سرطان در ایران به خاطر کود

این روزها با مرور اخبار رسانه های مختلف درباره افزایش نرخ سرطان ناشی از مصرف نادرست سم و کود شیمیایی نامناسب می شنویم و می خوانیم که کم و بیش موجب نگرانی برخی مردم شده است که آیا محصولات کشاورزی که مصرف می کنند در گروه سلامت قرار دارند یا خیر

این روزها با مرور اخبار رسانه‌های مختلف درباره افزایش نرخ سرطان ناشی از مصرف نادرست سم و کود شیمیایی نامناسب می‌شنویم و می‌خوانیم که کم و بیش موجب نگرانی برخی مردم شده است که آیا محصولات کشاورزی که مصرف می‌کنند در گروه محصولات سلامت قرار دارند یا خیر. این موضوع در حالی موجب نگرانی مردم شده که نه تنها مصرف محصولات تهیه شده با کود سمی یا کود اضافی موجب بروز بیماری و اختلال‌ در ارگان‌های درونی می‌شود بلکه تماس با این محصولات نیز می‌تواند خطراتی را برای مصرف‌کننده به همراه داشته باشد، مسئولان بهداشت و درمان کشور هشدار می‌دهند که امروز مصرف بی‌رویه و غیراصولی سموم دفع آفات و کودهای شیمیایی در بخش کشاورزی باعث رشد ابتلا به سرطان و دیگر بیماری‌ها در این مناطق شده است.

● این یک بحران جهانی است

دکتر احمد اصغرزاده، عضو هیات علمی مؤسسه تحقیقات خاک و آب

بر اساس گزارش سازمان کشاورزی و خواربار جهانی بین ۶۰-۴۰ درصد افزایش تولیدات کشاورزی در جهان طی سه دهه گذشته مرهون مصرف کودهای شیمیایی بوده است ولی امروزه مصرف بی ‌رویه، نا‌بجا و نابه هنگام کودهای شیمیایی و فلزات سنگین همراه آنها، مشکلاتی را به‌وجود آورده است و توجه جهانی به این امر جلب شده است. واقعیت این است که تولید محصولات کشاورزی در کشاورزی معمول، بدون تامین عناصر غذایی مورد نیاز گیاهان و محصولات باغی مقدور نیست ولی منبع تامین آن، مقدار و مواد همراه آنها اهمیت زیادی دارد و از عنصری به عنصر دیگر نیز این موضوع متفاوت است، به عنوان مثال مصرف انواع کودهای نیتروژنه در تولید انواع میوه‌ها باید در حدی باشد که سبب آلودگی آب‌های زیرزمینی و در گیاه به فرم اسید‌های آمینه آزاد تجمع نکند، ولی در خصوص فسفر و پتاسیم که اغلب به صورت کود مصرف می‌شوند تجمع آنها در گیاه و محصولات آنها ایجاد مشکل نمی‌کند اما اغلب کودهای حاوی این عناصر دارای فلزات سنگین هستند که جذب آنها در گیاهان سبب مشکلات بهداشتی در مصرف‌کنندگان می‌شود و این موضوع در خصوص عناصر کم مصرف نیز مانند کود های فسفره و پتاسه است. در صورتی که انواع کودهای شیمیایی استاندارد، آگاهانه و تحت نظارت مصرف شوند، نه تنها مشکل‌ساز نیستند بلکه سبب افزایش کیفیت و کمیت محصول، در کشاورزی معمول نیز می‌شوند.

● کود حیوانی هم می‌تواند خطرناک باشد

برخی افراد مدعی‌اند که از کود حیوانی برای تولید محصولات‌شان استفاده می‌کنند و این کود در مقایسه با کود شیمیایی برتری‌هایی دارد. آنها بر این باورند که چون محصول‌شان کود حیوانی دریافت کرده محصول بهتری است.

در حالی که اگر کود حیوانی بدون رعایت استانداردهای لازم تولید شود یا از فاضلاب‌های غیراصولی که احتمال آلودگی آنها زیاد است استفاده‌شود، احتمال ابتلا به بیماری‌ها در مصرف‌کننده بالا می‌رود. شخصا فردی را می‌شناسم که به خاطر ابتلا به کیست هیداتیک که از این طریق به آن مبتلا شده بود، حدود ۳۰ سال درگیر بیماری بود و سختی‌های زیادی کشید. بنابراین علاوه بر کود شیمیایی، کود حیوانی و حتی آلودگی آب و فاضلاب نیز می‌تواند موجب آلودگی میکروبی میوه‌ها، سبزیجات و محصولات کشاورزی شود و وقتی نظم و نظارتی بر تولید محصولات وجود داشته باشد در این حالت متخصصان و باغبانان می‌توانند خیال ما را راحت‌کنند که ما میوه‌هایی سلامت را مصرف‌می‌کنیم.

