امنیت انرژی در جهان در هم تنیده

همایشی با عنوان «نفت در جهان در هم تنیده» در روزهای 26 و 27 شهریور در هتل اینترکنتینانتال وین برگزار شد دبیرکل اوپک و رئیس کنفرانس اوپک سخنرانان جلسه افتتاحیه این همایش بودند «امنیت انرژی در جهان در هم تنیده» عنوان هفتمین جلسه همایش و مهندس زنگنه, وزیر نفت کشورمان, سخنران اصلی این بخش, بود به سبب اهمیت موضوع, متن کامل سخنان وزیر نفت را در سرفصل مقاله تحلیل آورده ایم

آقای رئیس، عالیجنابان، خانم ها و آقایان

شركت در این همایش برای من فرصتی بسیار مغتنم و مایه خوشوقتی است. برگزاری این گونه سمینارها نشانگر آن است كه سازمان كشورهای صادركننده نفت (OPEC) نسبت به رفع نیازهای انرژی جهانیان بسیار علاقه مند و حساس است.

از ریاست محترم جلسه هفتم این سمینار جناب آقای مارتین بارتتشتاین، وزیر كار و امور اقتصادی اتریش و سایر سخنرانان این جلسه از طرف خودم و اوپك تشكر می كنم و امیدوارم كه این سمینار نیز در رفع مشكلات و موانع تامین بهنگام و مناسب انرژی موثر واقع شود.

میهمانان عالیقدر

امنیت انرژی در جهان توان با وابستگی متقابل كشورها، از موضوعات مورد توجه تولیدكنندگان و مصرف كنندگان است. شناخت راه ها و روش های تامین امنیت عرضه انرژی و پاسخ گویی كافی و بهنگام به تقاضا، درچارچوب بازاری با ثبات، از اهداف این جلسه است. دورنمای آینده اقتصاد جهان حاكی از افزایش قابل توجه تقاضای انرژی و ادامه نقش مسلط نفت و گاز در سبد انرژی است. برآوردهای به عمل آمده توسط منابع مختلف نشان می دهد كه نرخ رشد تقاضای جهانی برای نفت طی دو دهه آینده به بیش از دو برابر دوره مشابه قبل از آن افزایش پیدا خواهد كرد و گازطبیعی به عنوان سوخت برتر از بیشترین رشد نسبت به حامل های دیگر انرژی برخوردار خواهد شد. این اجماع هم وجود دارد كه آمارها بركفایت منابع نفت و گاز گواهی می دهند. بنابراین در صورت انجام بهینه سرمایه گذاری ها، امنیت عرضه درمخاطره قرار نخواهد گرفت.

تحولات آتی بازار انرژی، علاوه بر افزایش قابل توجه میزان تقاضا، دگرگونی اساسی در جغرافیای اقتصاد انرژی را به دنبال خواهد داشت. برآوردهای موجود نشان می دهد كه طی بیست سال آینده بخشی قابل توجه از افزایش تقاضای جهانی را باید كشورهای عضو اوپك به ویژه كشورهای حوزه خلیج فارس تامین نمایند.نقش تعدادی از تولیدكنندگان غیراوپك مثل انگلستان و نروژ در همین دوره كم رنگ تر خواهد شد و برای پاسخ گویی به تقاضا، عرضه باید از كشورهایی كه دارای ذخایر بالا و هزینه های تولید پایین می باشند. تامین شود.ماهیت پویای بازارهای انرژی و سیاست های ملی و بین المللی، تجدید نظر دایمی در راهكارهایی را طلب می كنند كه می بایست در رویارویی با چالش ها از آنها بهره گرفت. جنبه ها و ابعاد ترغیب كننده محیط و شرایط سرمایه گذاری و نیز تلاش در جهت فراهم ساختن زمینه های مناسب تامین مالی پروژه های توسعه ظرفیت های تولید نفت و گاز، از طریق سیاست های شفاف، می بایست از اولویت برخوردار شوند. در این راستا:

- نقش سیاست های خارجی در تحولات بازار انرژی از اهمیت بیشتری برخوردار خواهد بود.

- تاثیر قوانین و مقررات بین المللی و نیز سیاست های دولت ها در ممانعت و یا ترغیب روند سرمایه گذاری های توسعه ای انرژی افزایش خواهد یافت.

ـ نقش چهارچوب های قراردادی و تاثیر آنها برتصمیم گیری ها در زمینه پذیرش سرمایه گذاری های مستقیم خارجی (FDI) و یا حصول تفاهمی جدید در برقراری سازوكارهای همكاری بین ذخایر منابع مالی و فناوری تعیین كننده خواهد بود.

- و بالاخره تاثیر تحولات فناوری بر سرمایه گذاری های بخش انرژی مكمل توسعه ظرفیت ها و تامین امنیت عرضه خواهد بود.

