کتابخانه های تخصصی و بهره وری در سازمانهای مادر

با نگاهی اجمالی به کتابخانه های تخصصی در سازمانهای مادر می توان به حضور کمرنگاین واحدها در سازمانهای مادر و تأثیر ناچیز آنها در بهره وری پی برداز جمله عوامل مؤثر در این امر,می توان به عدم خود باوری کتابداران و نپرداختن به جنبه های بازاریابی در این زمینهاشاره کرد کتابداران موفق با تکیه بر مهارتهای تجاری و آشنایی با حوزه مدیریت دانش می توانند اثربخشی واحدشان را در بهره وری آشکار سازند

با نگاهی اجمالی به کتابخانه های تخصصی در سازمانهای مادر می توان به حضور کمرنگاین واحدها در سازمانهای مادر و تأثیر ناچیز آنها در بهره وری پی برداز جمله عوامل مؤثر در این امر،می توان به عدم خود باوری کتابداران و نپرداختن به جنبه های بازاریابی در این زمینهاشاره کرد کتابداران موفق با تکیه بر مهارتهای تجاری و آشنایی با حوزه مدیریت دانش می توانند اثربخشی واحدشان را در بهره وری آشکار سازند.

شرا (فیلسوف و نظریه‌پرداز آمریکایی) قرن ۲۰ را قرن کتابخانه های تخصصی نامیده است و در متون کتابداری نیز تعاریف زیادی از کتابخانه های تخصصی ارائه شده است اما شکل گیری کتابخانه‌های تخصصی در سازمانها براساس اهداف و عملکرد سازمان مادر به وجود می آید و طبق تعریف انجمن کتابخانه‌های تخصصی‌: مکانی است که در آن اطلاعات به روشی که بیشترین سودمندی را داشته باشند ارزیابی، تجزیه ،سازماندهی و ارائه می‌شوند. در فرهنگ اصطلاح نامه کتابداری ، کتابخانه تخصصی چنین تعریف شده است: واحدی از یک سازمان که هدف آن فراهم ساختن اطلاعات خاص برای پیشرفت کارسازمان یا برای گروه محدودی است" . از آنجایی که هدف اصلی کتابخانه های تخصصی حمایت ازاهداف و برنامه های سازمان مادر است، به همین دلیل کتابداران باید نیازهای جاری و آتی سازمان مادر را بخوبی بفهمند که این مستلزم درک عملکرد هر بخش در سازمان و ارتباط بین آنهاست.

● کتابخانه ها و بهره وری

آنچه از آمار و شواهد بر می آید بیانگر نقش منفعل کتابخانه های تخصصی در سازمانهای مادر بوده است حتی آن دسته از کتابخانه های به ظاهر موفق که به منابع نیروی انسانی متخصص و فناوری جدید مجهز هستند نیز قادر به تثبیت نقش خود در افزایش بهره وری در سازمان متبوع خود نبوده اند. شاید به جرئت بتوان گفت یکی از دلایل عدم موفقیت کتابداران نداشتن خودباوری و اعتماد به نفس لازم در برابر کارشناسان دیگر بخشهای سازمان است . کتابداران کتابخانه های تخصصی پذیرفته اند که در افزایش سودرسانی و بهره وری یا کاهش موفقیت سازمان بی‌تاثیر هستند، بنابراین نه در طلب پاداشی هستند و نه انتظار مجازاتی را دارند و تنها به نقش خود در مدیریت و ارائه اطلاعات بسنده کرده اند؛ حال آنکه کتابخانه و مرکز اطلاع رسانی یکی از مؤثرترین واحد های سازمانی در افزایش بهره وری است.

چنانچه کتابخانه و مرکز اطلاع رسانی موفق عمل کند در افزایش مهارتهای تحقیقی سازمان خود موفق بوده است و این مهارتهای تحقیقی در بستر زمان تکامل می یابند و پس از طی مرحله بلوغ به حدی می رسند که فرد از مجموع یافته‌های خود به نظرات جدید و مهندسیهای دوباره می‌رسد در این مهارتها با گذشت زمان زوائد حذف و مطالب ناب، آشکار و برجسته می شود. تحقیقات در جهان امروز دیگر یک ژست یا یک شعار نیست بلکه زیربنای توسعه در همه امور است.اما آنچه یکی دیگر از عواملی که باعث نقش کمرنگ کتابخانه در تأثیر بر بهره وری در سازمانها می‌شود، عدم تبلیغات مناسب و بازاریابی در جلب مشتری بوده است. امروزه کتابداران بایستی از چارچوب محافظه کارانه پیشین به درآیند و ریسک پذیر باشند و بپذیرند نقطه قوت کتابخانه در سودرسانی به مشتری است که در مجموع سود اقتصادی سازمان را سبب می شود و آشکار کردن این نقش در سازمان ممکن نخواهد بود، مگر با تکیه بر مهارتهای بازاریابی در کتابداران‌. کلمه مشتـــری که به پرداخت وجه برای یک کالا یا یک خدمت دلالت دارد بازتاب بهــتری است از آنچه واقعأ بین کتابخانه و افــراد یک سازمان می گذرد با این کلمه‌، اسطوره کتابخانه رایگان باطل می شود و به این ترتیب استعاره دقیق تری برای خدمت جایگزین می شود اما مبلغی را که کتابخانه‌ها در ازای سودی که به مشتری می رسانند، دریافت می کنند، صرفأ دریافت وجه مادی نیست، بلکه همان وابسته کردن مشتری به کتابخانه است نیازمند کردن مشتری و ایجاد وابستگی عمیق مشتری به بخش خود همان سودی است که کتابدار در انتظار آن است.

