برندگان نوبل در ۳۰ سال اخیر

جوایز نوبل به مناسبت بزرگداشت خاطره آلفرد نوبل شیمیدان نامی سوئدی همه ساله به برجسته ترین دانشمندان علمی جهان در چند رشته از علوم و نیز در ادبیات و صلح جهانی اعطا می شود

جوایز نوبل به مناسبت بزرگداشت خاطره آلفرد نوبل شیمیدان نامی سوئدی همه ساله به برجسته‌ترین دانشمندان علمی جهان در چند رشته از علوم و نیز در ادبیات و صلح جهانی اعطا می‌شود. آلفرد نوبل متولد ۱۸۳۳ میلادی در سوئد، سال‌های ۱۸۴۲ تا ۱۸۶۳ میلادی را در سن پترزبورگ روسیه گذراند. وی که مخترع دینامیت است به منظور جبران خساراتی که ممکن است اختراع دینامیت در بر داشته باشد در آخرین خواسته و وصیت خویش جوایزی را برای دانشمندانی که در حیطه‌ای خاص به بالاترین درجات می‌رسند تعیین کرد. مبلغ این جوایز و جزئیات آن در سندی که در ۲۷ نوامبر ۱۸۹۵ در باشگاه سوئدی– نروژی پاریس تنظیم گردید مشخص شده است. اولین بار جایزه نوبل در سال ۱۹۰۱ میلادی در آکادمی سلطنتی موسیقی استکهلم به «ژاکوب هنریکوس ون‌هاف» به خاطر تحقیقات در زمینه «قوانین پویای شیمی» تعلق گرفت. در آن زمان فقط رشته‌های ادبیات، فیزیک، شیمی و طب در حیطه‌ اعطای این جوایز جای داشتند. در فاصله سال ۱۹۰۲ میلادی تاکنون این جوایز توسط پادشاه سوئد اعطا می‌شود. اولین پادشاهی که این جایزه را اعطا کرد اسکار دوم بود که اعطای این جوایز را به خارجیان قبول نداشت. از آن پس جوایز نوبل به کسانی که در راه بهبود زندگی بشر چه در پیشبرد فنون و یا نوآوری مشارکت داشته‌اند، تعلق می‌گیرد.

جوایز اقتصاد توسط بانک مرکزی سوئد اعطا می‌شود. این جایزه در سال ۱۹۶۸میلادی تعیین شد و نام رسمی آن «جایزه علم اقتصاد اعطا شده از سوی بانک سوئد در یادبود آلفرد نوبل» است. کمیته نوبل اقتصاد از سوی بانک سوئد اولین‌بار در سال ۱۹۶۸ نهادینه شد و اولین جایزه نوبل اقتصاد در سال ۱۹۶۹ به «رنجر فریچ» و «جان تینبرگن» به خاطر توسعه و کاربردی کردن مدل‌های پویا در تحلیل‌های اقتصادی داده شد. از آن سال به بعد هر ساله این کمیته شماری از برجستگان علمی را معرفی می‌کند و جایزه‌ای نقدی به آنها تقدیم می‌کند. جایزه نوبل امروزه صرف‌نظر از ارزش نقدی آن به عنوان یکی از بزرگترین و افتخار آمیزترین جوایز جهانی مطرح است با این حال دو نفر از برگزیدگان جایزه نوبل از دریافت این جایزه خودداری کرده‌اند. یکی از آنها «ژان پل سارتر» است که در سال ۱۹۶۴ از دریافت جایزه نوبل ادبیات خودداری کرد. وی اصولا از دریافت چنین عناوین رسمی امتناع داشت.

Le Duc Tho نیز که در سال ۱۹۷۳ به همراه «هنری کیسینجر» به دلیل تلاش برای برقراری صلح برنده جایزه ویتنام نوبل صلح شد، از دریافت این جایزه خودداری کرد. این دو نفر به دلیل نقشی که در مذاکره برای برقراری صلح در ویتنام داشتند به عنوان برنده جایزه صلح نوبل معرفی شدند که Le Duc Tho گفت به دلیل وضعیت خاص ویتنام در شرایطی نیست که بتواند این جایزه را بپذیرد. علاوه بر دو نفری که به خواست خود از پذیرفتن جایزه نوبل سرباز زدند چهار برنده جایزه نوبل هم با فشار دولت‌های خود ناچار به رد این جایزه شدند.

