مراقب مهمان ناخواندهٔ منازل خود باشید

والدین چگونه می توانند تصمیم بگیرند که کودکشان چه برنامه ای را تماشا کنند و چه برنامه هائی برای آنها مناسب نیستند

سیستم ارزیابی جدید نمی‌تواند کیفیت برنامه‌های تلویزیونی را برای فرزندان پیش دبستانی مشخص کند. اما این مقاله نکاتی را در این‌باره متذکر می‌شود:

اخیراً قانونی در امریکا وضع شده است که سازندگان برنامه‌های تلویزیونی ویژه کودکان، باید برای تجدید اجازه ساخت برنامه‌ها در هفته حد‌اقل ۳ ساعت برنامه‌های آموزشی پخش کنند تا کیفیت برنامه‌های تلویزیونی بهتر شود. از نظر تئوری، سیستم جدید زمینه‌ای را فراهم می‌کند که کودکان بتوانند برنامه‌های بیشتری را انتخاب کنند و از طرفی والدین آن‌ها قدرت تصمیم‌گیری آن‌را داشته باشند که کدامیک از این برنامه‌ها، مناسب کودکان آنها است. ولی متأسفانه این کار زیاد آسان نیست. زیرا برخی از برنامه‌های تلویزیونی تنها با نام نمایش‌های آموزشی تهیه می‌شوند. این برنامه‌ها با اینکه از طرف هیئت ارزیابی مناسب تشخیص داده شده‌اند ولی برای پخش تلویزیونی مناسب نیستند. در‌ واقع، طبق آخرین مطالعه انجام شده در مرکز سیاست‌های عمومی آننبرگ دانشگاه پنسیلوانیا در واشنگتن می‌توان گفت تنها کمتر از نیمی از برنامه‌های تلویزیونی مخصوص کودکان دارای کیفیت بالائی هستند.

● یک برنامه تلویزیونی خوب چیست؟

والدین چگونه می‌توانند تصمیم بگیرند که کودکشان چه برنامه‌ای را تماشا کنند و چه برنامه‌هائی برای آنها مناسب نیستند؟ برای روشن‌تر شدن موضوع درباره تماشای برنامه‌های تلویزیونی به کارشناسانی مراجعه کردیم که پژوهش‌های وسیعی را درباره اثرات تلویزیون روی کودکان انجام داده‌اند: از نظر آنها یک برنامه تلویزیونی خوب دارای مشخصات زیر است:

▪ از نظر سنی برای کودک مناسب باشد

چیزهائی که از نظر یک کودک سه ساله جالب است، ممکن است برای یک کودک هفت ساله خسته کنند باشد. از نقطه نظر پروفسور ”دانیل آندرسن“ دکترای رشته روان‌شناسی در دانشگاه ماساچوست که مطالعات فراوانی در طول بیست سال در زمینه اثرات تلویزیون روی کودکان انجام داده است، برنامه‌هائی با سئوال‌های تکراری و با مضمون‌هائی از این قبیل که: ما به کجا می‌رویم؟ یا در آینده چه اتفاقاتی خواهد افتاد؟ کودکان پیش دبستانی را گیج می‌کند.

▪ موارد زیر از گفته‌های دکتر آندرسن برگرفته شده است:

نکته مهم در ساخت برنامه‌های تلویزیونی آن است که نو‌نهالان کودکستانی بتوانند آنها را درک کنند و معانی لغات و جملات باید قابل فهم باشد و شخصیتها به آن‌چه که می‌گویند، عمل کنند. ارتباط صحنه‌ها نیز باید واضح باشد به طور مثال برای یک کودک سه ساله ممکن است ارتباط صحنه از حیاط مدرسه به درون کلاس درس قابل فهم نباشد ولی همین عمل با حرکت شخصیت از مکانی به مکان دیگر معنی پیدا می‌کند. دکتر آندرسون می‌گوید: کودکان هفت ساله ارتباط صحنه فیلم‌های سینمائی را بهتر درک می‌کنند و به همین ترتیب کودکان بزرگتر برنامه‌هائی را می‌پسندند که با مفاهیم عقلانی مثل وجدان و حس مسوولیت‌پذیری سر و کار داشته باشد.

