استفاده بهینه از گاز

رشد روبه تزاید مصرف بنزین در كشور, اقتصاد ملی را با چالش های اساسی مواجه ساخته است با هدف مقابله با این معضل, راهكارهای مختلفی مطرح گردیده است اما تاكنون هیچ یك از آنها ماهیت اجرایی پیدا نكرده است

مطلب زیر به طور خلاصه یكی از راههای مقابله با بحران بنزین در كشور را مورد بررسی قرار می دهد.

در چهار سال آینده حداقل چهارده میلیارد دلار واردات فرآورده های نفتی ( با نرخ رشد مصرف فعلی ۱۰درصد حتی با فرض ثابت ماندن قیمت فرآورده ها این رقم خوشبینانه می باشد) داریم.

در این زمینه راهكارهای مختلفی مورد توجه می باشد كه عبارتند از:

- سرمایه گذاری (از محل صرفه جویی همین طرح و یا حساب ذخیره ارزی) قسمتی از این مبلغ در تغییر كاربری؛ افزایش جدی نرخ تولید بنزین با تخصیص قسمتی از خوراك پالایشگاه به میعانات گازی با هزینه بسیار ناچیزی میسر است.

- ارتقاء پالایشگاه های موجود؛ بهینه سازی بهره وری پالایشگاه ها با فن آوری شكست هیدروژنی - كاتالیستی (HCH) به منظور تبدیل ته مانده های سنگین پالایش به محصولات میان تقطیری مثل بنزین- گازوئیل- نفت سفید و یا تبدیل نفت سنگین به نفت سبك (بعضی مدعی هستند كه نرخ بازگشت سرمایه این فناوری بیش از ۵۰% است.)

- احداث پالایشگاه جدید؛ این مشكل با هزینه سرمایه گذاری ۱۴ هزار دلار برای هر بشكه ظرفیت پالایشگاههای جدید با نرخ تبدیل به بنزین ۳۵ درصد قابل حل است. در حال حاضر متوسط نرخ تبدیل به بنزین پالایشگاههای ما ۱۸ درصد است.

- تصفیه میعانات گازی؛ در حال حاضر روزانه بیش از ۳۶۰ هزار بشكه میعانات گازی داریم كه بیش از ۵۰% آن بنزین است و جداسازی آن با پنج هزار دلار هزینه سرمایه ای برای هر بشكه ممكن است.

تمركز بر گازسوز نمودن خودروها در تهران؛ با تخصیص دو میلیارد دلار برای گازسوز كردن (دوگانه سوز نمودن) متمركز خودروهای تهران و یك میلیارد دلار برای ایجاد پایگاه های سوخت گاز فشرده (CNG) و یا فشارساز خانگی مشكل حل می شود. اگر چه در گذشته بیش از یكصدهزار خودرو را برای استفاده از گاز مایع (LPG) دوگانه سوز نمودیم ولی متأسفانه با تعطیل طرح، موجبات بی اعتمادی مردم فراهم شد. همزمان با دوگانه سوز نمودن خودروها كار جدی روی تولید موتورهای بهینه گاز سوز، مخازن جذب كربنی تاتوئی و تحقیقات برای تولید مخازن دومنظوره LNG و CNG خودروها را باید شروع كرد.

