نوشتاری از ای و ُن ری نر درباره تمایلات مینی مالیستی در طراحی حركات

▪ آشنایی با نویسنده:

ای وُن ری‌نر(Yvonne Rainer) متولد ۱۹۳۴، طراح، كرئوگراف،‌ كارگردان و فیلم‌ساز آوانگارد آمریكایی است. وی تعلیمات خود را نزد مارتا گراهام در نیویورك در سال ۱۹۵۷ آغاز نمود. ۱۹۶۰ در كارگاه‌های تابستانی آن هال‌پرین همراه با تریشا براون شركت كرده و سپس به كلاس‌های مِرك كانینگهام می‌رود. در ۱۹۶۲ همراه با استیو پاكس‌تون و چند تن دیگر از هنرمندان جوان، مؤسسه و گروه جاد سون را در كلیسای جادسون نیویورك تأسیس می‌كند. وی در عرض شش سال تعدادی از آثار خود را در مؤسسه به اجرا می‌گذارد. مجموعه‌ای متنوع كه براساس نگرش‌های مینی مالیستی شكل گرفته است.

در ۱۹۶۶ قطعه معروف و تاریخی Trio-A را همراه با پاكس‌ تون و دیوید گوردون در كلیسای جاد سون به نمایش می‌گذارد. بسیاری از مورخان هنر معاصر Trio-A را به عنوان بیانیه مینی مالیسم در هنرهای اجرایی و حركات قلمداد كرده و آن را طلیعه تفكرات پست مدرنیستی می‌نامند. اثری كاملاً خارج از قواعد كلاسیك ـ رمانتیك.

آثار ری‌نر چه عبارت‌ها، چه زمینه‌هایش اجراهایی هستند رادیكال كه چالش عظیمی را در زمینه تعریف بدن و حركت به وجود آورد. دموكراسی بدن یا بدنِ دموكراتیك شده از اصطلاحاتی است كه برای نخستین بار به وسیله ری‌نر مورد استفاده كاربردی قرار گرفته است.

دموكراسی بدنی نگرشی است كه براساس آن هیچ كنش یا بخشی از مجموعه رفتارهای انسانی بر دیگر عناصر برتری ندارد. این خود نوعی رفتار و تفكر لیبرال است كه تعریف مجدد و آلترناتیوی از ماهیت و به خصوص فردیت انسان پسا مدرن در هنر به دست می‌دهد. دموكراسی مینی مالیستی بر مبنای تكرار، تداوم پیوستگی، سادگی،‌ روزمرگی و حتی پیش پا افتادگی حركات انسانی، ارزش حیات در دوران پسا مدرن را به نمایش می‌گذارد و از پیچیدگی‌ها پرهیز می‌كند.

در نزد ری‌نر یك كنش ساده انسانی مانند خوابیدن یا ایستادن، همان ارزشی را دارد كه حركات و رفتار ارزشمند در هنرهای دراماتیك.

وی می‌گوید:«اگر تمایل به نگاه كردن اثری دراماتیك و صحنه‌ای دارید، ‌اشتباهی به سراغ آثار من آمده‌اید، اما اگر علاقه‌مند هستند كه درباره رستوان‌ها، خوردن ساندویچ و صبحانه، راه رفتن در پیا‌ده‌‌رو و زندگی ساده، لذتی را تجربه كنید،‌ درست آمده‌اید.»

آخرین اثر اجرایی ری‌نر"این داستان زنی است كه... " در ۱۹۷۳ به نمایش درآمد در اواخر دهه هفتاد وی شروع به ساخت فیلم كرد. اولین فیلم او"زندگی اجراگران" براساس فعالیت‌های اجراگران نیویوركی ساخته شد. "یك فیلم درباره زنی كه... " و"كریستینا با تصاویر سخن می‌گوید" از سایر آثار وی در سینما است.