▪ سرگرم کننده و به دور از هیجان باشد

پروفسور ”جوآن کانتور“ دکترای رشته هنر و ارتباطات از دایشگاه وسیکانسین در شهر مدیسون می‌گوید: گویندگان برنامه‌های کودکان پیش دبستانی می‌بایست آرام و واضح صحبت کرده و گاهی اوقات بین جملات مکث کنند. وی افزود: بعضی برنامه‌هائی که برای کودکان سه یا چهار ساله مناسب به‌نظر می‌رسند ممکن است برای بچه‌هاب بزرگتر خسته کننده باشد. در حقیقت دکتر آندرسن خاطر نشان می‌کند که در یک نمایش زنده تلویزیونی نباید با تغییر سریع صحنه‌ها کودک را گیج کند بلکه باید با توجه به قدرت بازیگری شخصیت‌ها آنها را انتخاب کرده و موسیقی مناسب نیز اجرا شود. کودکان هفت یا هشت ساله به سنی رسیده‌اند که می‌توانند نسبت به گفتگوهای سریعتر واکنش نشان دهند و اگر می‌خواهیم آنها را علاقه‌مند و مشتاق کنیم، باید حرکات بازیگران سریع‌تر باشد.

▪ از والدین نظرخواهی شود

بهترین برنامه تلویزیونی آن است که هم کودک و هم والدین را راضی کند. ”پگی چادن“ مؤسس فعالیت‌های تلویزیونی کودکان، دانشجوی دانشگاه‌ هاروارد و فارغ‌التحصیل مدرسه تعلیم و تربیت می‌گوید: یک برنامه تلویزیونی حداقل باید هر دو گروه سنی را جذب کند این بدان معنا است که یک نمایش خوب بتواند به اندازه کافی شاد و سرگرم‌کننده باشد تا توجه والدین را به‌خود جلب کند و از طرفی آن‌قدر جذاب و ساده باشد تا کودک را نیز مجذوب خود سازد. به طور مثال بعضی از برنامه‌های تلویزیونی، بزرگسالان را نیز مانند کودکان مخاطب قرار می‌دهند. تهیه‌کنندگان این برنامه‌ها می‌گویند: پژوهش‌های ما نشان داده است که کودکان در این حال سئوالاتی می‌پرسند و از بزرگترها چیزهای بیشتری یاد می‌گیرند. بنابراین همیشه والدین را تشویق می‌کنیم که برنامه‌ها را تماشا کنند.

▪ از شخصیت‌هائی استفاده شود که مورد علاقه کودکان هستند

والدین ممکن است به همه شخصیت‌های برنامه‌های تلویزیونی که مناسب است، توجه نکنند. گاهی اوقات یک شخصیت کارتونی آن‌قدر برای کودک جالب است که او ساعتها با آن شخصیت حرف می‌زند ولی این کار در نگاه اول از نظر والدین قدری غیرعادی است در صورتیکه اگر والدین به کودکان و برنامه‌های مورد علاقه آنها، توجه بیشتری نشان دهند. این مشکل حل شده و کودکان به والدین خود بیشتر اعتماد می‌کنند.

▪ از نظرات و پیشنهادات متخصصین در زمینه باروری خلاقیت کودکان استفاده کنند

شرکتهای سازنده برنامه‌های تلویزیونی کودکان، تحقیقاتی را در رابطه با برنامه‌های تلویزیونی و این‌که کودکان چه‌قدر از آنها بهره می‌برند، انجام می‌دهند. دکتر آندرسن می‌گوید: به‌راحتی می‌توان متوجه تفاوت افراد متخصص هنگام طراحی و ساخت برنامه‌های کودکان شد. این‌گونه برنامه‌ها مخصوص یک رده سنی خاص است و مفاهیم مهم را در بر گرفته و کودکان را پای تلویزیون می‌نشاند و البته این مسأله به نوعی موفقیت تهیه کنندگان نیز محسوب می‌شود. معمولاً نام افراد و متخصصینی که در امر تهیه برنامه تلویزیونی با آنها مشورت شده است، در پایان برنامه نوشته می‌شود.

▪ کودکان را تشویق کنید تا تلویزیون را خاموش کنند

شاید در نظر اول در این جمله تناقضی دیده شود ولی اینچنین نیست: دکتر ”دیوید والش“ مدیر داخلی انیستیتو ملی رسانه‌های گروهی و خانواده می‌گوید: این جزء امتیازات مثبت یک برنامه تلویزیونی است که کودکان به انجام فعالیتهای ذهنی و مشترک تشویق شوند. والدین می‌توانند برنامه‌هائی را انتخاب کنند که با بعضی از موضوعات کتاب‌های موجود و مناسب برای کودکان هماهنگ باشد تا به‌این ترتیب کودکان به مطالعه فعالیت‌های ذهنی و مشترک نیز تشویق شوند. برنامه‌هائی که اطلاعات علمی کودکان را بالا می‌برد نیز بسیار مناسب هستند.