● مصرف کود باید نظام‌مند باشد

دکتر محمدرضا رضا‌پناه، مدیر قطب علمی کشاورزی ارگانیک و عضو انجمن ارگانیک ایران

«باید در سیستم کشاورزی نظمی برقرار شود و نظارتی وجود داشته باشد تا کسی نتواند کود اضافه یا سم بیش‌از اندازه به محصولات بزند. البته این نکته نیز مطرح هست که وقتی گیاهی کود و مواد شیمیایی در اختیار دارد به اندازه مثبت این کود را جذب می‌کند و این‌گونه نیست که بیش از نیازش آن را جذب کند. پس کود اضافه جذب گیاه نمی‌شود. بنابراین نمی‌توان اینگونه تصور کرد که یک سیب‌زمینی بزرگ کود شیمیایی زیادی دریافت کرده تا سایزش بزرگ شده است. تشخیص سلامت میوه و میزان کود شیمیایی که دریافت کرده است باید در نظام تولید کشور مورد بررسی قرار گیرد. امکان داوری در این زمینه کار مردم نیست. سیستم نظارت و آموزشی تولید باید به گونه‌ای در کشور فعالیت کند که نظارت بر تولید محصولات داشته باشد زیرا شرایط و امکانی که ما از هر محصول و میوه یک نمونه برای آزمایش بفرستیم، وجود ندارد. بنابراین باید نظارتی همگانی و حساب‌شده بر تولید محصولات وجود داشته باشد.»

● تاثیر مخرب سموم تا نیم قرن باقی‌ می‌ماند

«در جهان سالانه ۷۰ هزار مورد سرطان و حدود ۳۰ هزار مورد مرگ ناشی از سرطان در جهان ثبت می‌شود. در این آمار با افزایش شدید سرطان‌های سیستم گوارشی مخصوصا سرطان معده روبه‌رو هستیم که عامل آن باقی ماندن سموم و کود شیمیایی در خوراکی‌ها و مواد غذایی است.» غلامرضا قاسم‌پور، مشاور رئیس سازمان ملی استاندارد با اشاره به این مطلب می‌گوید: «تاثیرات مخرب و مضر برخی سموم کشاورزی تا نیم قرن در خاک و محصولات به دست آمده از آن باقی می‌ماند و همین مسئله موجب شده برخی محصولات که به عنوان سالم به دیگر کشورها صادر شده، برگردانده شود. مشاور رئیس سازمان ملی استاندارد ادامه داد: «آلودگی سموم کشاورزی از طریق چشم، دهان، پوست و ریه‌ها به بدن منتقل می‌شود و این انتقال هم برای کشاورزان و هم مصرف‌کنندگان بروز می‌کند. بنابراین کسانی که از کودهای شیمیایی استفاده می‌کنند باید نسبت به این نوع آلودگی هوشیار باشند.»

● سرطان‌های ناشی از فلزات سنگین

قاسم‌پور اضافه کرد: «براساس منابع بین‌المللی در این زمینه هر ترکیب خارجی سمی که به صورت طبیعی یا در مقادیر مجاز در محصولات و مواد غذایی وجود نداشته باشد و از طرفی کیفیت فیزیکی و شیمیایی و بیولوژیکی غذا را تحت‌تاثیر قرار دهد، در گروه آلاینده‌‌های مواد غذایی قرار می‌گیرد. آلاینده‌های شیمیایی در ۳ نوع طبیعی سموم قارچی و هیستامین‌ها، مصنوعی همانند آفت‌کش‌ها، فلزات سنگین و کودهای شیمیایی و زیست محیطی در هوا، آب و خاک و هوای آلوده شناسایی شده است. علاوه بر این فلزات سنگین کاردیوم‌ و ارسنیک، جیوه و سرب نیز از جمله آلودگی‌هایی است که سبب اثرات سوء بر عملکرد کلیه‌ها، ضایعات استخوانی و ابتلا به سرطان می‌شود.»