دین اجتماعی نباید فقهی مرده داشته باشد

دین غیر از فقه است. دین عبارت است از احکام واقعیه الهی و فقه عبارت است از استنباطات فقها که همیشه با حکم واقعی مطابقت ندارد. برخی از احکام، ثابت هستند و هیچ ارتباطی با زمان و مکان …

دین غیر از فقه است. دین عبارت است از احکام واقعیه الهی و فقه عبارت است از استنباطات فقها که همیشه با حکم واقعی مطابقت ندارد. برخی از احکام، ثابت هستند و هیچ ارتباطی با زمان و مکان ندارند؛ مثل اصل حجاب و حدود پوشش؛ و بعضی از احکام اجتهادی هستند که باید با سیر تحول مدنیت و رشد و توسعه در شؤون جامعه هماهنگ باشند. اکثر احکام اسلام، اجتهادی و عقلایی است. در این گونه مسائل باید ببینیم که جوامع عقلایی سالم چه می‏گویند؛ هر چه عقلای عالم انجام می‏دهند، ما هم انجام می‏دهیم. فقه شیعه از آزادی خاصی برخوردار است. در فقه، ملاک ما عبارت است از فهم هر مجتهد از کتاب و سنت؛ نه برداشت دیگران از این منابع. گذشت زمان، در اندیشه فقها نیز تأثیر می‏گذارد و فهم آنها از ظواهر قرآن و روایات دگرگون می‏شود. عدالت و اخلاق جدای از فقه نیست. اصلاً فقه مبتنی بر عدالت و اخلاق است و نمی‏تواند با آنها مخالف باشد. مفهوم عدالت و اخلاق در جامعه مبهم نیست. قوانین عقلایی از مفاهیم روشن هستند و ما نباید استنباطات خودمان را جدا از مفاهیم عدالت و اخلاق بدانیم.

اما در مسأله جرم سیاسی، یکی از اصول اسلامی ما، اصل «نصیحت به ائمه مسلمین» است. البته نباید نصیحت خیرخواهانه را با خراب‏کاری و تضعیف اشتباه گرفت. نیت هر کس را هم از روی مواضع فرد یا حزب او می‏توان شناخت.

در مجموع به نظر می‏رسد که در این گفت‏وگو خلطهای آشکاری صورت گرفته است و مفاهیم به صورتی نا به جا و نامناسب مطرح شده و تحلیل‏ها از پشتوانه فقهی و منطقی لازم برخوردار نیست. تفصیل این بحث نیاز به مجال بیشتری دارد.