همواره و به ویژه در سال های اخیر، موضوع قیمت و مهم تر از مهم نقش آن در فرآیند تخصیص بهینه منابع از جمله در سرمایه گذاری های بخش انرژی، درصدر گفت و گوهای تولیدكنندگان و مصرف كنندگان قرار داشته است. تنش های سیاسی و مشكلات اقتصادی حاصل از آنها در برخی مناطق، و نیز تدابیر سیاسی خصمانه از جمله برقراری تحریم ها كه علیه برخی كشورها اتخاذ می گردد و اعمال فرامرزی قوانین ملی كه نهایتاً موجبات تخصیص نادرست منابع را فر اهم می آورد مستلزم آن است كه به طور جدی به آنها پرداخته شود. تمایل بهینه منابع مالی فناوری و منابع طبیعی مدیریت، سرمایه گذاری، موثرتری را در صنعت انرژی به وجود خواهد آورد. دولت های كشورهای تولیدكننده و مصرف كننده می بایست تمام همت خود را صرف سیاست زدایی از بخش انرژی كرده و با وضع قوانین و مقررات لازم، اجازه دهند كه عوامل بازار نقش خود را ایفا نمایند.شركت های ملی نفت در خاورمیانه در زمینه اشكال مختلفت قراردادهای توسعه منابع، تامین منابع مالی، اجرای پروژه های توسعه ای، فعالیت های عملیاتی، بهره برداری و پالایش و توزیع، توان و استعدادهای خود را افزایش داده اند. در نتیجه، مناسبات سنتی فیمابین شركت های ملی و شركت های بین المللی نفت و گاز در زمینه راهبردهای سرمایه گذاری می بایست دچار تحول و تجدید ساختار شوند تا همه دست اندركاران صنایع نفت و گاز بتوانند مشتركاً پاسخ گوی تقاضای روبه افزایش جهانی برای تامین انرژی باشند تاسیس و توسعه شركت های تخصصی خدماتی در تمامی بخش های مهندسی، ساختمان، حفاری و مدیریت پروژه می تواند بخشی از این تحولات و تجدیدساختارها باشد.از نظر برخی تولیدكنندگان عدم تامین منابع مالی بین المللی، عدم اطمینان های موجود در رابطه با تامین تقاضای جهانی برای نفت و گاز، هزینه سنگین ایجاد و نگهداری ظرفیت تولید مازاد بر ضرورت انجام سرمایه گذاری های داخلی در سایر بخش های اقتصادی می تواند مانعی در روند سرمایه گذاری های آتی در بخش انرژی تلقی شود.جداسازی نقش تامین منابع مالی از ارائه فناوری و خدمات مدیریت از طریق ایجاد یك نهاد مالی بین المللی برای اجرای طرح های توسعه منابع انرژی و به منظور كمك به كشورهایی كه به دلیل نیازهای داخلی و محدودیت پس انداز ملی، قادر به تامین منابع مالی لازم برای توسعه ذخایرنفت و گاز خود نمی باشد گامی مهم در جهت تعمیق همكاری تولیدكنندگان و مصرف كنندگان خواهد بود.

افزایش همكاری بین سازمان های بین المللی الدولی و بازیگران اصلی بازار نفت و گاز نظیر (OPEC) و OECD با هدف تسهیل سرمایه گذاری در توسعه منابع انرژی و همچنین سوق دهی جریان سرمایه ها به سوی مناطق با ذخایر بالا و هزینه تولید كمپ، می تواند به عنوان یك استراتژی جهانی برای تامین امنیت عرضه مورد توجه جهانی قرار گیرد. ایجاد بنیادهایی برای فاینانس پروژه تحت حمایت مجمع بین المللی انرژی (IEF) و با مشاركت كشورهای عمده تولید كننده و مصرف كننده و موسسات مالی می تواند اقدامی موثر در زمینه كمك به امنیت انرژی جهانی باشد.در طول سال ها، گاه اوپك به دلیل تلاش برای تامین منافع حقه اعضای خود، به اعمال اختیارات انحصاری و یا زیاده خواهی در بازار نفت كم شده است من در صدد پاسخ گویی به این اتهامات نیستم به نظر می رسد مقوله بهره مالكانه دولت های تولیدكننده و مالیات ها در كشورهای مصرف كننده به عنوان اختلاف بین دو گروه باقی خواهد ماند ولی در تمامی سال هایی كه از عمر اوپك می گذرد، تلاش های ما منجر به سامان دهی بهتر و تصمیم گیری های موثرتر و برقراری ثبات برای نفت و انرژی در دنیای امروز بوده است و به عقیده ما توانسته و می تواند منافع تولیدكنندگان و مصرف كنندگان را تامین نماید. بدیهی است كه چنین دستاوردی برای كشورهای عضو اوپك كم هزینه نبوده است و برای كشورهای مصرف كننده هم درآمد سرشاری علاوه بر تامین انرژی آنها به همراه داشته است.

