درباره کتاب «اروپا از دوران ناپلئون»

● اروپا از دوران ناپلئون (۱۹۷۰-۱۷۸۹)
▪ نوشته: دیوید تامسون
▪ ترجمه: خشایار دیهیمی و احمد علی‌قلیان
▪ نشر نی ۱۳۸۷
▪ شمارگان: ۲۲۰۰ نسخه
تاریخ عصر جدید تا حد زیادی همان تاریخ اروپا …

اروپا از دوران ناپلئون (۱۹۷۰-۱۷۸۹)

نوشته:

دیوید تامسون

ترجمه:

خشایار دیهیمی و احمد علی‌قلیان

نشر نی ۱۳۸۷

شمارگان:

۲۲۰۰ نسخه

تاریخ عصر جدید تا حد زیادی همان تاریخ اروپا است. با پوست انداختن اروپا بود که دوران مدرن آغاز شد و باز این اروپا بود که در مقام آزمایشگاهی بزرگ تمام فراز و نشیب‌های عصر مدرن را بر روی خود آزمایش کرد؛ از انقلاب تا جنگ، از دموکراسی تا فاشیسم، از صنعتی شدن تا شورش کارگران...

کتاب‌‌هایی هم که به تاریخ اروپا می‌پردازند بیشتر عصر جدید او را مدنظر دارند. عصری که اروپا به مرکز جهان بدل شد. دیوید تامسون هم در کتا ب«اروپا از دوران ناپلئون» تاریخ اروپای مدرن را از ۱۸۱۵ تا ۱۹۱۴ بررسی می‌کند. تامسون استاد کالج سیدنی ساسکس و استاد مهمان دانشگاه کلمبیایی نیویورک بود و می‌بایست را او متخصص تاریخ انگلستان و اروپای معاصر دانست. کتاب تامسون سیاقی لیبرالی دارد (این را البته می‌توان کتاب را نخوانده از دیدن نام مترجم کتاب فهمید) به این معنا که بسیار از نگرش‌های جبرگرایانه و حتی ساختار‌گرایانه در تحلیل تاریخ فاصله می‌گیرد و نسبت به آنها بدبین است. البته فارغ از ژست‌ لاادری‌گری که بر خود می‌گیرد اعتراف دارد که نوشتن کتاب خود به روندهای کلی توجه داشته است. به‌نظر تامسون اصلا هر پژوهشی در تاریخ عمومی، اگر قرار باشد صرفا کار گل جمع‌آوری و برهم انباشتن اطلاعات نباشد، باید درگیر بافتی شود که فرآیندهای تغییر تاریخی به وجود می‌آورند (ص ۱۳). او نیز کتاب را بر همین پیش‌فرض نوشته است و اگرچه هرگونه الگوی از پیش تعیین شده و جبری در تاریخ را رد می‌کند ضرباهنگ‌های مشخص حرکت و الگوهای معین تغییر را تشخیص می‌دهد، آنها را روندهای کلی می‌نامد و کتاب خود را بر این اساس تنظیم می‌کند.

کتاب تامسون تاریخ یک سده اروپا از ۱۸۱۵ تا ۱۹۱۴ را دربر می‌گیرد. تامسون برای انتخاب این دوره توضیح می‌دهد که از ۱۸۱۵ به بعد شباهت میان سبک زندگی در میان ملت‌های اروپایی آنقدر به یک الگوی واحد بزرگ مشترک نزدیک شد که تاریخ هر کدام از این ملت‌ها تنها در زمینه آن تاریخ کلی قابل هضم است. به نظر تامسون نمی‌توان تاریخ کشورهای اروپایی را جداجدا بررسی کرد. این کار مانند آن است که تاریخ ایالت‌های آمریکا را یکایک جدا بنویسم. به‌نحوی کار نگارش تاریخ ایالات متحده اروپا است.

کتاب خود به سه بخش عمده تقسیم شده است که این سه بخش هر کدام از ۱۸۱۵ تا ۱۸۵۰ عصر انقلاب‌ها، از ۱۸۵۱ تا ۱۸۷۱ که دوران شکل دولت- ملت‌ها در اروپا است و از ۱۸۷۱ تا ۱۹۱۴ که روندهایی مانند دموکراسی، امپریالیسم و سوسیالیسم گسترش پیدا می‌کنند را دربر می‌گیرد. پس از بخش اول که دوران ۱۷۸۹ تا ۱۸۱۴ را به‌عنوان مقدمه بررسی می‌کند هر یک از دوران‌های فوق‌الذکر بررسی می‌شوند. در بخش دوم و سوم (دوران ۱۸۵۰-۱۸۱۵) ابتدا نیروهای تحولخواه و نیروهای حامی ثبات مورد تحلیل قرار می‌گیرند و سپس سه روند انقلاب‌های لیبرالی، انقلاب‌های اقتصادی و انقلاب‌های ملی توضیح داده می‌شوند. در بخش چهارم (دوران ۱۸۷۱-۱۸۵۱) اروپا به سه قسمت اروپای غربی، مرکزی و شرقی تقسیم می‌شود و پوست‌اندازی و شکل‌گیری دولت- ملت‌ها در هر منطقه با نگاهی تیزبین دیده می‌شود.

فصل پنجم و نهایی (۱۹۱۴-۱۸۷۱) بیشتر به ایده‌ها و اندیشه‌های سیاسی- اجتماعی اروپایی اختصاص دارد و در آنها سد ایدئولوژی دموکراسی، ناسیونالیسم و سوسیالیسم بررسی می‌شود در جلد دوم روندهای خردتری از ۱۹۱۴ تا ابتدای۷۰ میلادی بررسی شده‌اند.

کتاب اروپا از دوران ناپلئون به فیلم‌های زمان نوشتن خودش شباهت دارد. این کتاب یک بیگ‌پروداکشن است. کاری که در دهه‌های اخیر بسیار کم در حوزه تاریخ انجام شده است. با اینکه بیش از ۴۰ سال از تاریخ نوشتن کتاب می‌گذرد اما دقت‌نظر و شیرینی لحن انگلیسی‌مأب آن، جذابیت اثر را حفظ کرده است.

داوود مرادی گراوند