این هنرمند زن آمریكایی در ۱۹۹۹ پس از ۳۰ سال، مجدداً به دنیای اجرا بازگشت و در همان سال به بازسازی و اصلاح Trio-A پرداخت.

مقاله پیش رو،‌ به مدت كوتاهی پس از اولین اجرای Trio-A منتشر گردید. ری‌نر در این نوشتار به شكل جزئی‌نگرانه درباره چگونگی شروع و چرایی تغییر نگرش‌ها به سمت مینی‌مالیسم بحث می‌كند. وی در سراسر این نوشتار(همراه با جدولی دقیق) سعی بر مطالعه‌ای تطبیقی بین هنرهای تجسمی به خصوص مجسمه‌سازی و طراحی بدن دارد.

مختصری درباره مؤسسه جاد سون

گروه جاد سون در طی كلاس‌های جان كیج و مرك كانینگهام در سال ۱۹۶۲ تشكیل شد. این گروه با رعایت اصل تجربه‌گرایی سعی بر نفی نگرش‌های سنتی در اجرا داشتند. فعالیت‌های گروه جاد سون براساس اجرای بداهه، ارتباط بدنی بداهه، ارتباط با فناوری صوتی ـ تصویری، اجرا در برابر دوربین و اجرا در محیط‌های متفاوت شكل گرفت.

نظر به اهمیت فوق‌العاده زیاد نگرش‌های مینی مالیستی در جریان سازی هنر مفهومی و اجرایی، این متن به عنوان یك نمونه قابل تأمل و با ارزش در زمینه دیدگاهای نوین امر نمایشی ـ مفهومی در اختیار پژوهندگان و هنرمندان قرار گرفته است.

▪ پژوهشی درباره تمایلات مینی مالیستی یا تحلیلی بر Trio-A

هر چند بهره‌گیری از تك‌تك روابط مجسمه‌سازی مینی‌مال و جنبش طراحی حركت معاصر بسیار مناقشه برانگیز است، ولی من براساس همین روابط، جدولی را تهیه كرده‌ام كه شاید بسیاری از افراد نسبت به این موضوع برانگیخته شوند، اما چنین شیوه‌ای به مانند یك میانبُر عمل خواهد كرد.

نباید چنین تصور كرد كه عناصری مثل"حذف" (elimination) و"جانشینی" (subsitute) منحصر به مجسمه‌سازی و حركات موزون هستند. در بسیاری از آثار تئاتری و یا سایر هنرها به این دو عنصر توجه ویژه‌ای شده است. این نكته را نیز یادآور می‌شوم كه من از سبكی سخن خواهم گفت كه منحصراً از هنرها تأثیر نمی‌پذیرد. تغییر شرایط و عوامل محیطی روی تمامی هنرها تأثیر می‌گذارد. طراحی حركت نیز باید به این تغییرات واكنش نشان دهد. در تاریخ كوتاه كرئوگرافی مدرن چه نمونه‌ای واجد برابری با روند گسترش هنرهای تجسمی است؟

ایزا دورا دانكن به هنرهای یونانی بازگشت، نگاه‌ هامفری و گراهام به سمت بهره‌گیری از آئین‌های بدوی معطوف گشت. افرادی از گروه آنان خارج شده و در طی دهه ۳۰ و ۴۰ فعالیت‌هایی را با سایر هنرمندان در زمینه مقولات سیاسی ـ اجتماعی آغاز كردند كه گفت‌وگوی مستقیمی با هنر نداشت. این فعالیت‌ها نوعی واكنش به تحولات زمانه بود. در دهه ۴۰ و ۵۰ افرادی چون مرك كانینگهام،‌ شی‌ رِر، لیتز و مارسی كافو از مسیر معمول خارج شدند.

بررسی آثار این هنرمندان فراتر از این مقاله است و باید به شكلی جداگانه به آن‌ها پرداخت. شاید یكی از اولین جبنش‌هایی كه به منطبق سازی رقص با هنرهای تجسمی پرداخت، اكسپرسیونیسم گراهام، مری ویگ‌مَن و شاگرانش باشد. اما تصاویر و طرح‌های توصیفی آثار من ارتباط كمی را با آن‌ها دارد.

