چگونه دختران و زنان از شر سرطان رحم در امان بمانند

خانم ها اگر گاهی اوقات دچار دردهای شکمی, خونریزی های غیرطبیعی و احساس فشاردرناحیه لگن می شوید باید نسبت به این علائم هوشیار باشید و با مراجعه به پزشک متخصص علت آن را پیگیری کنید چون چنین علامت هایی ممکن است هشداری برای آغاز بدخیمی سرطان در یکی از اعضای دستگاه تناسلی باشد

خانم‌ها اگر گاهی اوقات دچار دردهای شکمی،‌ خونریزی‌های غیرطبیعی و احساس فشاردرناحیه لگن می‌شوید باید نسبت به این علائم هوشیار باشید و با مراجعه به پزشک متخصص علت آن را پیگیری کنید چون چنین علامت‌هایی ممکن است هشداری برای آغاز بدخیمی سرطان در یکی از اعضای دستگاه تناسلی باشد. باید بدانید که سرطان دهانه رحم و رحم که جزو شایع‌ترین بیماری‌های بدخیم در میان زنان هستند در ابتدا هیچ علائم خاصی برای تشخیص ندارند و دوره نهفتگی آن‌ها بسیار طولانی است بنابراین خانم‌ها باید مراقب نشانه‌های احتمالی چنین بیماری‌هایی باشند. دکتر آمنه لاهوتی اشکوری دارای بورد تخصصی جراحی زنان، زایمان و نازایی اطلاعات کاملی را در مورد علائم و روش‌های درمانی سرطان‌های دستگاه تناسلی زنان ارائه می‌دهند.

● مقدمه‌ای برای شروع بدخیمی سرطان

دستگاه داخلی تولیدمثل زنان شامل رحم،‌ تخمدان‌ها، لوله‌های رحمی یا لوله‌های فالوپ و دهانه رحم (یا سرویکس) می‌شود. وظیفه اصلی این اعضا، تخمک‌گذاری به موقع توسط تخمدان‌هاست که تحت تاثیر هورمون‌های ترشح شده از غده هیپوفیز که در مغز قرار دارد هستند. گرفتن تخمک توسط لوله‌های رحم و لقاح در لوله‌ها و ایجاد محیط خارج از مناسب دررحم برای رشد جنین که به آن لانه‌گزینی می‌گویند و همچنین مراحل رشد جنین تا زمانی که متولد شود و بتواند در محیط رحم زندگی کند همگی از عملکردهای اصلی دستگاه تناسلی زنان هستند. در طول هرماه تحت‌تاثیر هورمون‌هایی که از غده هیپوفیز ترشح می‌شوند درنهایت یک تخمک شروع به رشد می‌کند و معمولا در میانه دوره قاعدگی یعنی فاصله بین روز اول خونریزی قاعدگی در هرماه تا روز اول خونریزی در ماه بعدی تخمک آزاد می‌‌شود. در زمان رشد تخمک هورمون اصلی که از تخمدان ترشح می‌شود استروژن نام دارد و بعد از تخمک‌گذاری استروژن و پروژسترون ترشح می‌‌شود. اگر در زمان آزاد شدن تخمک، سلول جنسی مرد برای لقاح در لوله رحمی وجود داشته باشد لقاح صورت می‌گیرد و تخمک بارور می‌شود در غیراین صورت تخمک بارور نخواهد شد و بعد از ۲ هفته بعد از تخمک‌گذاری، خونریزی قاعدگی شروع می‌شود. هرکدام از اعضای دستگاه تناسلی مثل دیگر اعضای بدن دسته‌ای از سلول‌ها می‌توانند به دلایلی شروع به تکثیر خارج از روند طبیعی کنند که این مقدمه‌ای برای شروع بدخیمی سرطان در آن نواحی خواهد بود.

