١٠ راز ذهن انسان

گرچه دانشمندان هنوز سرگرم کشف معمای ذهن انسان هستند

گرچه دانشمندان هنوز سرگرم کشف معمای ذهن انسان هستند.

۱) خواب دیدن

اگر از ١٠ نفر بپرسید که خواب‌ها و رویاهای انسان از چه تشکیل شده‌اند، احتمالاً ١٠ پاسخ متفاوت دریافت می‌کنید. علتش این است که دانشمندان هنوز سرگرم کشف این معما هستند. یک احتمال: خواب دیدن از طریق تحریک حرکت سناپس‌ها بین سلول‌های مغز، به تمرین دادن مغز می‌پردازد. یک نظریه دیگر این است که خواب‌های افراد درباره وظایف و هیجاناتی است که در طول روز به آن پرداخته و این فرایند می‌تواند به استحکام افکار و خاطرات کمک کند. به طول کلّی، دانشمندان توافق دارند که خواب دیدن در خلال عمیق‌ترین بخش خواب که حرکات سریع چشم (REM) خوانده می‌شود اتفاق می‌افتد.

٢) خوابیدن

می‌خواهیم درباره چیزی صحبت کنیم که بیش از یک چهارم عمر هر انسان صرف آن می‌شود. هنوز دلیل به خواب رفتن به صورت معما باقی مانده است. چیزی که دانشمندان می‌دانند این است که: خوابیدن برای بقای پستانداران جنبه حیاتی دارد. بی‌خوابی فزاینده می‌تواند به تغییر خلق و خو، توهّم‌زدگی و در حالت‌های خاص، حتی به مرگ منجر شود. خواب دارای دو وضعیت است: حرکات غیرسیریع چشم (NREM) که در خلال آن، مغز فعالیت کم سوخت و سازی انجام می‌دهد و حرکات سریع چشم (REM) که در خلال آن، مغز بسیار فعّال است. برخی دانشمندان فکر می‌کنند که خواب NREM به بدن استراحت می‌دهد و شبیه خواب زمستانی باعث ذخیره انرژی می‌گردد و خواب REM می‌تواند به سازماندهی خاطرات کمک کند. البته این ایده هنوز اثبات نشده است و رویاهایی که در خلال خواب REM به وقوع می‌پیوندد همیشه ارتباطی به خاطرات ندارد.

٣) احساسات خیالی

تخیمن زده می‌شود که در حدود ٨٠ درصد حس‌هایی که در ناحیه اندام‌های قطع شده بدن وجود دارد مانند گرما، خارش، فشار و درد، برآمده از «اندام‌های گمشده» هستند. افرادی که این پدیده «اندام خیالی» را تجربه می‌کنند، حسی که دارند درست مانند این است که آن اندام جزئی از بدن آن‌هاست. یک توضیحی که در این مورد وجود دارد این است که عصب‌های ناحیه عضو قطع شده، ارتباط جدیدی با نخاع برقرار می‌کنند و به فرستادن علائم (سیگنال) به مغز ادامه می‌دهند، درست مانند هنگامی که عضو قطع شده سرجایش وجود داشت. احتمال دیگری که داده می‌شود این است که مغز طوری برنامه‌ریزی شده است با بدن کامل کار کند. به عبارت دیگر، احتمال داده می‌شود که مغز، الگویی از یک بدن کامل با تمام اجزاء و اندام‌ها را در خود نگهداری می‌کند.

٤) کنترل مأموریت

ساعت بیولوژیک بدن که در هیپوتالاموس مغز قرار دارد، برنامه‌ریزی فعالیت‌های بدن برای یک ریتم ٢٤ ساعته را بر عهده دارد. واضح‌ترین اثر این ریتم، چرخه خواب- بیداری است امّا ساعت بیولوژیک بر روی دستگاه گوارش، دمای بدن، فشار خون و تولید هورمون‌های نیز تأثیر دارد. پژوهشگران دریافته‌اند که شدّت نور می‌تواند از طریق تنظیم هورمون ملاتونین، این ساعت را عق یا جلو ببرد. تحقیقات بر روی این که آیا مکمل‌های غذایی حاوی ملاتونین می‌توانند از خستگی پرواز ناشی از اختلاف ساعت جلوگیری کنند یا نه ادامه دارد.

٥) خاطرات

انسان‌ها معمولاً برخی اتفاقات را به سختی فراموش می‌کنند، مثل اولین روز مدرسه یا نخستین ملاقات با همسر. سوال این است که این فیلم‌های سینمایی چگونه در ذهن انسان نگهداری می‌شود؟ دانشمندان با استفاده از تکنیک‌های تصویربرداری از مغز در حال کشف سازو کار مسئول ایجاد و ذخیره‌سازی خاطرات هستند. یافته‌های کنونی نشان می‌دهد که ناحیه هیپوکامپوس که درون غشاء خاکستری مغز قرار دارد می‌تواند به صورت جعبه خاطرات عمل کند.