در حیطه جنبش ابداعات، مهمترین تغییر در شیوه عبارت سازی(Phrosing) روی داده است. (۱) چنین جنبشی بیش از اجر با یك مصداق خاص خود را معرفی كرده است. عبارت سازی می‌تواند به عنوان روشی در جهت تقسیم نیرو در اجرا و شكل‌دهی یك موومان(movment) (۲) یا یك سری موومان مورد توجه قرار گیرد. آن چه یك نوع موومان را با سایر موومان‌ها متفاوت می‌سازد، متنوع بودن تنظیم اعضای بدن به عنوان تفاوت در انرژی‌گذاری است.

در این جا مهم است كه بین انرژی واقعی(Real) و آن چه من انرژی آشكار(Apparent) می‌نامم تمایز قائل شویم. این خود اشاره‌ای است كه هزینه‌های اجزاء فیزیكی اجراگر را تعریف می‌كند. شنیده‌ایم كه یك مدرس به هنرآموز خود می‌گوید:«خیلی انرژی مصرف می‌كنی.» یا«این حركت نیازمند این مقدار انرژی نیست.» این تصور از انرژی به آگاهی و طرز تلقی اقتصاد(Economy) و تكنیك‌ها ایده‌آل وابسته است(۳) و شاید به شكل دیگر به همان چیزی دلالت داشته باشد كه من در این جا به عنوان انرژی آشكار از آن سخن خواهم گفت. یك نمونه زنده از این مسأله را می‌توانم در Trio-A نشان بدهم: در حین اجرا همواره دو نفر از ما به شدت عرق می‌ریختیم و در همان زمان بدنِ نفر سومِ گروه، كاملاً خشك بود. طرح كردن این مسأله بدان معنی نیست كه شخصی كه بدنش خشك است كمتر انرژی مصرف كرده است، بلكه نشان دهنده آن است كه این شخص مثل كارگران كار نمی‌كند.

▪ اكثر گونه‌های حركات موزون كه ما با آن‌ها آشنا هستیم، می‌توانند به وسیله نوع ویژه‌ای از تقسیم انرژی تعریف شوند:

۱) حداكثر برون‌داد (Output) و تهاجم در ابتدای هر عبارت حركتی.

۲) بازیافت انرژی در انتهای كار.

۳) و گاهی هم جلوگیری از مصرف انرژی در اواسط اجرا.

یعنی یك بخش از عبارت حركتی كه اغلب آن بخشی است كه سكون بیشتری دارد، تبدیل به نقطه توجه می‌شود. در اجرایی كه كمتر به محرك‌های آنی و كنترل وابسته است، نقاط اوج، فاصله بیشتری از یك دیگر داشته و نیز به شكل دراماتیك قاب‌بندی نمی‌شوند.

همچنین اصطلاح"عبارت" می‌تواند به مثابه استعاره‌ای به كار گرفته شود كه نمایان‌گر یك دوره كلیِ"ابتدا میانه - انتها" باشد.

در روزهای نخستین فعالیت‌های گروه جاد سون، برخی از منتقدان در مقالاتی این سؤال را مطرح كردند كه"چرا هنرمندان گروه جاد سون این قدر سعی می‌كنند خودشان باشند." به نظر من این به هیچ وجه صحیح نیست كه بگوئیم همه هنرمندان در حین اجرا چنین وضعیتی داشته‌اند. یقیناً خود من این چنین نبودم. من بیش از این كه سعی كنم كه خودم باشم، درگیر كسب تجربیات احساسی، نوعی جنون و از خود بی خود شدگی(Ecstasy) بودم. اما این انتقاد و سؤال، جواب‌هایی را در دو سطح خواهد داشت: ۱- اگر اجرای هنری، مهارت‌ها و كنش‌های آن دوباره ارزیابی شوند، مشخص می‌شود كه آن چیزی كه شخص[انجام] می‌دهد بسیار بیشتر از به نمایش گذاردن شخصیت و شیوه اجرا مورد توجه قرار می‌گیرد. (۴)

این همان غوطه‌ور شدن اجرا كننده در فردیت خویش است. نقطه ایده‌آل در این جا تنها خود بودن فرد نیست، بلكه نوعی كنش‌گریِ بی طرفانه نیز هست.