میهمانان عالیقدر

گفت و گوها و همكاری های ما در جهت شناسایی نگرانی ها و تلاش برای رسیدن به سیاست های مشترك، و تعهد ما نسبت به همكاری و تعامل سازنده قطعاً راه را برای برقراری امنیت انرژی هموارخواهد نمود. جمهوری اسلامی ایران و كشورهای تولیدكننده نفت به امكانات فناوری، منابع گسترده مالی و قدرت مدیریت شركت های بین المللی نفت و گاز (IOGCS) در توسعه و بهره برداری بهینه از ذخایر انرژی آگاهی دارند و بسترهای لازم را نیز در كشورهای خود برای جذب همكاری های آنها فراهم ساخته اند، هدف این همكاری ها مدرن سازی منابع نفت، بهینه سازی سرمایه گذاری ها و ظرفیت سازی مطمئن برای تولید نفت و گاز است. البته نقش شركت های خدماتی، تخصصی، مهندسی و ساختمان هم در این راستا قابل ذكر است و در بعضی موارد با توجه به شرایط خاص سرمایه گذاری در كشورهای صاحب ذخیره، همكاری با این شركت ها عملی تر به نظر می رسد. تامین مالی پروژه ها می تواند فرصت برای ایفای نقش بیشتر را برای این گونه شركت ها فراهم كند.شركت های بین المللی نفت نیز لازم است با تغییر در نگرش و سیاست های خود و توجه به مسائل اجتماعی و فرهنگی كشورهای میزبان، پا به دوره جدید همكاری ها گذارند. شرایط رابطه پایدار و بلندمدت بین شركت های ملی و شركت های بین المللی نفت و گاز ایجاد ظرفیت های بومی در قالب شركت ها وموسسات مشترك، با هدف توسعه نیروی انسانی و انتقاد فناوری و دانش فنی است. البته نباید از نظر دور داشت كه این همكاری ها تنها به یك نوع از قراردادها و آن هم مشاركت در تولید و یا سرمایه گذاری مستقیم و یا خارجی Pricr exposure محدود نمی شودو طرفین می بایستی دایماً ضمن اشتراك مساعی، راه هایی جدیدتر و پیشرفته تری را پیدا نمایند.در بحث رابطه بین كشورهای تولیدكننده و مصرف كننده ضروری به نظر می رسد این كشورها در طی توازن جدیدی باشند كه در آن اطلاعات فنی و عمومی به طور آزاد، شفاف و در دسترس باشد و راه حل های مبتنی بر تامین منافع مشترك و تحقق توسعه پایدار و جست و جو عملی گردد و هزینه ایجاد ظرفیت های جدید تولید و برقراری امنیت و ثبات در بازار انرژی نیز به طور مشترك تامین شود.

خوشبختانه به یمن اراده سیاسی در كشورهای تولیدكننده اوپك و تحولی عظیم كه در صحنه سیاست و اقتصاد جهان رخ داده است گفت و گوهای تولیدكنندگان و مصرف كنندگان به سوی نوعی واقع گرایی و منطقی تر شدن روابط در جهت تامین امنیت و ثبات بازار سیر می كند.رویكردهای اعزامی و تحلیل های اقتصادی اگرچه علی الظاهر به عنوان حركت های راهبردی برای تامین امنیت انرژی و یا امنیت جهان اعلام می گردد پیامدهایی معكوس در پی داشته و راه های بازگشت مناطق اقتصادی، تامین امنیت و كاهش ریسك سرمایه گذاری را به ویژه در منطقه استراتژیك خاورمیانه به مخاطره بیشتر خواهد انداخت.سیاست تنش زدایی به عنوان یكی از راهبردهای اساسی در همكاری بین مصرف كنندگان و تولید كنندگان می تواند در اولویت قرار گیرد كه نقش آن در ثبات بخشیدن در بازار و عملكرد مثبت آن قطعی است. سیاست خارجی ایران به ویژه طی 7 سال اخیر به گسترش روابط با كشورهای مختلفت به ویژه كشورهای همسایه و كشورهای اروپایی، ژاپن، چین و هند انجامیده است. اصلاحات و تغییرات اساسی در پایه ای از چارچوب های قانونی و حقوقی برای جلب سرمایه گذاری های خارجی در بخش پایین دستی و میان دستی به تصویب رسیده كه زمینه های فعالیت بیشتر شركت های خارجی را در صنایع نفت و گاز ایران فراهم نموده است. ایران انتظار دارد در اجرای راهبرد توسعه ای نفت و گاز خود كه در برگیرنده منافع جهان به لحاظ تامین امنیت انرژی است شاهد همكاری های مستقیم وغیرمستقیم كشورهای صاحب سرمایه و فناوری و همچنین شركت های عمده بین المللی انرژی و تخصصی خدماتی جهان باشد.

عالیجنابان، خانم ها و آقایان

جمهوری اسلامی ایران عنوان دومین دارنده ذخایر نفت و نیز گاز جهان و همچنین دومین تولیدكننده نفت در اوپك با سهم رو به افزایش از تجارت جهانی گاز نقشی سازنده را در این امر به عهده دارد و در این رهگذر، جذب سرمایه گذاری و منابع خارجی برای تضمین بازار و تقویت تعامل بین المللی و حمایت از آنها در جهت توسعه صنعت نفت برای تحقق معادل 100 میلیون دلار سرمایه گذاری در مجموعه صنعت نفت تا افق 2015 را در دستور كار قرار داده است كه امیداوریم با همكاری های بین المللی، عملی شود.