آموزشیار نهضت و آموزگار مدرسه دست بردار نهضت نیستم

روزی که با طاهره موسوی مصاحبه کردم, او عازم سفری دوماهه بود برای همین نشد که او را از نزدیک ببینم, اما همین که اداره آموزش و پرورش استان تهران اصرار داشت با او که آموزشیاری موفق و نمونه است, صحبت کنیم, برای اطمینان از شایستگی های او کافی بود

روزی که با طاهره موسوی مصاحبه کردم، او عازم سفری دوماهه بود. برای همین نشد که او را از نزدیک ببینم، اما همین که اداره آموزش و پرورش استان تهران اصرار داشت با او که آموزشیاری موفق و نمونه است، صحبت کنیم، برای اطمینان از شایستگی‌های او کافی بود.

طاهره موسوی بانویی است چهل و هشت ساله، درس خوانده مقطع کارشناسی ارشد در رشته امور تربیتی و بسیار باانگیزه برای باسواد کردن بی سوادان.

او آموزشیاری است که برای باسواد کردن زنان این سرزمین وقت می گذارد، آنها را با هزار ترفند برای آمدن به کلاس قانع می کند، حتی با همسران زنانی که مخالف درس خواندن زنان هستند، تعامل می کند تا شاید یک نفر از تعداد بی سوادان کشور کم شود.

طاهره موسوی می گوید تا به حال هر چه کلاس تشکیل داده، کلاس هایی ناب بوده که سوادآموزانش با سرعتی چشمگیر یاد می گرفتند؛ سرعتی که او آن را دوست دارد و حاضر نیست با چیز دیگری در این دنیا عوضش کند.

چه شد که جذب نهضت سواد آموزی و تدریس به افراد بی سواد شدید؟

سال ۸۳ نهضت برای آموزشیاری فراخوان داده بود. من هم شرکت کردم و با موفقیت در مصاحبه علمی قبول شدم. شانس من این بود که همسرم فرهنگی بود و برای ورود من به این کار اشتیاق داشت و حمایت می کرد برای همین تدریس در نهضت را شروع کردم. حالا هم اگر خدا راضی باشد، خودم از کارم راضی ام. البته حالا من وارد وزارت آموزش و پرورش شده ام و به عنوان معلم در دبستان درس می دهم، اما همچنان با نهضت همکاری دارم و هنوز چند سوادآموز دارم.

تدریس در نهضت را از کدام شهر شروع کردید؟

سال اول در آذربایجان شرقی بودم، اما بعد انتقالی گرفتم و به تهران آمدم.

خودتان اهل آذربایجان هستید؟

بله.

شما همیشه در محیط های شهری درس داده اید یا در روستاها هم بوده اید؟

سه سال اولی که کارم در نهضت را شروع کردم، آموزشیار بودم و به صورت مستقیم به سوادآموزان آموزش می دادم، اما در دو سال بعد مدیر بودم و به عنوان راهنما به روستاها می رفتم و هر ۱۵ روز یک بار به روستاها سر می زدم و با آموزشیاران تماس داشتم، اما هیچ وقت خودم در روستا تدریس نکرده ام.

چرا نهضت را انتخاب کردید و از اول برای وارد شدن به آموزش و پرورش تلاش نکردید؟ اجبار در کار بود یا انتخاب؟

شاید در ابتدا شرایط این گونه اقتضا کرد، اما من از همان ابتدا به کار در نهضت راغب بودم. حتی برای پایان نامه لیسانسم، موضوع میزان رابطه میان تحصیلات پدر و مادر با هوش فرزندان را کار کردم چون سطح سواد بزرگسالان همیشه برایم جالب بود. البته علاقه من به سوادآموزی به سال های قبل از این برمی گشت. مادر و دو خواهر من سواد نداشتند. ما خانواده ای مذهبی داشتیم که پدرم به علت شرایط حاکم بر محیط های آموزشی دوست نداشت آنها به مدرسه بروند. اما بعد از انقلاب این سه نفر به نهضت رفتند. من هم آن موقع در دوره راهنمایی درس می خواندم و به آنها کمک می کردم. الان مادر و خواهرهایم خیلی پیشرفت کرده اند و یکی از آنها جلسات درس قرآن دارد و یکی هم شعر می گوید.

چطور شد که پدرتان اجازه نمی داد خواهرها درس بخوانند، اما شما موفق به درس خواندن شدید؟

اختلاف سنی من با آنها خیلی زیاد بود و آنها تمام سنشان را در دوره طاغوت بودند. البته من هم به زحمت و با وساطت همسایه ها به مدرسه رفتم و دوره ابتدایی را در رژیم گذشته درس خواندم، اما بعد انقلاب شد و دیگر پدرم با درس خواندن من مشکلی نداشت. آن زمان هم من در تهران بودم و در مدرسه اسلامی عزت در مولوی درس می خواندم و چون انقلاب هم شده بود، پدرم می گفت حتی اگر تا دکتری هم درس بخوانی، مشکلی نیست و من حمایتت می کنم.