۲- نمایش مهارت‌های تكنیكی، ارائه بدن و ویژگی‌های یك اجراگر، زیاد به كار ساخت معنی نمی‌آید. هنرمندان(در حیطه‌ای كه من به آن اشاره می‌كنم.) جهت یافتن زمینه‌ای به درون آن رانده می‌شوند كه به آن‌ها اجازه دهد تا بر اهمیت یافتن بیشتر حقایق،‌ واقعی‌تر بودن یا به لحاظ كیفی پیش پا افتاده‌تر بودن فیزیكی اجرا تأكید شود.

زمینه‌ای كه مردم عادی در آن درگیر می‌شوند و اجرا مجموعه حركاتی است كه كمتر نیازمند تكنیك‌های بدنی است یا كمتر نیازمند حركاتی است كه مهارت زیادی را طلب می‌كند. این بسیار آسان است كه بفهمیم چرا تكنیكی مثل"گراند ژوته" (پرش بلند) (۵) همراه با حركات هم خانواده‌اش در حال حاضر فراموش و به كناری گذارده شده است؛ زیرا در حال حاضر، اجراگران نمی‌توانند این تكنیك را اجرا كنند؛ زیرا هنرمندان همواره باید آمادگی اجرای این تكنیك را داشته باشند و با تمامی درجات مختلف و الزامی پخش انرژی از اوج تا سكون آن را ارائه نمایند.

برگردان به فارسی: علیرضا امیرحاجبی

یادداشت‌ها:

۱- عبارت‌سازی یا جمله‌بندی، اصطلاحی است ادبی و گرامری كه به هنرهای نمایشی نیز راه یافته. یك عبارت حركتی، می‌تواند شامل چند حركت باشد.

۲- موومان اصطلاحی است ویژه موسیقی كه به بخش‌هایی یك كنسرتو یا سمفونی اطلاق می‌گردد. در این جا منظور بخش بزرگی است كه از بخش‌های كوچك‌تر(یعنی عبارت‌ها) تشكیل شده است.

۳- اقتصاد انرژی بدین معنی كه انرژی و كنش واجد تناسب منطقی باشند.

۴- توجه به انجام یا عمل یكی از ویژگی‌های اصلی هنرهای اجرایی است و هویتِ فردیِ اجراگر، واجد اهمیت فراوانی.

۵- پرش بلند یا Grand Jete یكی از تكنیك‌های دشوار باله رمانتیك است. این تكنیك، پرشی است كه در حین حركت و به طور ناگهانی انجام شده و پاها بین ۱۷۰ – ۱۸۰ درجه در هوا و در حین پرش از هم باز می‌شوند. گراند ژوته انواع مختلفی دارد كه معروف‌ترین آن‌ها ژوته پاریسی است.

۶- واریاسیون، بخش‌هایی از یك قطعه موسیقایی را تشكیل می‌دهند كه براساس یك تِم(Thema) واحد شكل گرفته‌اند، اما به لحاظ شكلی متنوع هستند.

در این جا نیز همین مفهوم مورد نظر است: یك ماده اولیه به عنوان تِم حركتی و سپس خلق تنوع براساس آن ماده.

منبع: این نوشتار برگردانی است از

Rainer-Y (۱۹۶۸, ۱۹۷۴) ۰۳۹;A Quasi Survey of some Minimalist Tendecies OR Analysis of Trio-A.

Halifax, Nova Scotia: The Press of Nova Scotia College of Art and Design: ۶۳-۶۹