیلی زود نیز از سوی دولت و حزب مردم تکذیب شد!. خانم بوتو ماه گذشته بعد از مذاکره بامشرف در دبی ، از لندن به پاکستان بازگشت ، اما روند حرکت و اظهارات وی علیه مشرف ، شک و تردیدهای زیادی را درباره نیات این نخست وزیر اسبق ایجاد کرد. نزدیکی بیش از حد خانم بوتو و روابط و تماس های بسیار آشکار وی با آمریکایی ها، سئوال هایی را برای مشرف ایجاد کرد. انحراف مواضع خانم بوتو از تقسیم قدرت به سمت «کسب بخش اعظم قدرت » با استفاده از موج مخالفت ها به ویژه مخالفت های او با مشرف در خصوص وضع فوق العاده و تحریک مردم به «انقلاب علیه دیکتاتوری » جهت و سمت سوی رابطه رئیس جمهوری پاکستان با خانم بوتو را تغییر داد. مشرف باسفربه عربستان سعودی و فراهم کردن زمینه بازگشت «محمد نواز شریف» به پاکستان در واقع با حرکت ایذایی ، محکم و دقیق، به رفتارهای سیاسی خانم بوتو پاسخ داد. بازگشت نواز شریف برای مشرف و بوتو - البته هرکدام به دلایل مختلف - خوشایند نبود اما مشرف برای ایجاد تعادل و متنبه کردن رهبر حزب مردم به یک بازی محاسبه شده اقدام کرد. بازی انجام شده توسط مشرف - وارد کردن نواز شریف به بازی - از یکسو و «کارت زرد » برای خانم بوتو از سوی آمریکا در جریان سفر جان نگروپونته به پاکستان به تدریج رفتار و اظهارات سیاسی خانم بوتو را به سمت قالب های از پیش تعیین شده یعنی سهیم شدن در قدرت نه کسب مطلق قدرت ، سوق داد. در نهایت بی نظیربوتو برای خارج نشدن از حلقه اصلی بازی قدرت در پاکستان با تعدیل مطالبات خود، از موضوع تحریم که از سوی برخی احزاب مطرح شده بود چشم پوشی کرد.

ب ) تحریم انتخابات

حزب مسلم لیگ (شاخه نواز) و شخص «محمد نواز شریف » رهبر این حزب در رأس این محور قرار گرفته است. نواز شریف بعد از بازگشت از عربستان سعودی تلاش زیادی کرد تا به تنهایی و با اتکای به نیروهای حزبی مسلم لیگ در پاکستان ، در انتخابات شرکت کند اما با دو مانع اصلی رو به رو شد.

۱) از نظر حقوقی نواز نمی تواند به سمت نخست وزیری دست پیدا کند، بنابراین تلاش خود را برای مطرح کردن شهباز شریف (برادرش ) معطوف کرد، اما وی نیز با رد صلاحیت از سوی کمیسیون انتخابات پاکستان مواجه شد.

۲) ظرفیت حزبی مسلم لیگ (شاخه نواز) با توجه به سابقه سیاسی این حزب در دوران نخست وزیری نواز شریف ، به شدت کاهش یافته است. این موانع باعث شده که گرایش وی برای ائتلاف با بی نظیر بوتو تقویت شود. دیدار وی با خانم بوتو،، تلاشی بود در جهت ماندن در فضای موجود سیاسی. نواز شریف می داند که تحقق خواسته هایش - احیای قضات معزول دیوان عالی و شرکت در انتخابات بدون مانع حقوقی - به هیچ وجه امکانپذیر نیست، بنابراین سعی خواهد کرد، حداقل برای حفظ وزانت سیاسی ، چهره ای مخالف محور را از خود بروز دهد. نکته آخر اینکه اظهارات پرویز مشرف مبنی بر شرکت احزاب در انتخابات و اینکه «حضور بی نظیر بوتو نواز شریف در کشور مفید است» ، نشان می دهد که رئیس جمهوری پاکستان بازی سیاسی را به سمت سطوح پایینی قدرت سوق داده است ، سطوحی که بازی در آن به رأس قدرت آسیبی نخواهد رساند. به عبارت دیگر هم اکنون نزاع درپاکستان بر سرسهم خواهی قدرت است و منازعه قدرت از رأس هرم قدرت به سطوح پایینی یعنی در سطح رقابت های پارلمانی نزول پیدا کرده است . با توجه به شواهد موجود ، بی نظیر بوتو بر اساس برنامه اعلام شده خود در انتخابات شرکت می کند اما تکلیف نواز شریف مشخص نیست. اینکه نواز بتواند خانم بوتو را برای تحریم متقاعد کند، بسیار بعید است اما این احتمال وجود دارد که حزب مسلم لیگ (شاخه نواز) باتوجه به محذورات پیش رو، از ظرفیت سیاسی موجود حزب مردم برای سهیم شدن در قدرت بهره مند شود، هرچند همواره ائتلاف ها و نزدیکی های سیاسی ناپایدار و شکننده بوده است.