هیچ وقت مادر و خواهرهای شما سعی نکرده اند در محل زندگی شان با نهضت همکاری کنند و بی سوادان را آموزش بدهند؟

نه چون وقتی به خواندن و نوشتن مسلط شدند دیگر آنقدر سنشان بالا بود که شاید توان فعالیت کردن نداشتند.

یادتان هست که تا به حال چند نفر را باسواد کرده اید؟

من در طول دوران آموزشیاری ام شش کلاس داشتم که در هر کلاس ده نفر سوادآموز بود. پس می شود حدود ۶۰ نفر، اما چون چند سال هم مدیر مرکز بودم، در زیرگروه من برای هر نیمه سال، هشت کلاس و برای هر سال ۱۶ کلاس بود که می شود برای هر سال ۱۶۰ نفر. برخلاف نگرش بیرونی اکثر آموزشیاران ما لیسانس داشتند و با من در کارهای تحقیقاتی بویژه درخصوص روش های جدید تدریس برای بزرگسالان همکاری می کردند. در واقع من، هم در حوزه آموزش و هم در حوزه پژوهش و یافتن روش های بهتر برای تدریس بزرگسالان فعالیت کرده ام.

اولین گروهی را که آموزش دادید، در خاطرتان مانده اند یعنی با چهره ها و همه ویژگی هایی که داشتند؟

من آموزشیاری را از آذربایجان شروع کردم که مردمش بسختی زبان فارسی حرف می زدند. پس مجبور بودم به صورت دوزبانه تدریس کنم یعنی اول مکالمه زبان فارسی را به آنها آموزش دهم و بعد سراغ خواندن و نوشتن بروم. این هم وقت زیادی می گرفت و هر کلاس دو ساعت بیشتر از حد معمول طول می کشید با این حال خوشبختانه در پایان هر دوره ۸۰ تا ۹۰ درصد قبولی داشتیم.

آموزش دوزبانه ها همیشه کاری سخت بوده است، چقدر طول می کشد که یک فرد ناآشنا به زبان فارسی باسواد شود؟

تقریبا دو ماه بیشتر از تک زبانه ها باید با آنها کار کرد. زمان مجاز برای آموزش این افراد ۴۰ روز است، اما وقتی می دیدم آنها برای امتحان آماده نیستند بیشتر با آنها کار می کردم.

بین شاگردان دوره اول تدریستان شاگردی داشتید که وضعش خاص باشد و توجه شما را جلب کند؟

بله یکی دو نفر از آنها که خیلی جوان بودند، در یادم مانده اند. آنها مجرد بودند و برای یادگیری خیلی اشتیاق داشتند و سریع هم همه چیز را یاد می گرفتند. آنها در کلاس روزنامه یا کتاب می آوردند و از من کمک می گرفتند که بخوانند. من در کنار آموزش زبان فارسی به آنها مهارت های دیگر را نیز آموزش می دادم مثل خواندن قرآن که وقتی آنها موفق به روخوانی سوره ها می شدند، میل و اشتیاقشان برای ادامه تحصیل بیشتر می شد و در دوره های بعد هم شرکت می کردند.

هنوز با شاگردانتان تماس دارید یا ارتباطتان با آنها قطع شده است؟

متاسفانه چون رفت و آمد من به شهرستان خیلی کم شده، دیگر ارتباطی با شاگردان دوره اول ندارم، اما اینجا وقتی مسجد می روم و خانم هایی را که قبلا شاگردم بودند، می بینم، خیلی ابراز محبت می کنند و می گویند قرآن و مفاتیح خواندن را مدیون تو هستیم. من جدای از کلاس درس برای آنها بدون حق الزحمه آموزش قرآن می گذاشتم و فکر می کنم تاثیر دعاهای آنها در زندگی ام مشهود است.

شاگردی داشتید که وارد دانشگاه بشود؟

نه با قاطعیت نمی توانم بگویم بله، اما شاگردانی داشتم که به دوره راهنمایی راه پیدا کردند ولی با این حال اکثر شاگردان من خانه دار هستند.

یکی از موضوعاتی که آموزشیاران از آن گله می کنند، سختی جذب سوادآموزان است چون هنوز حتی در شهرهای بزرگ هم افراد بی سواد برای آمدن به کلاس های نهضت مقاومت کردند. شما از چه روش هایی برای قانع کردن مردم استفاده می کنید؟

یکی از روش های من شروع کردن سوادآموزی با آموزش قرآن بود چون افراد برای یادگیری قرآن هم که شده، به کلاس ها می آمدند. روش دیگر صحبت کردن با افراد در مورد نقش سوادآموزی در زندگی شان بود. من به آنها می گفتم به روزی فکر کنید که بچه هایتان از خانه رفته اند و شما تنها شده اید پس باید بتوانید چیزی را یادداشت کنید یا به جوان تر ها می گفتم به بچه هایتان فکر کنید که دست کم شما باید بتوانید به عنوان مادر به آنها یک دیکته بگویید.

