سرگذشت كتاب مقدس

سابقه انس و آشنایی ایرانیان با كتاب مقدس مشتمل بر عهد جدید و عهد عتیق به سالیان دور می رسد این انس و آشنایی در پاره ای موارد به ترجمه كتاب مقدس منجر شده است

سابقه انس و آشنایی ایرانیان با كتاب مقدس (مشتمل بر عهد جدید و عهد عتیق) به سالیان دور می رسد. این انس و آشنایی در پاره ای موارد به ترجمه كتاب مقدس منجر شده است. با این همه ترجمه های پارسی این كتاب، هیچ گاه عاری از لغزش و نقصان نبوده است. پیروز سیار كه پیش از این «كتاب های قانونی ثانی» را به قلمی پخته و پاكیزه در كسوت پارسی درآورده بود هم اینك روی به ترجمه كامل كتاب مقدس آورده است. این مجموعه قرار است در دو جلد به همت نشر نی منتشر شود. جلد نخست آن كه اكنون به پایان رسیده و در انتظار طی مراحل قانونی چاپ است شامل چهار انجیل به همراه رساله اعمال رسولان خواهد بود و جلد دوم آن در دست ترجمه و آماده سازی است. ترجمه و انتشار این مجموعه كه حجمی بالغ بر ۱۵۰۰ صفحه خواهد داشت، بی گمان اتفاق فرخنده ای در عرصه دین پژوهی به شمار می آید و پیداست كه اشتیاق فراوانی در میان مخاطبان متون دست اول دینی خواهد افروخت. مبنای ترجمه سیار «كتاب مقدس اورشلیم» (ویراست آخر، ۱۹۹۸) است كه به اقرار اهل نظر، معتبرترین برگردان كتاب مقدس به زبان فرانسه به شمار می آید. سیار افزون بر این كتاب، برای رفع مشكلات ترجمه به متون متعدد دیگری نیز رجوع نموده است تا وثاقت و روانی ترجمه خود را زیادت بخشد. آنچه از پی خواهد آمد بخشی از دیباچه مترجم فارسی كتاب مقدس (پیروز سیار) است كه طی آن به عرضه شرح سودمندی از رسالات كتاب مقدس و مضامین هر یك از آنها می پردازد. «ایران» به انگیزه حلول ۲۵ دسامبر (سالگرد میلاد مسیح (ع)) مقاله حاضر را عرضه می دارد و از پیروز سیار و نشر نی به خاطر موافقت با انتشار این مقاله پیش از چاپ كتاب سپاسگزار است.عهد جدید عنوان مجموعه آثاری است كه مسیحیان به كتاب مقدس افزوده اند. این مجموعه مشتمل بر بیست و هفت اثر است كه جملگی به زبان یونانی نگاشته شده اند، هرچند محققانی عقیده دارند كه برخی از آنها دارای نسخه اصلی آرامی بوده اند. این بیست و هفت نوشته جایگاه یگانه ای در منابع مسیحیت دارند، چرا كه معیار ایمان و عالی ترین منبع دینی مسیحیان شمرده می شوند. عهد جدید بخش دوم كتاب مقدس را تشكیل می دهد و بخش نخست این اثر، كه كتاب دینی یهودیان است، از سوی مسیحیان «عهد عتیق» نام گرفته تا این دو قطعه از یكدیگر تمایز یابند. واژه «عهد» ترجمه لفظ testament است كه خود از ریشه لاتینی testamentum گرفته شده و كلمه اخیر برگردان واژه یونانی (diatheke) است. معمولاً لفظ testament به معنی «وصیتنامه» است، یعنی سندی كه در آن شخص معین می كند اموال او پس از مرگش به چه صورت تقسیم شود یا مورد استفاده قرار گیرد. اما این لفظ معنی واژه عبری بئریت را نیز می رساند كه در یونانی به diatheke برگردانده شده و به معنی «پیمان» است. مراد پیمانی است كه بر طبق آن، خدا عهد كرد كسانی را كه از زمره قوم او شوند، از مواهب مادی و معنوی آكنده سازد و این همان پیمانی است كه بر طبق عهد عتیق، با قوم اسرائیل بست. انتخاب واژه testament تا حدودی خصوصیت دو جانبه ای را كه در هر پیمانی وجود دارد كم رنگ می سازد و این بدان سبب است كه بر اقتدار خدا در مقام عهدكننده تأكید شود. با توجه به این