● سرطان‌های وصل به هورمون

سرطان رحم جزو شایع‌ترین سرطان‌های بدخیم دستگاه تناسلی و چهارمین سرطان شایع بعد از سرطان‌های سینه،‌ ریه و روده در میان زنان است. این بیماری به عنوان هشتمین عامل منجر به مرگ ناشی از بدخیمی در زنان شناخته شده است. به‌طورکلی ۲ تا ۳ درصد زنان در طول زندگی خود دچار سرطان رحم می‌شوند. سرطان رحم ضایعه‌ای است که عمدتا در دوران بعد از یائسگی اتفاق می‌افتد و شدت آن با بالا رفتن سن زنان افزایش می‌یابد، به‌طوری که سن متوسط ابتلایان به این نوع سرطان ۶۰ سالگی است. همان‌طور که در ابتدای مطلب اشاره کردیم .

۲ هورمون اصلی از تخمدان ترشح می‌شود و خود هورمون نیز ماده‌ای است که از داخل عضوی از بدن به داخل خون ترشح می‌شود و توسط آن به قسمت‌های مختلف بدن می‌رود و بر آن‌ها اثر می‌‌گذارد. هورمون‌های اصلی تخمدان هورمون استروژن و پروژسترون است باتوجه به این اطلاعات باید بگوییم که ۲ نوع متفاوت از سرطان رحم وجود دارد که یک نوع آن وابسته به هورمون استروژن است که ۷۵ تا ۸۵ درصد سرطان‌های رحم را تشکیل می‌دهد و نوع دیگر غیروابسته به استروژن است که شامل بقیه موارد می‌شود. نوع اول این سرطان یعنی موردی که به هورمون استروژن وابسته است اغلب در زنان جوان‌تر که در نزدیکی یائسگی قرار دارند رخ می‌دهد. این افراد تقریبا یک سابقه از تماس طولانی‌مدت با استروژن بدون همراهی با پروژسترون را دارند. این سابقه می‌تواند به مصرف استروژن بدون پروژسترون بازگردد یا ممکن است دوره‌های متوالی بدون تخمک‌گذاری را شامل شود چون پروژسترون بعد از تخمک‌گذاری از تخمدان آغاز می‌شود. به همین دلیل اگر این هورمون به صورت طولانی‌مدت در معرض استروژن قرار گیرد و پروژسترون در بدن‌ وجود نداشته باشد، استروژن موجود در طول زمان اثر سرطان‌زایی اعمال می‌کند. معمولا پیش آگاهی سرطان رحمی که وابسته به استروژن است از نوع دوم که بدون ارتباط با استروژن هستند بهتر است. نوع دوم این سرطان در زنان در سنین بالاتر یعنی بعد از دوره یائسگی اتفاق می‌افتد.

● خانم‌های میانسال مراقب باشند

افرادی که اصلا تابه‌حال باردار نشده‌اند ۲ تا ۳ برابر بیشتر در معرض خطر ابتلا به سرطان رحم هستند. زنانی که در سنین بالاتر یائسه می‌شوند مثلا اگر سن خانمی در زمان یائسگی بالای ۵۲ باشد ۴/۲ برابر احتمال ابتلا به سرطان رحم آن‌ها بیشتر از خانم‌هایی است که قبل از ۴۹ سالگی یائسه شده‌اند. اضافه‌وزن نیز یکی از عوامل خطرناک برای ابتلا به سرطان رحم است. علاوه براین دیابت قندی خطر ابتلا به این نوع سرطان را بین ۳/۱ تا ۸/۲ درصد افزایش می‌دهد. مصرف استروژن بدون پروژسترون در دوره یائسگی خطر ابتلا به سرطان رحم را ۴ تا ۸ برابر می‌کند. ضخیم شدن بیش از حد لایه داخلی رحم که «ایزومتر» نام دارد، هایپربلادی آندرومتر می‌گویند که این ناراحتی نیز در اثر مصرف استروژن بدون پروژسترون رخ می‌دهد و خود می‌تواند یکی از عوامل تهدیدکننده برای سرطان رحم باشد. عامل خطر آخر یک مجموعه‌ای بیماری است که شامل سرطان‌های روده بزرگ نیز می‌شود که اگر شخصی این بیماری را در ژن خود به همراه داشته باشد، احتمال ابتلا به سرطان رحم ۴۰ تا ۶۰ درصد در او افزایش می‌یابد.