● نقش مدیریت دانش در کتابخانه ها

متخصصان کتابداری پیش از این ازتوانایی تئوری و عملی لازم برای مدیریت اطلاعات که از جمله عناصر مدیریت دانش است، برخوردار شده اند با این وجود، موقعیتهایی نیز برای این متخصصان وجود دارد که مهارتهایشان را به طریقی مبتکرانه همراه با قوه تخیل به کار گیرند تا بر تدابیر اطلاعاتی در سطح هیئت مدیره و تصمیم گیریهای سازمان تأثیرگذار باشند.

تجهیز کتابداران به مهارتهای تجاری نیز از جمله نیازمندیهایی است که در مطالعات اخیر به طور مؤکد توصیه شده است. کتابداران باید نه تنها به مدیریت اطلاعات بیرونی بلکه به اطلاعات تولید شده در درون سازمان که خود ممکن است ۸۰ تا ۹۰ درصد اطلاعات مورد استفاده در سازمان را شکل دهد نیز بپردازند .

مدیریت دانش خودباوری را در کتابداران افزایش می دهد و جایگاه بالایی برای کتابداران به عنوان رکن اساسی در چرخه تجاری سازمانها و کمک به حفظ بقای آنها در فضاهای رقابتی به وجود می‌آورد.

● پیشنهادها

کتابداران کتابخانه های تخصصی باید خود را به عنوان یک کـــارشناس اثرگذار همـانند کارشناسان بخشهای دیگر سازمان بـــاور داشته باشند و در جهت تقویت خودباوری حرفه ای تلاش کنند.

افراد نباید استفاده از خدمات کتابخانه را رایگان تصور کنند و درمقابل، کتابداران بایددرجهت دریافت سود به استفاده کنندگان خود نگاهی مشتری گرایانه داشته باشند تا انگیزه های حرفه ای شان معنا یابد وآن را در جهت هدف اصلی ارتقا بخشند.کتابداران برای تثبیت نقش واحد خود در سودرسانی سازمان مادر باید به مهارتهای بازاریابی مجهز شوند تا بلکه مشتریان بیشتری جذب کنند و وابستگی آنان را بیش از پیش به واحد خود آشکار سازند.

● تغییر الگوی غذایی در واحد های تولیدی ایران

ظاهراً الگوی غذایی جامعه ربط چندان زیاد به فرایند رشد و توسعه بویژه صنعت ندارد ولی تجربه‌های اخذ شده در محیط‌ های کاری اهمیت این موضوع مغفول در جامعه ایران را روشن ساخته و ضرورت حرکت‌های منطقی برای زدودن آثار سوء ناهنجاری‌های آن را دوچندان کرده است. واقعیت این است که جامعه ایران مشابه سایر جوامع در حال توسعه‌، غذای پرحجم و نشاسته محور یعنی برنج و نان و سیب‌زمینی مصرف می‌کند. به لحاظ اینکه نشاسته در جریان فعل انفعال درون دستگاه گوارش به سهولت به گلوکز تبدیل می شود، در نتیجه افراد جامعه ایران بعد از طی دوره نوجوانی با شتاب زیاد به سمت چاقی رانده می شوند و انباشت چربی از شکم به سایر نقاط بدن توسعه می‌یابد و به تناسب انباشت چربی و سنگین شدن وزن بدن، میزان کارایی فرد و بهره‌وری او شدیداً افت می‌کند. تحلیل علل افت کارایی نیروی انسانی در ایران نشان می دهد که برخلاف نظریه تنبلی ایرانیان یکی از عوامل مهم افت بهره‌وری نیروی کار ایران نامناسب بودن الگوی مصرف غذا و متمرکز شدن خون بیشتر در حوزه دستگاه گوارش و میسر نشدن خون‌رسانی کافی به مغز است که باعث رخوت، سستی و خواب‌آلودگی شده و به تنبلی ختم می‌شود. طبق قانون کار ایران در واحدهای صنعتی با پرسنل زیادباید یک وعده غذای گرم به کارکنان داده شود.

هر گاه این غذا مطابق سلیقه و الگوی مصرف غذایی ایرانیان عمدتا به صورت برنج محورداده شود افت کارایی کارکنان بعد از صرف غذای حجیم قابل رویت است و راندمان کار بعد از ناهار به لحاظ رخوت و خواب‌آلودگی کارکنان افت می کند و به کیفیت محصول (در مقطع بعد از ناهار) لطمه وارد می‌شود. الگوی مصرف غذایی جاری در ایران نه تنها از نظر بهره‌وری کار مورد تأیید نیست بلکه تبعات آن نیز قابل تأمل است. مصرف غذای پرحجم و نشاسته‌ای موجب چاقی و بروز انواع بیماریهایی می شود که چاقی مبدأ آن است و هزینه‌های پیشگیری و درمان چنین بیماریهای عارض شده از مصرف غذای نامناسب رابه واحدهای صنعتی و نهایتاً به بهره‌وری نیروی کار جامعه تحمیل می‌ کند. با توجه به تحولات جاری در سطح جهان و لزوم ورود جامعه ایران به عرصه‌های مختلف رقابت و حضور هدفمند در صحنه‌های رقابت نفس‌گیر، لازم است که در کنار سایر تمهیدات، تغییر الگو و فرهنگ مصرف غذایی به عنوان یکی از فاکتورهای تأثیرگذار در بهره‌وری کار مورد عنایت جدی واقع شود.

مرتضی شانی

http://bashari.blogfa.com