٦) معما

خنده یکی از رفتارهای انسان است که درک بسیار اندکی از آن وجود دارد. دانشمندان دریافته‌اند که در خلال یک خنده از ته دل، سه قسمت از مغز فعّال می‌شود: بخش تفکّر که به شما کمک می‌کند معنی شوخی یا جوک را درک کنید، بخش حرکت که به عضلاتتان دستور حرکت می‌دهد و ناحیه هیجانات که حس «شادی» را بیرون می‌کشد. امّا چیزی که هنوز ناشناخته مانده این است که چرا یک نفر به یک جوک احمقانه می‌خندد در حالی که فرد دیگری موقع تماشای یک فیلم ترسناک خنده‌اش می‌گیرد. به گفته یکی از پژوهشگران، خنده واکنشی است به ناهمخوانی و ناسازگاری (داستان‌هایی که از انتظارات متعارف پیروی نمی‌کنند). تنها چیزی که مشخص است این است که خنده حال ما را بهتر می‌کند.

٧) طبیعت درمقابل تربیت

در جدال دیرپای مربوط به این که آیا افکار و شخصیت، توسط ژن‌ها کنترل می‌شود یا محیط، دانشمندان به شواهدی دست یافته‌اند که نشان می‌دهد پاسخ این سوال یکی یا هر دوی آن‌هاست! قابلیت مطالعه ژن‌های یک فرد، بسیاری از خصوصیات و ویژگی‌های انسان را نشان داده است که ما کنترل اندکی بر روی آن‌ها داریم و در عین حال، در بسیاری از زمینه‌ها، نشان داده شده است که تربیت، تأثیری قوی بر این که ما که هستیم و چه می‌کنیم داشته است.

٨) میرائی

زندگی جاوید فقط در هالیوود وجود دارد ! امّا سوال این است که چرا انسان پیر می‌شود؟ همه ما با یک جعبه ابزار عالی به دنیا می‌آئیم که پر است از سازوکارهای مقابله با بیماری‌ها، به نحوی که ممکن است فکر کنیم می‌تواند ما را در مقابل انواع بیماری‌ها محافظت کند. امّا با افزایش سن، سازوکار ترمیمی بدن از فرم خارج می‌شود. در واقع، مقاومت ما در برابر صدمات جسمی و استرس کاهش می‌یابد. نظریه‌هایی که در مورد علّت سالخوردگی انسان وجود دارد را می‌توان به دو دسته تقسیم کرد: ١) پا به سن گذاشتن مانند سایر ویژگی‌های انسان، ممکن است بخشی از ژنتیک انسان باشد که طبق برنامه‌ریزی خاصی اتفاق می‌افتد و ٢) در یک دیدگاه کمتر خوش‌بینانه، پا به سن گذاشتن، علّت خاصی ندارد و در نتیجه صدمات سلّولی که در طول زندگی به وقوع می‌پیوندد، پیش می‌آید. تعداد زیادی از دانشمندان فکر می‌کنند که علم نهایتاً پا به سن گذاشتن را به تأخیر خواهد انداخت و حداقل طول عمر را به دو برابر طول عمر فعلی خواهد رساند.

٩) انجماد

زندگی جاوید ممکن است واقعیت نداشته باشد امّا یک رشته جدید به نام کرایونیکس (Ceyonics) می‌تواند به برخی از انسان‌ها دو بار حیات اعطاء کند. در مراکز کرایونیکس، بدن انسان‌ها را پس از مرگ در خمره‌هایی پر از نیتروژن مایع در دمای منهای ٧٨ درجه سانتیگراد قرار می‌دهند. ایده‌ای که وجود دارد این است که فردی که بر اثر یک بیماری که فعلاً لاعلاج است فوت شده می‌تواند در آینده هنگامی که درمان آن بیماری کشف شد، یخ‌گشایی و احیاء شود. هم اکنون بدن تد ویلیامز، بازیکن شاخص و معروف بیس‌بال در یکی از مراکز کرایونیکس در آریزونا منجمد شده است. البته فعلاً هیچیک از بدن‌هایی که بدین ترتیب منجمد شده‌اند احیاء نشده‌اند زیرا این فناوری هنوز به وجود نیامده است ولی دانشمندانی که در این زمینه کار می‌کنند امیدوارند در آینده به این فناوری دست یابند.

١٠) هشیاری و آگاهی

هنگامی که صبح از خواب برمی‌خیزید، متوجه می‌شوید که خورشید طلوع کرده است، صدای پرندگان را می‌شنوید و هوای تازه را برروی پوست صورت خود حس می‌کنید. به عبارت دیگر، هوشیار هستید. این موضوع پیچیده از دیرباز در جوامع علمی مطرح بوده است. اخیراً دانشمندان علم اعصاب، هشیاری را به عنوان یک موضوع پژوهشی واقعی مورد توجه قرار داده‌اند. بزرگترین معما در این حوزه توضیح این مسأله بوده است که چگونه فرایندها در مغز به تجربیات ذهنی می‌انجامند. تا کنون دانشمندان توانسته‌اند لیست بالا بلندی از سؤالات را تهیه کنند.