● تست شناسایی اولیه نداریم

در پزشکی اصطلاحی به نام غربالگری بیماری‌ها وجود دارد. وقتی می‌گوییم برای بیماری خاصی آزمایش غربالگری مناسب داریم یعنی آزمایش‌هایی در افرادی که در معرض خطر بیماری موردنظر هستند انجام می‌شود و براساس نتایج، افرادی که بیشتر از بقیه احتمال ابتلا به بیماری را دارند مشخص می‌شوند یا در اصطلاح غربال می‌شوند. در این حالت متخصصان روی این افراد راه‌های تشخیص اصلی بیماری را انجام می‌دهند، به طور مثال ماموگرافی روش غربالگری برای سرطان سینه به کار می‌رود. یک تست غربالگری باید ویژگی‌های خاصی مانند قابل اجرا بودن و مقرون به صرفه بودن داشته باشد چون برای جمعیت زیادی از انسان‌ها انجام می‌شود. درنهایت وقتی بیماری توسط این روش تشخیص داده می‌شود افراد در معرض ابتلا به بیماری مشخص می‌‌شوند و باید یک تست تشخیص نهایی برای شناسایی بیماری وجود داشته باشد. یعنی هم بتوانید بیماری را در مراحل اولیه تشخیص دهیم و هم روش درمانی برای آن بیماری را پیدا کنیم. اگر آزمایش‌ها و تحقیقات همه این ویژگی‌ها را داشته باشند تست غربالگری موردنظر مناسب خواهد بود. درحقیقت هدف اصلی از انجام تست غربالگری کاهش مرگ‌ومیر افراد از بیماری سرطان است. متاسفانه در مورد سرطان رحم، تست غربالگری مقرون‌به صرفه موردقبولی که بتواند میزان مرگ‌و‌میر این بیماری را کاهش دهد وجود ندارد اما خوشبختانه ماهیت سرطان رحم طوری است که اکثرا علائم آن در مراحل اولیه و قابل درمان تشخیص داده می‌شود و خود را به صورت خونریزی غیرطبیعی از رحم نشان می‌دهد و معمولا با مراجعه بیمار به پزشک متخصص مورد بررسی و قابل درمان خواهد بود.

● خونریزی‌های هشداردهنده

علائم سرطان رحم در ۹۰درصد موارد خونریزی و ترشح غیرطبیعی از واژن است و احساس فشار یا ناراحتی در ناحیه لگن نیز از علامت‌های دیگر این بیماری است و در ۵درصد موارد نیز بی‌علامت است و در جریان بیماری‌های دیگر مشخص می‌شود برای مثال خانمی به دلیل دیگری رحمش از بدن خارج شده است اما وقتی نمونه را در قسمت پاتولوژی بررسی می‌کنند متوجه می‌شوند، سرطان رحم علت ناراحتی بوده است. خونریزی غیرطبیعی در نزدیکی یائسگی یا بعد از این دوره را حتما جدی بگیرید و حتی اگر خفیف یا غیرمداوم نیز باشد باید توسط پزشک مورد بررسی قرار گیرد. توجه داشته باشید خونریزی غیرطبیعی به هرحالتی از خونریزی به خدمات طبیعی قاعدگی گفته می‌شود، مثلا خانمی که بعد از دوره قاعدگی پاک شود اما بعد از مدتی دوباره برای چندروز دچار خونریزی می‌شود باید این مسئله را پیگیری کند چون هر انحرافی از حالت طبیعی خونریزی غیرعادی محسوب می‌شود به‌خصوص اگر خانم‌ها در نزدیکی سن یائسگی هستند حتما باید به متخصص مراجعه کنند.