نكات، می توان عهد عتیق و عهد جدید را دو مجموعه كتاب شمرد كه راوی سرگذشت پیمان خدا با آدمیان هستند. اما صفت «جدید» كه به عهد تعلق گرفته است، ناظر بر كلامی شمرده می شود كه در كتاب ارمیای نبی، باب ،۳۱ آیه ۳۳ آمده است: «اما خداوند می گوید این است عهدی كه بعد از این ایام با خاندان اسرائیل خواهم بست. شریعت خود را در باطن ایشان خواهم نهاد و آن را بر دل ایشان خواهم نگاشت و من خدای ایشان خواهم بود و ایشان قوم من خواهند بود». نظام شریعت قدیم كه بر سنگ حك شده بود، باید در نظام تازه ای كمال می یافت كه در آن شریعت در دلها نگاشته شده است. احتمالاً كلامی كه عیسی در شام آخر بر زبان راند و در آن از عهد جدید سخن به میان آورد (لو: ۲۰‎/۲۲) و نیز تفسیری كه پولس از رفع حجاب در مسیح ارائه كرد (۲كر: ۱۴‎/۳)، در كاربرد صفت «جدید» نقش داشته و در نهایت موجب تمایز عهد جدید از عهد عتیق گشته است. البته استعمال این صفت بدین معنی نیست كه با تكوین عهد جدید، عهد عتیق ابطال می گردد. برعكس، یكی از ویژگیهای عهد جدید این است كه معنی كامل خود را در پیوند با عهد عتیق می یابد، همچنان كه آوگوستینوس قدیس(۱) نیز گفته است: «عهد جدید در عهد عتیق نهان است و عهد عتیق در عهد جدید عیان گشته است».

كتابهای عهد جدید

عهد جدید مشتمل بر چهار انجیل، اعمال رسولان، سیزده نامه منسوب به پولس، سه نامه منسوب به یوحنا، دو نامه منسوب به پطرس، یك نامه منسوب به یعقوب، یك نامه منسوب به یهودا، رساله به عبرانیان و مكاشفه است. عیسی در طول حیات، جز یك بار كه با انگشت بر خاك نگاشت (یو: ۶‎/۸)، نوشته ای از خویش باقی نگذاشت. انجیل های چهارگانه به شرح زندگانی و تعالیم مؤسس دین مسیحیت می پردازند و هدف آنها برانگیختن ایمان مذهبی نزد خوانندگان است. در این نوشته ها زندگی مسیح از بدو ولادت تا صعود او به آسمان شرح داده شده و تعالیم دینی وی بیان گشته است. عمده ترین بخشهای این چهار كتاب به دوران پیامبری عیسی و وقایع آن اختصاص دارد و در آنها كلام ها و اعمال عیسی و معجزاتی كه در طول این دوره از او به ظهور رسید، به تفصیل شرح داده شده است. سه انجیل متی، مرقس و لوقا شباهتهای زیادی با یكدیگر دارند و فصل به فصل و گاه آیه به آیه آنها شبیه هم است؛ هرچند بعضاً در شرح جزئیات، اختلافاتی میان روایتهای آنها مشاهده می شود. از این روی، بر این سه اثر نام «انجیل های نظیر» نهاده اند. اما انجیل یوحنا از لحاظ ساختار متن با سه انجیل دیگر تفاوتهایی دارد و در آن تعالیم و كلامهای مسیح با سبك دیگری ارائه شده است. اعمال رسولان كه نوشته لوقای انجیل نگار است، در اصل دنباله انجیل سوم بوده است. لوقا در این اثر، با استفاده از منابعی كه در اختیار داشته ، چگونگی انتشار پیام نجات عیسی را نشان داده و این كار را به ویژه با شرح اعمال پطرس، پولس و استفانوس انجام داده است.اما در پی آن نبوده كه به دفاع از مسیحیت بپردازد و حقانیت آن را به عنوان میراث بر دین یهود بر كرسی بنشاند. درباره تاریخ مبادی كلیسا، به آنچه در این كتاب آورده اكتفا كرده است و از وقایعی همچون تأسیس كلیسای روم، كارهای پطرس و پولس پس از آزاد شدنشان از زندان و تشكیل نخستین جماعت های مسیحی سخنی به میان نیاورده است. با این همه، اثر او حاوی اطلاعات موثقی برای درك مبادی تاریخ مسیحیت است. هدف او بیشتر ارائه گزارشی پرشور از وقایع آن