كتاب اندیشه

حدود یك قرن و ونیم است كه در ایران, از «فلسفه های عصر جدید غرب» صحبت به میان آمده است البته برای فلسفه این مدت, زمان زیادی نیست ولی اگر بخواهیم درباره این موضوع ترازنامه ای تنظیم كنیم به چه ارزیابی ای خواهیم رسید

حدود یك قرن و ونیم است كه در ایران، از «فلسفه های عصر جدید غرب» صحبت به میان آمده است. البته برای فلسفه این مدت، زمان زیادی نیست ولی اگر بخواهیم درباره این موضوع ترازنامه ای تنظیم كنیم به چه ارزیابی ای خواهیم رسید؟

از این گذشته، اصلاً چه لزومی دارد برای كشوری مثل ایران با داشتن بزرگانی همچون فارابی و ابن سینا كه سنتهای فلسفی ریشه داری دارد، به فلسفه غرب رجوع كند؟ خاصه آنكه به لحاظ تاریخی می توان ثابت كرد كه فلاسفه غرب تا حدودی ریزه خوار همین فلاسفه بزرگ اسلامی - ایرانی بوده اند.

دكتر مجتهدی در مقدمه مفصلی كه بر كتاب خود نگاشته در مقام توجیه موضوع انتخابی خود برمی آید و می گوید: مسلم است كه فكر در سنت ریشه دارد و از آن تغذیه می كند ولی این نیازمندی تا وقتی معنا دارد كه منجر به رشد فكر شود والا گویی ما به دست خود و به بهانه حفظ آن چیزی كه برای ما عزیز است، هر نوع حیات و رشدی را از آن سلب و آن را عملاً به سنگواره مبدل می كنیم... هویت و اصالت هر فرهنگی بستگی به امكان رشد مستمر آن دارد، فرهنگی كه این امكان را از خود سلب می كند در واقع نه فقط هویت، بلكه حیات را از خود سلب می كند. از این رو، شناخت بهتر و دقیق تر سنتهای فلسفی غرب احتمال دارد، بررسی بهتر و دقیق تری از شناخت سنت فلسفی خودمان را نیز فراهم آورد.

استاد مجتهدی در این پژوهش سعی دارد برخورد فكری و عمق آشنایی ایرانیان با فلسفه غرب در عصر قاجار را تبیین نماید و بدین منظور مباحث تحقیقی خود را در هجده فصل و ۳۶۰ صفحه سامان داده است و برخی از فصل ها را تحت این عناوین فصل بندی كرده است

▪ مسیحیت مشخصه فرهنگ غرب

▪ مبلغان مسیحی و متكلمان شیعی در عصر جدید

▪ فلسفه در ایران دوره صفوی به روایت شاردن

▪ خاطرات لوژن بوره‎

▪ عباس میرزا و مسأله تجدد

▪ نخستین ترجمه فارسی گفتار در روش دكارت

▪ محمدعلی فروغی و سیر حكمت در اروپا و...

كتاب دادا و سور رئالیسم سی.و.ای. بیگزبی، ترجمه : حسن افشار، نشر مركز

كتاب «دادا و سوررئالیسم» یكی از كتابهای مجموعه سی جلدی «مكتبها، سبكها، اصطلاحهای ادبی و هنری» است كه از میان كتابهای مجموعه The Gutical Idiom برگزیده شده اند. هر یك از كتابهای این مجموعه توسط نویسنده ای كه در آن حوزه صلاحیت و احاطه وافری دارد نگاشته شده است. این مجموعه كتابها به مقوله های متفاوتی می پردازد؛ به برخی نهضتها و جنبشها و مكتبهای ادبی (همچون رمانتیسم، كلاسیسیزم، سمبولیسم، رئالیسم، ناتورالیسم، سور رئالیسم، مدرنیسم، اكسپرسیونیسم و ...) به برخی انواع ادبی ( مثل تراژدی، كمدی، حماسه، درام، ملودرام و...) و ویژگی های سبكی (چون استعاره، تلمیح، طنز و تمثیل و ....) در این مجموعه سی جلدی طرح و بررسی می شود. كتاب حاضر به دو تا از مكتبهای ادبی - هنری قرن بیستم اختصاص دارد؛ دادائیسم و سوررئالیسم. دادا جنبشی ادبی و هنری بود با دامنه جهانی و خصلت هیچ گرایانه كه با تكیه بر استهزاء و خرد ستیزی و تصادف و حدس و گمان، با قصد انهدام جامعه برای اعاده واقعیت اصیل، پا به عرصه وجود نهاد. دادا با رهبری تریستان تسارا در سال ۱۹۱۵ به وجود آمد و مرگ آن توسط آندره بروتون در سال ۱۹۲۳ با پایه گذاری جنبش سوررئالیسم اعلام شد. و بدین ترتیب سو ررئالیسم در دامان دادائیسم متولد شد. و اندره بروتون كه خود زمانی یكی از شارحان این جنبش بود اولین مانیفست سوررئالیسم را درسال ۱۹۲۴ ارائه كرد با این محتوا كه «دو حالت ظاهراً متناقض رؤیا و واقعیت، در آینده به یك جور واقعیت مطلق یا یك فراواقعیت بدل خواهند شد.» بروتون در مانیفست دیگری سوررئالیسم را اینگونه تعریف می كند «سوررئالیسم، خود كاری روانی محضی است كه مقصود از آن بیان شفاهی یا كتبی عملكرد حقیقی اندیشه است، اندیشه القا شده در غیاب هر گونه نظارت عقل و فارغ از هر نوع نظارت هنری یا اخلاقی.»

كتاب حاضر به منظور آشنایی با مكتب سوررئالیسم و دادائیست و هدفهایی كه داشتند و آنچه بدان دست یافتند تدوین و تنظیم شده است. كه در آن زمینه های اجتماعی و فرهنگی پیدایش این جنبش ها، رویدادهای تاریخی آنها دنبال می شود تا دیدگاه ها و آرمانهای هنرمندانی كه این نام ها را بر خود نهادند مشخص شود. و در نهایت رابطه بین سوررئالیسم و جنبش مدرنیست مورد بررسی انتقادی قرار می گیرد.

دكتر كریم مجتهدی

پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی

مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران