خواب در زیبایی ما نقش دارد

گفت و گو با دکتر خسرو صادق نیت درباره تاثیر خواب بر پوست

خواب یکی از عوامل مهم زندگی ماست. ثابت شده اختلال‌های خواب می‌تواند ارگان‌های حیاتی بدن را به مخاطره بیندازد. مطالعه‌های مختلف نشان داده خواب ناکافی و اختلالات خواب حتی می‌تواند سلامت پوست و مو را تهدید کند...

در گفت‌وگویی با دکتر خسرو صادق‌نیت، متخصص طب کار و فلوشیپ خواب به بررسی تاثیر خواب بر زیبایی پرداختیم و از ایشان خواستیم برای کسانی که به اجبار کم‌خوابند توصیه‌هایی داشته باشند.

▪ آیا واقعا کم‌خوابی می‌تواند بر سلامت پوست و موی ما تاثیر منفی بگذارد؟

بله، اختلالات خواب و کم‌خوابی روی ارگان‌های مختلف از جمله پوست با ایجاد فاکتورهای التهابی اثر منفی می‌گذارد و در ضمن باعث می‌شود در طول روز آثار خستگی در ظاهر فرد باقی مانده و حتی باعث برخی اختلال‌های روحی – روانی از جمله احساس افسردگی، کسالت، غمگینی و تحریک‌پذیری بیش‌ازحد شود. مطالعات نشان داده هورمون خواب یا ملاتونین در جوان ماندن و طراوت پوست موثر است.

▪ منظورتان از کم‌خوابی چیست؟ مگر ما در طول شب به چند ساعت خواب نیاز داریم؟

به طور میانگین به ۵/۷ تا ۵/۸ ساعت خواب نیاز داریم و کمتر از ۶ ساعت خوابیدن در شبانه‌روز به معنی کم‌خوابی است. البته نیاز به خواب به عوامل مختلفی بستگی دارد که مهم‌ترین آن سن فرد است. بیشترین نیاز خواب مربوط به دوران نوزادی است. نوزاد ممکن است تا ۲۰ ساعت در روز خواب باشد. با افزایش سن نیاز به خواب کم می‌شود و بعد از سن بلوغ به ۵/۷ تا ۵/۸ ساعت می‌رسد. البته یک استثناء وجود دارد و آن هم در دوران بلوغ است که نیاز به خواب افزایش می?یابد و این موضوع طبیعی است. در سالمندان میزان ساعت خواب نه‌تنها کمتر می‌شود بلکه کیفیت آن هم پایین می‌آید. غیر از سن میزان فعالیت بدنی و فکری نیز بر میزان خواب تاثیر می‌گذارد. افرادی که کار بدنی سنگینی دارند مثلا مسابقه‌های ورزشی سنگین را دنبال می‌کنند یا کارهای فکری زیادی دارند، مثلا دانش‌آموزانی که زمان امتحانات ساعت بیشتری درس می‌خوانند یا برای کنکور خود را آماده می‌کنند، نیاز به خواب بیشتری دارند. بیماری‌ها به خصوص بیماری‌های عفونی نیز بر میزان خواب ما تاثیر می‌گذارد و باعث افزایش آن می‌شود.

▪ آیا زمان خواب ما هم مهم است؟

بله، ثابت شده خواب در شب کیفیت و کمیت بهتری در مقایسه با خواب در روز دارد. افرادی که به هر دلیل نمی‌توانند شب‌ها بخوابند و خواب روز را جایگزین آن می‌کنند، کیفیت و کمیت خواب آنها پایین‌تر است.

▪ در مورد ساعت خواب چطور؟ برخی از ما عادت داریم شب‌ها زود می‌خوابیم و صبح سحر برمی‌خیزیم و برخی دیگر تا پاسی از صبح بیدارند و ظهر از خواب بلند می‌شوند!

در افراد مختلف از لحاظ سرشتی ۲ نوع وضعیت خواب و بیداری داریم که دو سر یک طیف هستند و اغلب افراد حد وسط این طیف قرار دارند. برخی افراد حدود ساعت ۲۲ می‌خوابند و صبح زود بلند می‌شوند و سرحال هستند. این افراد اشتهای خوبی برای خوردن صبحانه دارند. برخی افراد دیر می‌خوابند (ساعت ۲-۱ صبح) و صبح زود نمی‌توانند از خواب بیدار شوند. بعد از برخاستن هم احساس کسالت می‌کنند و اشتهای چندانی به خوردن صبحانه ندارند. بسیاری از مردم جامعه حد وسط این دو هستند. نوجوان‌ها و جوان‌ها بیشتر از دسته دوم هستند اما با افزایش سن، افراد به سمت سحرخیزی تمایل پیدا می‌کنند. این موضوع زمینه?های سرشتی و ارثی دارد و تغییر این روال با تلاش و تمرین چندان موثر نیست و با رعایت برخی نکات از جمله بهداشت خواب می?توان مشکلات ناشی از آن را تعدیل کرد و باید فرد تا حدی این موضوع را تعدیل کند و با آن کنار بیاید.

▪ پس کسانی که دیر از خواب بلند می?شوند نباید خود را مرتب سرزنش کنند که تنبل هستند؟

نه، همان‌طور که گفتم این موضوع سرشتی است نباید با تصور تنبل بودن خود را سرزنش کنند و با مقایسه خود با سحرخیزان دچار افسردگی شوند. آنها می‌توانند به نحوی زندگی خود را برنامه‌ریزی کنند که مشکلاتشان کمتر شود. البته شغلشان نیز باید با این موضوع هماهنگ باشد.

▪ آیا کم‌خوابی یا پرخوابی می‌تواند علامت بیماری باشد؟

کسانی که کمتر از ۶ ساعت یا بیشتر از ۹ ساعت می‌خوابند، ممکن است بیمار باشند و باید تحت بررسی قرار بگیرند و لازم است برای رفع مشکلشان به کلینیک‌های خواب مراجعه کنند. اما بسیاری افراد به کم‌خوابی عادت دارند و می‌گویند وقتی کمتر می‌خوابند سرحال‌ترند! درست است. بدن یکی، دو ساعت کم‌خوابی را تحمل می‌کند. این افراد اگر برای چند روز متوالی به برنامه خوابشان دقت کنند، می‌بینند بعد از ۴-۳ روز کم‌خوابی به صورت جدی نیاز به خواب اضافه پیدا می‌کنند. معمولا یا یک چرت میانه‌روز می‌زنند یا آخر هفته‌ها بیشتر می‌خوابند تا کمبود خواب طی هفته جبران شود. نکته جالب اینکه افرادی که کمتر می‌خوابند آن روز احساس شادابی کاذبی دارند. همین شادابی گاهی فرد را به اشتباه می‌اندازد که می‌تواند کم‌خوابی را تبدیل به عادت کند اما این کار به ضرر او تمام خواهد شد.

▪ توصیه شما به افرادی که به دلایل مختلف مجبورند شب‌ها بیدار بمانند و روزها هم خواب خوبی را تجربه نمی‌کنند، چیست؟

برخی افراد شیفت‌کارند و تا۸۰ درصد آنها ممکن است مشکلات خواب را تجربه کنند. مشکلاتی که در شیفت‌کاران علامت جدی محسوب می‌شود، بروز اختلال خواب در شب‌هایی است که شب‌کار نیستند. این افراد برای خواب به مصرف قرص خواب نیاز پیدا می‌کنند و رفتار و برخوردشان با اطرافیان دچار مشکل می‌شود، تحریک‌پذیرترند و تغییر خلق پیدا می‌کنند. این افراد در صورتی که به این مشکلات برخوردند برای رفع مشکل باید برنامه کاری یا حتی شغل خود را تغییر دهند.

سمیه مقصودعلی