● درمان‌هایی برای سرطان

در مرحله اول درمان، بیمار با داشتن حالت‌های غیرعادی که اشاره کردیم باید به پزشک مراجعه کند و بعد از معاینه اولین مرحله در ارزیابی بیمار مبتلا به خونریزی غیرطبیعی رحمی نمونه‌برداری از رحم صورت می‌گیرد که از ۹۰ تا ۹۸ درصد ارزش تشخیصی دارد. در مورد افرادی که نمی‌توانیم در مطب از آن‌ها نمونه‌برداری کنیم مثلا کسانی که تحمل درد را ندارند یا دهانه رحم‌شان تنگ است و نمی‌توان نمونه‌برداری انجام داد باید کورتاژ تشخیصی در اتاق عمل روی آن‌ها صورت بگیرد. سونوگرافی از راه واژن نیز می‌تواند ضخامت لایه داخلی رحم یا همان آندرومتر را به ما نشان دهد و در موردی که ضخامت این لایه بیش از حدطبیعی دیده شود نشان‌دهنده افزایش خطر ابتلا به سرطان در آن ناحیه است، با این حال سونوگرافی جای نمونه‌برداری را نمی‌گیرد. بعد از این مرحله برحسب این‌که جواب نمونه‌برداری مثبت یا منفی باشد پزشک درمورد نحوه درمان و روش‌های تشخیصی بیشتر برای بیمار تصمیم می‌گیرد. درمان بیماری برحسب شدت بیماری و گسترش آن که شامل درآوردن رحم و تخمدان‌ها، شیمی‌درمانی و پرتودرمانی است صورت می‌گیرد.

● اگر زود تشخیص داده شود...

سرطان سرویکس یا دهانه رحم سومین سرطان شایع در دستگاه تناسلی زنان بعد از سرطان رحم و تخمدان است. این بیماری جزو سرطان‌های قابل پیشگیری و غربالگری است و از طرفی چون طول زمان ایجاد سرطان یعنی از زمانی که سلول‌ها سرطانی می‌شوند تا مرحله پیشرفته‌ای که در بدن گسترش پیدا می‌کنند طولانی است، اگر این بیماری در مراحل اولیه تشخیص داده شود معمولا به‌راحتی قابل درمان است به همین دلیل اقدامات تشخیصی اولیه در این بیماری اهمیت بالایی دارد. سن متوسط ابتلا به این سرطان ۴۷ سالگی است و به‌طور کلی احتمال وقوع آن در ۲ محدوده سنی زیاد است یعنی از ۳۵ تا ۳۹ سالگی و دیگری از ۶۰ تا ۶۱ سالگی شایع‌ترین سنین برای خانم‌هایی که به این نوع سرطان مبتلا می‌شوند است.

● فاکتورهایی که خطر را بیشتر می‌کنند

اگر سن خانم‌ها در زمان اولین رابطه جنسی کمتر از ۱۶ سال باشد احتمال ابتلا به این نوع سرطان در آن‌ها وجود دارد. داشتن نزدیکی متعدد، مصرف سیگار و تعداد فرزندهای زیاد و پایین بودن سطح اجتماعی- اقتصادی از مواردی هستند که احتمال ابتلا به سرطان دهانه رحم در آن‌ها وجود دارد. خونریزی واژینال غیرطبیعی از علائم این بیماری نیز محسوب می‌شود که معمولا به صورت خونریزی بعد از نزدیکی خود را نشان می‌دهد اما گاهی اوقات نیز می‌تواند به صورت خونریزی‌های نامنظم باشد. در نوع پیشرفته این نوع سرطان با ترشح بدخیم واژینال، کاهش وزن و‌ اختلال عملکرد کلیه نیز روبه‌رو می‌شویم اما در مورد خانم‌هایی که هیچ علامتی از این بیماری ندارند مهم‌ترین چیزی که منجر به تشخیص بیماری می‌شود انجام تست پاپ اسمیر است که به تست سرطان دهانه رحم معروف است. توجه داشته باشید تست پاپ اسمیر یک آزمایش غربالگری است و مثبت بودن آن حتما به این معنی نیست که فرد دچار سرطان سرویکس شده است، این نتیجه‌ نشان می‌دهد که فرد در معرض ابتلا به این بیماری قرار دارد و باید یک تست تشخیصی برایش انجام شود.

