مرگ تدریجی

کم آبی با بدن چه می کند

کمبود آب در بدن می‌تواند عواقب بسیاری را در پی داشته داشته باشد؛ از خشکی و چروکیدگی پوست گرفته تا یبوست! در ادامه این مطلب به مهم‌ترین عوارض کمبود آب در بدن اشاره خواهیم کرد...

● ‌کم‌آبی و پرخوری

مصرف آب به صورت مستقیم با متابولیسم بدن یا تولید انرژی ارتباط مستقیم ندارد. یعنی با نوشیدن آب در بدن انرژی تولید نمی‌شود، اما از آنجایی که کم‌آبی می‌تواند روی مرکز گرسنگی بدن اثر بگذارد، ممکن است با کم‌آب شدن بدن الگوهای غذا خوردن هم تغییر کنند. به عبارت ساده‌تر امکان تغییر در مقدار، نوع و حجم غذا خوردن در اثر کم‌آبی بدن وجود دارد. بنابراین اگر فردی بخواهد الگوی غذایی مناسبی داشته باشد و پرخوری سراغش نیاید، باید به اندازه کافی در طول روز آب بنوشد و اجازه ایجاد شرایط کم‌آبی را در بدنش ندهد. مصرف متعادل و به اندازه آب هم از فردی به فرد دیگر یا از شرایطی تا شرایط دیگر تفاوت می‌کند. اگر به محض کوچک‌ترین احساس خشکی دهان، نیاز بدن?تان را به آب با نوشیدن یک لیوان از این مایع حیات پاسخ دهید، به طور حتم دچار کم‌آبی و برهم خوردن نظم کارکرد ارگان‌های مختلف بدنتان نخواهید شد. بهتر است بدانید مهم‌ترین علامت کم‌آبی بدن، ‌خشک شدن دهان است که باید به آن توجه داشته باشید.

● ‌کم‌آبی و عدم دفع دارو

کم‌آبی در سالمندان بیشتر از سایر افراد اتفاق می‌افتد، بنابراین نوشیدن آب کافی و متعادل برای آنها اهمیت زیادی دارد. از طرف دیگر،‌ معمولا داروهای زیادی را با توجه به شرایط?شان مصرف می‌کنند. از آنجایی که مواد متابولیکی ناشی از مصرف داروها باید از بدن دفع شوند و دفع این مواد بیشتر از طریق ادرار و کلیه صورت می‌گیرد، باید در طول روز و همراه با داروهایشان به مقدار کافی آب بنوشند. به عبارت ساده‌تر، به دلیل اینکه دفع مواد زائد داروها با دفع مقدار قابل توجهی از آب بدن همراه است و این مساله می‌تواند باعث کم آب شدن بیش از اندازه بدن سالمندان شود، پس آنها نباید نوشیدن مقدار کافی آب را فراموش کنند. بدن سالمندان به صورت فیزیولوژیکی، چه دارو مصرف بکنند و چه نکنند، در معرض کم‌آبی قرار دارد و این نشان‌دهنده اهمیت نوشیدن آب در این گروه از افراد است. توجه به تعادل آب و الکترولیت و تامین آب موردنیاز بدن در تمام گروه‏های سنی و جنسی اهمیت زیادی دارد و توجه به این مساله در شرایطی خاص مانند ابتلا به برخی بیماری‏ها و در گروه سالمندان و نوزادان که جزو آسیب‏پذیرترین گروه ها هستند، اهمیت دوچندانی پیدا می‏کند. براساس نتایج مطالعات کوچک‌ترین تغییر در شرایط تعادل مایعات در بدن، با اختلالات در تمرکز ذهنی و مشکلات شناختی در مغز همراه است و فعالیت‏های روزانه فردی که با کاهش تمرکز ذهنی روبرو است و به هماهنگی نیاز دارد دچار اختلال می‏شود. این اختلال می‏تواند حتی تا مرحله بیمارگونه نیز پیش برود.

● کم‌آبی و کاهش قدرت یادگیری

نکته دیگر در مورد نقش آب در میزان یادگیری افراد است. بد نیست بدانید کوچک‌ترین میزان کاهش آب و مایعات در بدن افراد، اول از همه بر مغز اثر می‌گذارد به‌گونه‌ای که اگر آب بدن فردی کم بشود، قدرت تمرکز ذهنی او هم تحت‌الشعاع قرار می‌گیرد و کاهش می‌یابد. شاید برایتان جالب باشد اگر متوجه شوید حتی ۲ تا ۳ درصد کاهش دریافت آب هم می‌تواند تمرکز و توجه ذهنی را در بدن کاهش دهد و این کاهش توجه و تمرکز به طور مستقیم روی یادگیری به‌خصوص کودکان، نوجوانان یا دانشجویان در حال تحصیل یا هر فرد دیگری که در حال استفاده از حداکثر پتانسیل ذهنی خود برای یادگیری است، تاثیرگذار خواهد بود. چنین مساله‌ای نشان‌ می‌دهد کم‌آبی می‌تواند بر عملکردهای ذهنی اثر مستقیمی داشته باشد.

● کم‌آبی و عادت ماهیانه

نوشیدن آب در زنان به دلیل اینکه در دوران عادت ماهیانه، دفع خون با مقداری از آب و الکترولیت همراه است، در پیشگیری از کم‌آبی و تعادل آب و الکترولیت نقش موثری دارد. اگر در این شرایط به تعادل آب و الکترولیت توجه نشود، حداقل اختلالات که همان «حالت‏های شناختی» یعنی تمرکز ذهنی است، بروز پیدا می‏کند و باتوجه به شدت کم‏آبی، به صورت خفیف یا شدید نمایان می‏شود. در صورتی که کم‏آبی بدن، بسیار جدی باشد، مسایل کلینیکی و بالینی را هم همراه دارد بنابراین نوشیدن آب در دوران عادت ماهیانه اهمیت زیادی دارد و باید با توجه به شرایط فردی، تعادل آب و الکترولیت بدن تنظیم و کنترل شود. از سوی دیگر، نوشیدن آب در دوره یائسگی در سلامت بدن موثر است. دوره یائسگی معمولا در سنین ۵۰-۴۵ سالگی اتفاق می‏افتد و با دوران سالمندی همراه است. در این دوره با کاهش فعالیت بدنی، بافت ماهیچه‏ای بدن کاهش می‏یابد و بافت پیوندی و چربی جایگزین آن می‏شود. درواقع با تغییر در شرایط فیزیولوژیک و شیوه زندگی، فرد به شدت در معرض کم‌آبی قرار می‏گیرد. بنابراین توصیه می‌شود همان‏طور که تمام حواس خود را حساس نگه می‏دارید، با کمترین احساس تشنگی یعنی خشکی مخاط دهان باید آب بنوشید تا از بروز اختلالات ناشی از کم‏آبی پیشگیری کنید.

دکتر محمدرضا وفا

متخصص تغذیه و رژیم‌درمانی

عضو هیات علمی دانشگاه تهران