قدردانی از دیروز تا امروز

بسیاری از مفاهیم در طول زمان تغییر می‌کند و از شکلی به شکل دیگر تغییر حالت می‌دهد. حتی برخی مفاهیم پسندیده هم در گذر زمان ممکن است دچار دگرگونی شود و بار محتوایی آن از نسلی به …

بسیاری از مفاهیم در طول زمان تغییر می‌کند و از شکلی به شکل دیگر تغییر حالت می‌دهد. حتی برخی مفاهیم پسندیده هم در گذر زمان ممکن است دچار دگرگونی شود و بار محتوایی آن از نسلی به نسل دیگر تغییر کند.

یکی از همین مفاهیم، قدردانی و سپاسگزاری است که گذر زمان و نسل‌ها بر آن بی‌تاثیر نبوده است. به طور مثال به خاطر داریم که در گذشته‌های نه چندان دور، بسیاری از الطاف و کمک‌های اقوام و والدین، جزو وظایف ذاتی آنها محسوب نمی‌شد، اما امروزه با شیوع فرزندسالاری و شیوه‌های جدید زندگی‌های شهری، خیلی از فرزندان تصور می‌کنند که حمایت‌های والدین از آنها، بخشی از وظایف پدر و مادر است.

بالا رفتن سطح توقع فرزندان از والدین هم بر همین اساس قابل توضیح است، یعنی اگر فرزندی واقعا بر این عقیده باشد که حمایت‌ها و از خودگذشتگی‌های پدر و مادر،‌ وظیفه آنها نبوده و جای قدردانی دارد در آن شرایط دیگر توقع زیاده‌خواهانه‌ای از پدر و مادر نخواهد داشت.

جنس سپاسگزاری‌ها هم در عصر ما دچار تغییر شده است، برای نمونه قدیمی‌ها به یاد دارند که اگر همسایه‌ای برای همسایه دیگر ظرفی غذا می‌آورد، آن همسایه به طور قلبی خود را موظف می‌دانست که ظرف را خالی پس ندهد و با هر خوراکی که شده بود، ظرف را پر کند و به همسایه بدهد؛ اما امروزه نه تنها دیگر چنین حرکت‌هایی کم شده است، بلکه حتی برخی افراد این گونه قدردانی‌ها را رفتارهایی سنتی و غیرموجه می‌دانند.

افزون بر این، اگر این روزها به نوع سپاسگزاری‌های مرسوم بین مردم، نظری اجمالی بیندازیم، براحتی متوجه می‌شویم که سپاسگزاری‌های رایج بین مردم، اغلب به طور زبانی و تعارف‌های کلامی است و کمتر نشانی از قدردانی عملی در رفتار بسیاری از ما یافت می‌شود؛‌ این در حالی است که اگر به طور منطقی و اخلاقی به مفهوم قدردانی نگاه کنیم، به فراست درمی‌یابیم که بهترین نوع قدردانی از رفتارهای پسندیده دیگران، سپاسگزاری زبانی و عملی است.

از بعد کلان نیز قدردانی از کمک‌های دیگران به گسترش رفتارهای نیک در جامعه کمک می‌کند، یعنی نباید گمان کرد که تاثیر قدردانی از رفتارهای دیگران تنها در حد یک تاثیر فردی باقی خواهد ماند؛ بلکه قدردانی موجب می‌شود که این رفتار پسندیده بین آحاد جامعه ترویج یابد.

موضوع جالب دیگری که در بحث قدردانی کمتر به آن اشاره می‌شود، تداخل لطف و وظیفه با یکدیگر است؛ یعنی گاهی افرادی هم پیدا می‌شوند که از آن طرف بام می‌افتند و انتظار دارند در مقابل هر فعالیت کوچکی که به عنوان وظیفه کاری یا حرفه‌ای آنها محسوب می‌شود، مدام از آنها قدردانی شود.

به هر حال، قدردانی تنها سپاسگزاری از زحمات افراد نیکوکار نیست، بلکه کافی است تا به جهان پیرامونمان نگاهی بیندازیم تا به یاد بیاوریم که قدردانی تنها به سپاسگزاری از کمک انسان‌ها و موجودات زنده ختم نمی‌شود.

امین جلالوند