● ویروسی خطرناک

اگر نتیجه تست پاپ اسمیر مثبت باشد باید بررسی‌های بیشتری روی بیمار صورت بگیرد و نمونه‌برداری دقیق‌تری از دهانه رحم انجام شود و در مرحله بعد براساس نتایج قطعی درمان انجام گیرد. نکته دیگری که در مورد سرطان دهانه رحم باید به آن اشاره کنم این است که در سال‌های اخیر ثابت شده، نوعی ویروس پاپیلومای انسانی در ایجاد سرطان سرویکس نقش دارد یعنی در ابتدا سلول‌های سرویکس به این ویروس آلوده می‌شوند البته این عفونت‌ها پابرجا نمی‌مانند و از بین می‌روند و مواردی که ویروس در بدن باقی می‌ماند سال‌ها به صورت نهفته پنهان می‌شود و اکثر زنان در چنین مواردی هیچ علامتی ندارند و غالبا عفونت در آن‌ها ریشه‌کن می‌شود و این روند ریشه‌کنی معمولا ۹ تا ۱۵ ماه طول می‌کشد. در تعداد مختصری از زنان عفونت پا بر جا می‌ماند که این مسئله ممکن است به مراحل اولیه‌ سرطان سرویکس بینجامد.

● چه زمانی پاپ‌اسمیر انجام بدهید؟

هر زنی اولین تست پاپ‌اسمیر را باید بعد از ۲۱سالگی یا اگر زودتر از این سن ازدواج کرد ۳سال بعد از ازدواج انجام دهد. بعد از این مرحله خانم‌ها باید هر سال یک‌بار این تست را انجام دهند و بعد از ۳۰سالگی در صورتی که ۳ تست متوالی طبیعی باشد هر ۲ تا ۳ سال یک‌بار باید این تست انجام شود. با توجه به این‌که احتمال ابتلا به سرطان سرویکس در سن‌های بالا کم است معمولا بعد از ۷۰ سالگی دیگر نیازی به غربالگری نیست اما این به شرطی است که در ۱۰ سال گذشته آن فرد ۳ تست غربالگری‌اش منفی باشد.

● پله اول درمان

وقتی سرطان دهانه‌ رحم در خانمی تشخیص داده شد در مرحله درمان ممکن است در آوردن رحم، دهانه رحم و تخمدان‌ها به شکل مراحل اولیه صورت گیرد و از طرفی نیز این احتمال وجود دارد که برای درمان تنها به جراحی‌های کوچک نیاز باشد و در آوردن رحم و شیمی‌درمانی نیز انجام نشود. در اینجا به اهمیت تست پاپ‌‌اسمیر پی می‌بریم چون اگر این بیماری در مراحل اولیه تشخیص داده شود می‌توان با درمان‌های ساده این بیماری را ریشه‌کن کرد اما در صورت پیشرفته‌شدن بیماری باید جراحی و پرتودرمانی صورت بگیرد.

● واکسن‌هایی که ضدسرطان هستند

مصرف دخانیات، استفاده از قرص‌های ضدبارداری، ابتلا به سایر بیماری‌های آمیزشی و وضعیت تغذیه افراد از عواملی هستند که می‌توانند در پیشرفت سرطان سرویکس تاثیر مستقیم بگذارند. با توجه به این‌که نقش این ویروس در ایجاد سرطان‌های سرویکس مشخص شده، در این راه واکسن‌هایی ساخته شده که در برابر ویروس موثر هستند و البته هنوز این واکسن‌ها به صورت جهانی استفاده نمی‌شوند و در مراحل اولیه تولید به سر می‌برند ولی اگر این واکسن در سنین پایین‌تر و قبل از این‌که آن فرد ازدواج کند و رابطه‌ جنسی را شروع کند به او تزریق شود در صورت ورود ویروس به بدن به آن اجازه نخواهد داد تا بدنش را آلوده کند.