«ریچارد کوهن»، «آدولف باتنانت» و «گرهارد دومگ» سه برنده آلمانی جایزه نوبل بودند که از سوی هیلتر از دریافت جوایز خود منع شدند؛ البته هر سه آنها بعدها دیپلم و مدال نوبل را دریافت کردند که ارزش آنها به هر حال به اندازه جایزه نوبل نیست.

«بوریس پاسترناک» برنده جایزه نوبل ادبیات سال ۱۹۵۸ هم ابتدا جایزه را پذیرفت اما با فشار دولتمردان شوروی از دریافت آن خودداری کرد. با احتساب برندگان جوایز نوبل ۲۰۰۸ که هفته گذشته معرفی شدند، جوایز نوبل تاکنون به ۸۰۸ برنده اعطاء شده که شامل ۷۸۸ نفر از دانشمندان و شخصیت‌های برجسته و ۲۰ سازمان مختلف بوده‌اند.

نکته جالب توجه این است که از سال ۱۹۶۸ میلادی تا کنون در بین برگزیدگان نوبل تنها نام ۳۵ زن به چشم می‌خورد که اولین آنها ماری‌کوری است که در سال ۱۹۰۳ نوبل فیزیک و در سال ۱۹۱۱ جایزه نوبل شیمی را دریافت کرد. آخرین آنها هم Françoise Barré-Sinoussi فرانسوی است که به طور مشترک با دو دانشمند دیگر جایزه نوبل پزشکی امسال را دریافت کرد. مسن‌ترین برنده جایزه نوبل هم لئونید هورویتز، استاد فقید دانشگاه مینه‌سوتای آمریکاست که سال گذشته در ۹۰ سالگی جایزه نوبل اقتصاد را دریافت کرد و امسال درگذشت؛ در مقابل، جوان‌ترین برگزیده جایزه نوبل نیز «لاورنس براگ» (Lawrence Bragg) است که در ۲۵ سالگی به همراه پدرش جایزه نوبل فیزیک سال ۱۹۱۵ را دریافت کرد.

در مورد برندگان نوبل اقتصاد می‌توان به اسامی معروف زیر اشاره کرد. در سال ۲۰۰۷ میلادی آکادمی علمی رویال سوئد اعلام کرد، جایزه نوبل اقتصاد ۲۰۰۷ را به لئونید هورویتز از دانشگاه مینه‌سوتای آمریکا، اریک مایکین از موسسه مطالعات پیشرفته پرینستون آمریکا و راجر میرسون از دانشگاه شیکاگوی آمریکا اعطا کرده است.این جایزه به دلیل ارائه نظریه طرح مکانیسم به آنها اعطا شد. کمیته ملی نوبل دراین مورد گفت: «نظریه «طرح مکانیسم» که توسط این سه نفر ارائه شده است شناخت و قدرت تحلیل ما در مورد اطلاعات شخصی و انگیزه‌های فردی را بالا برده است. این نظریه به ما امکان می‌دهد میان وضعیتی که بازارها در آن به خوبی کار می‌کنند و وضعیتی که بازارها در درون آن به خوبی کار نمی‌کنند تمایز قائل شویم. این نظریه به دانشمندان اقتصادی کمک می‌کند مکانیسم‌های موثر تجاری را بشناسند. امروزه نظریه طراحی مکانیسم نقشی محوری در بسیاری از حوزه‌های اقتصاد و علوم سیاسی ایفا می‌کند.» در سال ۲۰۰۶ میلادی در اقتصاد ادموند فلپس اقتصاددان برجسته آمریکایی به خاطر «ارائه توضیحاتی درباره ارتباط میان تورم و بیکاری، کار و تاثیر عمیق آن در سیاست اقتصاد کلان»، جایزه نوبل اقتصاد را دریافت کرد. در سال ۲۰۰۵ میلادی این جایزه به توماس شلینگ و رابرت امان رسید که دلیل آن نیز ارائه نظریه بازی‌ها در اقتصاد بود. در این بخش نام برندگان نوبل اقتصاد که در سال‌های مختلف موفق به دریافت این جایزه علمی معتبر شدند را می‌بینید.