- توسعه جدی حمل و نقل انبوه عمومی به ویژه گسترش ظرفیت شبكه ریلی شهری و بین شهری برای حمل و نقل مسافر و بار و علی الخصوص برای مسافت های بلند ضروری است. در ارزیابی راه حل های مختلف نباید فقط صرفه جویی میزان سوخت در نظر گرفته شود گرچه در بحث فعلی ما مهمترینش می باشد ولی وزن آثار سیاسی، اجتماعی و اقتصادی آنها، باید در تصمیم گیری نهایی مشخص شود مثل تحقق آرمان های ملت، عدالت، آسایش عمومی، صرفه جویی ناشی از بهبود آلودگی محیط زیست، جلوگیری از بیماری های تنفسی، قلبی و عصبی و روانی، كم شدن خطرات جانی و مالی ناشی از وسائل نقلیه عمومی و خصوصی و رونق و پیدایش جدید كسب و كارها و تغییرات بنیادین در شیوه شهرسازی و طرح تفصیلی و ... میزان كیفیت اشتغال زایی دائمی و موقت و احساس عزت و سربلندی ملت تعیین كننده اند. با در نظر گرفتن شرایط سیاسی و اقتصادی در جهان و مزیت های كشورمان استفاده از فن آوری شناخته شده تبدیل گاز طبیعی به سوخت مایع مورد نیاز وسائل نقلیه (GTL) است. GTL) Gas To Liquid ) فرایندی است كه گاز طبیعی را به فرآورده هایی از جمله متانول، دی متیل اتر و سایر فرآورده های میان تقطیری مانند بنزین و گازوئیل و نفت سفید تبدیل می نماید. این فناوری در دهه ۱۹۲۰ برای تبدیل گاز سنتز از ذغال سنگ به سوخت مایع در آلمان معرفی شد. هیتلر در تحریم نفتی دهه های ۳۰ و ،۴۰ مجتمع های صنعتی آن را ایجاد نمود. از دهه ۵۰ رژیم نژادپرست آفریقای جنوبی كه فقط به نفت وارداتی شاه تكیه داشت به این صنعت پناه برد و از ۱۹۹۲ در احداث تأسیسات جدید گاز طبیعی را جایگزین گاز از ذغال سنگ نمود. این فناوری قدیمی، شناخته شده و رایج، متكی به شركت یا كشور خاصی نیست.

با این روش گاز طبیعی كه ارزان ترین نوع انرژی است به سوختی پاك با ارزش افزوده مناسب تبدیل می شود. توسعه شبكه گازرسانی موجود احداث این تأسیسات را در هر نقطه از كشور میسر می سازد كه فرصت اشتغال زایی در مناطق محروم و صرفه جویی در حمل و نقل فرآورده ها از مزیت های آن است. با توجه به مایع بودن سوخت تولیدی مشكلات تغییر زیرساخت های حمل و نقل را نخواهیم داشت. محصول نهایی این فن آوری در مقایسه با فرآورده های پالایشی نفت خام دارای كیفیتی برتر و آلایندگی كمتری است به همین دلیل از آنها به عنوان افزودنی برای افزایش كیفیت فرآورده های پالایشی نیز می توان استفاده كرد. با افزایش نگرانی های زیست محیطی و وضع استانداردهای خاص و در نتیجه افزایش تقاضای جهانی پالایشگاه ها برای نفت سبك مسلماً محصولات این فن آوری از حق مرغوبیت برخوردار خواهند بود. این فناوری ما را قادر می سازد تا بدون مواجهه با چالش های پیش روی خط لوله (تنش های سیاسی و تعرفه ها) و محدودیت های بازاری پیش روی گاز طبیعی مایع (LNG) اقدام به كسب درآمد ارزی از منابع گازی بنماییم. مهم تر اینكه مشتریان این فرآورده ها واحدهای سیاسی (كشورها) نبوده بلكه به صورت تك محموله در بورس های نفتی معامله می شود. فناوری تبدیل گاز طبیعی به سوخت های مایع می تواند باعث تغییر قابل توجهی در میزان ذخایر گاز طبیعی آن ۳۵% بیش از ذخایر نفت است، گردد.

توسعه میادین و ظرفیت تولید و پالایش گاز علی الخصوص در پارس جنوبی و شبكه انتقال وسیعی كه ایجاد گردیده، زیر ساخت مناسبی برای تحقق سیاست جایگزینی مصرف گاز طبیعی به جای فرآورده و جایگزینی صادرات فرآورده به جای صدور نفت و گاز خام فراهم گردیده است.

با ارزیابی آینده بازار جهانی انرژی و نیازهای داخلی و چالش های سیاسی و اقتصادی جهانی و منطقه ای پیش رو و سیاست ها و برنامه های دولت، سرمایه گذاری برای تبدیل گاز طبیعی به سوخت مایع یك ضرورت است و باید هر چه سریعتر از ابتدای شكل گیری بازار خاص این محصولات به صورت یك بازیگر فعال ایفای نقش كرده و علاوه بر كسب تجربیات عملی و علمی در زمینه های مختلف این صنعت امكان كسب فن آوری های مربوط را فراهم كنیم.

حسین شیخ الاسلام نماینده مجلس شورای اسلامی