با این روش ها بیشتر افراد راضی می شدند، اما راضی شدن خانواده آنها بویژه همسرانشان هم موضوعی دیگر بود. زمانی که من راهنما بودم، آموزشیارانی به من مراجعه می کردند و می گفتند فرد با استعدادی در این منطقه حضور دارد که همسرش به او اجازه تحصیل نمی دهد. من در این مواقع با همسران این افراد صحبت می کردم تا راضی شوند تقریبا بیشتر آنها هم راضی می شدند البته بعضی ها هم نه. ولی وقتی سوادآموزان به کلاس می آمدند و لذت یادگیری را می چشیدند دیگر می ماندند و تـــــــا باسوادی کامل درس خواندن را ادامه می دادند.

شما به اتباع بیگانه هم درس داده اید؟

بله. من حتی کلاسی داشته ام که همه سوادآموزان آن افغان بودند. آنها خیلی باانگیزه درس می خواندند و من شک می کردم که اینها که آنقدر خوب درس می خوانند و نمره های خوبی می گیرند، نکند هوش بالایی دارند. اما یک روز یک سری تست هوش آوردم و آنها را آزمایش کردم که دیدم هوش معمولی دارند. پس به این نتیجه رسیدم که انگیزه آنها بالاتر از ایرانی هاست. بعدها فهمیدم که اگر این افراد با مدرک پنجم ابتدایی به کشورشان برگردند، می توانند در مدرسه تدریس کنند که این مساله انگیزه بالای آنها برای آموختن را توجیه می کرد.

اتباع بیگانه برای باسواد شدن شهریه می دهند، این نمی تواند یکی از دلایل باانگیزه درس خواندن آنها باشد چون دست کم برای پولی که داده بودند، دل می سوزاندند.

شاید یک علت آن هم این بود. وقتی برای آموزشی پول بدهی، سعی می کنی مرتب در کلاس حاضر شوی. افغان ها زمانی که من آموزشیار بودم، برای دوره مقدماتی ۷۰ هزار تومان می دادند و برای دوره تکمیلی ۸۵ هزار تومان، اما خانم های ایرانی که مجانی درس می خواندند، هفته ای دو روز بهانه می آوردند و غایب می شدند.

الان دستمزد با سواد کردن هر بی سواد ۴۵۰ هزار تومان است، زمان شما چطور بود؟

من آموزشیار حق التدریس بودم و به صورت ماهانه حقوق دریافت می کردم، اما الان بعد از قبول شدن هر سوادآموز، این مبلغ داده می شود.

شما فکر می کنید کدام روش بهتر است، حقوق ماهانه ثابت یا گرفتن دستمزد پس از قبولی سوادآموز؟

فکر می کنم روش دوم چون با این روش، آموزشیار هم برای بهتر تدریس کردن انگیزه پیدا می کند.

طبق آخرین آمارهای نهضت سوادآموزی در ایران حدود ده میلیون بی سواد در کشور وجود دارد، در حالی که از سال ۵۸ تاکنون باید این رقم خیلی کمتر از این می شد. به نظر شما چرا تاکنون بی سوادی در ایران ریشه کن نشده است؟

شاید هنوز اهمیت سواد در زندگی برای مردم درونی نشده است. شاید هم بعضی خانواده ها هنوز به فرزند به عنوان نیروی کار نگاه می کنند و بویژه در روستاها راضی نمی شوند آنها را به مدرسه بفرستند. اما واقعیت این است که در شهرها امکان ندارد یک فرد بومی زیر ۳۰ سال بی سواد باشد، چون این مهاجرها هستند که بی سوادند و در شهرها ساکن می شوند و آمار بی سوادی را بالا می برند. الان در منطقه پنج که من کار می کنم، اکثر بی سوادان کرد، لر یا ترک هستند.

الان شما در مدرسه درس می دهید. به نظرتان تدریس در مدرسه چه فرقی با تدریس در نهضت دارد؟

بچه های دبستانی خیلی سریع یاد می گیرند، اما تراکم کلاس ها بالاست و این کار را مشکل می کند. در مقابل خانم هایی که به نهضت می آیند، همکاری بیشتری برای یادگیری دارند، اما چون سن شان بالاست، مشغولیت ذهنی دارند و مدام به بچه ها و همسر و حتی ناهاری که باید بپزند فکر می کنند ولی ذهن بچه ها از هرگونه مشغله خالی است.

شما ۴۸ سال دارید. فکر می کنید با توجه به این که با بازنشستگی فاصله زیادی دارید تا چند سالگی به کار ادامه دهید؟

بله. چون کارم را دیر شروع کردم تا پایان خدمت فاصله زیادی دارم، اما از نظر روحیه و انرژی خیلی جوان تر از ۴۸ سال هستم و بی شک کارم را ادامه می دهم و همچنان در نهضت چه در قالب آموزشیار و چه در قالب برگزاری دوره های آموزش ضمن خدمت برای آموزشیاران فعالیت خواهم کرد.

مریم خباز