▪ انتخاب برنامه تلویزیونی که اثر سوء روی کودک نداشته باشد

دکتر آندرسن می‌گوید: یک برنامه تلویزیونی فقط ممکن است بران تفریح و سرگرمی کودک باشد در حال‌که برنامه‌های آموزشی مفیدتر هستند و اثرات مثبت بیشتری روی کودک می‌گذارد و البته برنامه‌های دیگری هم که فقط برای سرگرم شدن کودک ساخته می‌شوند نیز باارزشند.

▪ یک برنامه تلویزیونی مناسب چیست؟

چارن به والدین توصیه می‌کند که حداقل یک قسمت از سریال‌هائی را که کودک آنها را تماشا می‌کند را ببینند. او می‌گوید یک قسمت از سریال تا حدی می‌تواند ارزش کل مجموعه را نشان دهد و شما می‌توانید تصمیم بگیرید که اجازه دیدن آن برنامه را به کودک خود بدهید. متخصصین معتقدند که بسیاری از برنامه‌های تلویزیونی که برای کودکان ساخته می‌شوند مناسب آنها نیست از جمله برنامه‌هائی که:

▪ خشونت را به تصویر می‌کشد

بعضی از برنامه‌های معروف تلویزیونی کودکان حتی از برنامه‌های مخصوص بزرگترها، خشونت‌آمیزتر هستند. مطالعه‌ای که اخیراً توسط مؤسسه ملی رسانه‌های گروهی و خانواده در آمریکا انجام گرفته، نشان می‌دهد که ۶۹ درصد برنامه‌هائی که برای کودکان نمایش داده می‌شود حاوی صحنه‌های خشن و پرخاشگرانه هستند و گاهی تصور می‌شود که این‌گونه برنامه به پرطرفدارترین برنامه‌های تلویزیونی کودکان تبدیل شده‌اند. دکتر کانتور می‌گوید: بسیاری از مردم گمان می‌کنند که اگر برنامه‌ای برای کودکان پخش می‌شود حتماً برای آنها مناسب است ولین این‌چنین نیست. در حقیقت کارتون‌هائی که کودکان تماشا می‌کنند، بیشتر از آن‌چه که فکر می‌کنیم مسئله‌ساز هستند. وی می‌افزاید: کودکانی که همیشه برنامه‌های پر از خشونت می‌بینند بیش از بقیه کودکان آن‌را به عنوان یک راه قابل قبول برای حل مشکلات می‌دانند.

▪ علاقه‌مندی‌های بی‌مورد نسبت به یک چیز خاص را در کودک افزایش دهد

دکتر والش می‌گوید: بعضی از برنامه‌های تلویزیونی دارای بیش از ۳۰ دقیقه تبلیغات هستند. کودکانی که این‌گونه برنامه‌ها را تماشا می‌کنند معمولاً پس از اتمام نمایش مصرانه تقاضای داشتن چیزهای خاصی را دارند و به دلیل پخش این نمایش‌ها، کودکان اسبا‌ب‌بازی‌هائی را که در برنامه بعدی خواهند دید تقاضا کرده و بدین وسیله اسباب‌بازی‌ها یکی بعد از دیگری و به سرعت از بازی‌های کودکان کنار می‌روند.

▪ منطبق با شرایط سنی نباشدو حاوی موضوعات دور از ذهن باشد

دکتر کانتوری می‌گوید: اگر کودکان برنامه‌هائی را که با مرگ سر و کار دارند، تماشا کنند والدین باید خود را آماده پاسخ‌گوئی به سئوالات آنها درباره مرگ کنند و همین‌طور در مسائل جنسی دکتر کانتور توصیه می‌کند که اگر آمادگی جواب دادن به سئوالات را در این زمینه ندارید به آنها اجازه دیدن این‌گونه برنامه را ندهید. دکتر والش می‌گوید: تلویزیون مهمان خانه شماست، می‌توانید آن‌را به خانه راه داده با از خانه بیرون کنید. اگر شخصی زنگ خانه شما را بزند و بگوید: ممکن است با فرزند شما صحبت کنم؟ و سعی کند به کودکانتان حالت‌هائی خشن یا احمقانه را القا کند، آیا شما به کودکانتان اجازه خواهید داد تا با این شخص هم‌صحبت شوند؟ مسلم است که خیر. البته والش اضافه می‌کند که تلویزیون یک مهمان افتخاری است و والدین می‌بایست همیشه مراقب باشند.

نویسنده: سارا نلسون

مترجم: رزیتا شاهرخ