دوران بوده تا از این طریق، موجبات دلگرمی مسیحیان آینده را فراهم سازد. رساله های پولس مجموعه ای از سیزده نامه است كه مبین آرا و عقاید او هستند، اما شرح دادن این آرا در چند سطر ممكن نیست و برای آگاهی از آنها ، باید به متن این نوشته هامراجعه شود. رساله به رومیان نامه ای است كه پولس در تشریح اندیشه های الهیاتی خویش نگاشته است تا زمینه سفر او به روم و دیدار وی با مسیحیان آنجا را فراهم سازد. رساله اول به كرنتیان برای حل مشكلات كلیسای كرنت و پاسخ گفتن به پرسشهایی در خصوص ایمان و اعمال مسیحی نگاشته شده است. در رساله دوم به كرنتیان، پولس می كوشد از خود در برابر اتهامات واعظان دروغینی كه به كلیسای كرنت رخنه كرده بودند، دفاع كند. رساله به گالاتیان به مشكلاتی می پردازد كه میان یهودیان مسیحی شده و مشركان به مسیحیت گرویده بروز كرده بود. در رساله به افسسیان، پولس از مشیت خدا سخن می گوید و درباره فیض او در مسیح به تعمق می پردازد. رساله به فیلیپیان نامه ای است كه پولس برای قدردانی از محبتهای مسیحیان فیلیپی نگاشته و در آن ایشان را به استواری و فروتنی و همبستگی خوانده است. رساله به كولوسیان در رد تعالیم نادرستی است كه معلمان دروغین در كلیسای كولوسی القا می كردند. رساله های اول و دوم به تسالونیكیان برای پاسخ گفتن به پرسشهایی كه در كلیسای تسالونیكی درباره بازگشت مسیح مطرح شده بود، نگاشته شده است. در رساله اول به تیموتئوس، پولس تیموتئوس را در راه خدمتش تشویق می كند و در باب اداره كلیسا و اصلاح تعالیم نادرست راهنمایی هایی ارائه می كند و در رساله دوم او را اندرز می دهد و تشویق می كند كه در برابر سختی ها پایداری ورزد و وظیفه خویش را در كار تعلیم ادامه دهد. در رساله به تیتوس، خصوصیات رهبران كلیسا را شرح می دهد و در خصوص تعلیم مردم و كردار مسیحی رهنمودهایی ارائه می كند. رساله به فیلمون نامه ای است كه در آن پولس از فیلمون می خواهد كه برده خود اونسیموس را آزاد كند. رساله به عبرانیان نوشته ای متفاوت در عهد جدید به شمار می رود كه در متن آن نام هیچ مؤلفی ذكر نشده است. این اثر گونه ای خطابه است كه برای یهودیان یونانی زبان كه به مسیحیت گرویده بودند یا برای مشركان مسیحی شده، به نگارش درآمده است. مؤلف این نامه در پی آن نبوده كه پاسخگوی مسائل خاص یك كلیسا باشد، بلكه بیشتر كوشیده است تا به شرح عواملی بپردازد كه عهد جدید و عتیق را به یكدیگر پیوند می دهد. او مؤكداً اظهار داشته كه مسیح یگانه كاهن اعظم است و تاریخ عهدی را كه میان خدا و انسان بسته شده، به كمال رسانده و نقطه مركزی تاریخ بشریت است. رسالات كاتولیك مشتمل بر هفت نامه است كه متعلق به پولس نیستند. این نامه ها مخاطب مشخصی ندارند (البته به استثنای رساله های دوم و سوم یوحنا) و از این روی «كاتولیك» خوانده شده اند، چرا كه لفظ كاتولیك به معنی عمومی یاكلی است. رساله یعقوب كه «برادر خداوند» و رئیس یهودیان به مسیحیت گرویده بود، احتمالاً در اورشلیم و اندكی پیش از رساله پولس به رومیان نگاشته شده است. این نوشته كه سیاق متنهای آموزنده حكمت را دارد، از نظر پروتستانها به منزله شرحی بر موعظه بر فراز كوه عیسی (مت : ۵ - ۷) به شمار می آید و به ویژه به سبب نكوهش اغنیا و عنایت به فقیران جالب توجه است. رساله اول پطرس برای دعوت مسیحیان روم به مقاومت در برابر آزارگری نگاشته شده است. تاریخ این نامه معمولاً پیش از آزارگری امپراتور روم دومیتیانوس (۲) در سال ۹۰ درنظر گرفته می شود. این رساله كه از جنبه های مختلف شبیه نامه های پولس است، اصالتی ویژه دارد و در آن اعتقادات اولیه ای كه مثلاً در باب عیسی در مقام بنده بلاكش وجود داشت، ملاحظه می شود.