دستفروشی در مترو شغل یا معضل

دستفروشی از روزگاران قدیم یکی از راه های تأمین معاش اقشار کم درآمد جامعه بوده است, آنهایی که توان خرید یا اجاره مستغلات تجاری را نداشته یا به دلایل مختلف در بازار به خدمت گرفته نمی شوند

دستفروشی از روزگاران قدیم یکی از راه های تأمین معاش اقشار کم درآمد جامعه بوده است، آنهایی که توان خرید یا اجاره مستغلات تجاری را نداشته یا به دلایل مختلف در بازار به خدمت گرفته نمی شوند.

در گذشته معمولاً دستفروشان جایگاه ثابتی داشتند و در گوشه ای از خیابان، راه پله های عمومی یا جلوی در مدارس، ادارات یا فروشگاه ها بساط می گستردند به امید یافتن مشتری، فروش جنس و کسب روزی. به مرور سر و کله دستفروشان در سر چهارراه ها و در میان اتومبیل ها هم پیدا شد. کسب درآمدهای نه چندان کم از طریق دستفروشی در سر چهارراه ها یا کنار خیابان، بسیاری را از اقصی نقاط کشور به شهرهای بزرگ به ویژه تهران کشاند. حتی در دهه های اخیر برخی اتباع کشورهای همسایه که به صورت غیرقانونی و در قالب پناهنده یا مهاجر به کشورمان وارد شده بودند، دستفروشی را آسان ترین راه برای کسب درآمد یافتند. در میان آنها البته کم نبودند کسانی که با تحریک احساسات عابران گدایی می کردند. هرچند دستفروشان چه در سر چهارراه ها و چه در کنار خیابان ها با پیدا شدن سر و کله ماموران مبارزه با سد معبر فرار را بر قرار ترجیح می دهند، ولی این معضل اجتماعی در سال های اخیر گسترش بیشتری یافته است.

اما پدیده ای که این روزها توجه زیادی را به خود جلب کرده، دستفروشی در قطارهای مترو است. البته در گذشته هم گهگاه شاهد حضور دستفروشان در اتوبوس ها بوده ایم ولی گستردگی حضور دستفروشان در قطارهای مترو انسان را به فکر وا می دارد که مشکلات اقتصادی و اشتغال تا چه اندازه گسترده شده است که افراد مختلفی از زن و مرد و پیر و جوان با تیپ ها و پوشش های مختلف به دستفروشی در این وسیله حمل و نقل عمومی می پردازند. این پدیده نازیبا به خصوص در واگن های اختصاصی خانم ها بیشتر خود را نشان می دهد که شاید بتوان علت آن را موانع حضور زنان برای کسب درآمد در سطح جامعه دانست. به طور کلی یافتن شغل در جامعه ما برای مردان بسیار آسان تر از زنان است؛ به ویژه در مشاغلی که استقلال عمل در آن بیشتر است. دستفروشی یک خانم در قطار مترو شغلی است مستقل با ساعت کاری دلخواه، بدون قوانین و دستورالعمل های دست و پا گیر، هرچند اضطراب و نگرانی برای برخورد با بازرسان قطارها و مصادره اجناس همواره با آنان هست.

در یک سفر درون شهری با مترو، به خصوص در ساعات میانی روز با تعداد زیادی زن جوان، میانسال و حتی سالمند با تیپ ها و پوشش های مختلف برخورد می کنیم که اجناس مختلفی را در مترو می فروشند. از دختران جوان با پوشش های مد روز و آرایش های زیبا گرفته تا زنان میانسال ژولیده با تن پوش های کهنه و حتی کودکانی بدون لباس گرم و جوراب و فقط با یک دمپایی پلاستیکی و زنان سالمندی که حتی قادر به حفظ تعادل خود در هنگام ترمز قطار هم نیستند. ساک ها و کیسه های بزرگ مملو از اجناس فروشی، گاهی بر دوش و گاهی در وسط راهرو قطار و حرکت از میان ازدحام جمعیت درون قطار و تکرار جملات تبلیغاتی، ابزارهای این قشر از جامعه برای تأمین معاش است. اسباب بازی، لوازم آرایشی، لباس زیر و رو، شال و روسری، لوازم تزیینی، ابزار آلات، تقویم، فال، لوازم کوچک آشپزخانه و انواع خوراکی های بسته بندی شده مانند لواشک، دونات و آدامس از جمله اقلام فروشی در مترو است.

هرچند حضور این دستفروشان در میان ده ها مسافر کارمند، دانشجو یا خانه دار مترو چهره زشتی به این وسیله نقلیه سریع السیر می دهد اما باید اذعان کرد که اشتغال به دستفروشی به مراتب بهتر از تکدی گری، فال گیری، خرید و فروش مواد مخدر یا ... است. تلاش برای کسب روزی حلال نه تنها عیب نیست که بسیار ارزشمند است هرچند انجام هر کاری مستلزم رعایت اصول و قواعدی است.

اذعان به زشتی چهره شهر و به ویژه مترو با وجود دستفروشان به این مفهوم نیست که باید با آنها برخورد قضایی کرد، بلکه باید تلاش کرد تا این معضل از چهره شهر زدوده شود بی آن که قشر محروم و نیازمند با مشکلات بیشتری مواجه شوند. شاید راه اندازی بازارهای خوداشتغالی و کمک به ایجاد کسب و کارهای کوچک به وسیله زنان و به ویژه زنان سرپرست خانواده نه تنها راهی برای تأمین معاش اقشار کم درآمد جامعه باشد بلکه سد و مانعی بر سر راه آنانی باشد که با سوءاستفاده از نیاز اقشار کم درآمد جامعه از آنان برای انجام کارهای خلاف استفاده می کنند.

سوسن کاشانی