رساله یهودا كه احتمالاً نوشته برادر یعقوب است ، به نكوهش معلمان دروغین و ترغیب مؤمنان به حفظ ایمانشان می پردازد. در این رساله از مجعولاتی همچون كتاب خنوخ نقل می شود و از این رو تاریخ تألیف آن قبل از سال ،۹۰ یعنی پیش از تثبیت قانون عهد عتیق در شورای یمنیا، در نظر گرفته می شود. رساله دوم پطرس وابسته به رساله یهودا است، اما در آن نقل از مجعولات مشاهده نمی شود. نكته جالب توجه دراین رساله آن است كه تحول اندیشه ها را در باب ظهور آخرزمانی عیسی نشان می دهد. این رساله باید پس از تدوین مجموعه نامه های پولس نگاشته شده باشد، زیرا در آیات ۱۵-۱۶ از باب سوم آن ، مؤلف در باره نامه های پولس نظر خود را اظهار می دارد.حال و هوای رساله های یوحنا تداعی گر انجیل چهارم است. رساله های دوم و سوم برای حل مشكلات جماعت های خاصی از مسیحیان نگاشته شده است ، اما رساله اول ناظر بر ملاحظات كلی است و اندیشه ای را كه مخالف جسم یافتن عیسی برای نجات آدمیان از گناهانشان بوده، رد می كند. قانون محبت برادرانه، نكته محوری تعلیم یوحنا را تشكیل می دهد. مكاشفه یوحنا كه آخرین بخش عهدجدید است ، با سایر آثاری كه در كلیسای مسیحی قانونی شمرده شده اند، تفاوت هایی دارد. این اثر در قیاس با انجیل ها، اعمال رسولان و رساله ها، سبك ادبی كاملاً متمایزی دارد. خصوصیات شگفت انگیز رؤیاهایی كه در آن نقل می شود و نمادگرایی شدید آنها، در كنار وجه نمایشی صحنه های توصیف شده، به این اثر سیمایی معماگونه می بخشد. محتوای الهیاتی مكاشفه یوحنا از برخی جنبه ها بسیار غنی است ، خصوصاً از لحاظ مبحث آخرزمان كه جایگاه ویژه ای را در این اثر به خود اختصاص می دهد.مجموعه ای چنین متنوع كه از آثاری با گونه های مختلف تشكیل شده است، در دل كتابی واحد گرد آمده كه تحت عنوان عهدجدید شناخته می شود. این آثار برحسب گونه یا حجم شان نظم و ترتیب یافته اند. در ابتدا انجیل ها آمده اند، اما ترتیب قرارگرفتن آنها همواره یكسان نبوده است و در نسخه سینایی (۳) ، انجیل یوحنا پس از انجیل متی قرار دارد، همچنان كه اعمال رسولان پس از انجیل لوقا آمده است. با این همه ، ترتیب فعلی انجیل ها ارجحیت داشته است. پس از انجیل ها و اعمال رسولان، نامه های پولس و سپس رساله های كاتولیك می آیند كه برحسب حجم خود نظم و ترتیب یافته اند، البته ملاك حجم سبب نگشته است كه میان رساله های منسوب به مؤلفی واحد فاصله افتد. رساله به عبرانیان میان این دو مجموعه گنجانده شده است و مكاشفه فصل پایانی عهد جدید را تشكیل می دهد. برخلاف عهد عتیق كه پیروان مذهب كاتولیك و پروتستان بر سر آثار تشكیل دهنده آن اختلاف نظر دارند، عهد جدید از دیدگاه تمامی ایمانداران مسیحی دارای مواد یكسانی شمرده می شود و تنها اختلافات موجود برسر مسأله نقد متن است.پس از واقعه فصح كه به دنبال آن مرگ و قیام پس از مرگ عیسی و سپس صعود او به آسمان روی داد ، شاگردان مسیح به شركت در آیین های عبادی یهودیان ادامه دادند و خاطرات مربوط به زندگی و تعلیم استاد خود را حفظ و منتقل كردند.

---