مصرف کننده تنها کسی که حقوقی ندارد

رعایت حقوق مصرف کننده و جلب رضایت مشتری مورد توجه بازار و تولیدکنندگان در تمام دنیا است و در اقتصاد کلاسیک و از نظر اقتصاددانان توسعه, مصرف کننده حاکم بر بازار تلقی می شود

رعایت حقوق مصرف‌کننده از تولید تا پیگیری شکایات

رعایت حقوق مصرف‌کننده و جلب رضایت مشتری مورد توجه بازار و تولیدکنندگان در تمام دنیا است و در اقتصاد کلاسیک و از نظر اقتصاددانان توسعه، مصرف‌کننده حاکم بر بازار تلقی می‌شود. در این گزارش تلاش کرده‌ایم تا حقوق مصرف‌کننده را به‌عنوان حقوق اساسی شهروندان از زوایای مختلف مورد بررسی قرار دهیم و به این پرسش اساسی پاسخ دهیم که آیا حقوقی برای حمایت از مصرف‌کننده در کشور ما وجود دارد یا خیر؟اقتصاددانان برای ایجاد انعطاف در بازار کالا و خدمات و ایجاد درجه رقابت‌پذیری در تولیدکنندگان و صنعتگران توصیه می‌کنند که توجه به رعایت سلیقه‌ها و رضایت مشتری باید محور برنامه‌های تولیدکنندگان و تجار باشد. اینکه چه نهادها و فضائی و همچنین چه نوع قوانین و مقرراتی برای حفظ حقوق مصرف‌کننده و حمایت از آن باید مورد توجه باشد بحثی است که در سال‌های اخیر با افزایش تولید و کاهش شکاف بین عرضه و تقاضای کالا و ایجاد تعادل نسبی در بازار عرضه و تقاضا مورد توجه قرار گرفته است و ضرورت پیگیری شکایات خانواده‌ها از عرضه نامناسب برخی کالاها و خدمات را مطرح ساخته است و توصیه می‌شود که خانواده‌ها در چنین مواقعی به سازمان‌های مسئول، اتحادیه‌ها، مجامع امور صنفی و سازمان‌ بازرسی و نظارت بر قیمت و توزیع کالاها و خدمات اطلاع بدهند و حفظ حقوق خود را پیگیری نمایند.

چه چیزی را از کجا بخریم؟

بسیاری از خریداران کالاها و استفاده‌کنندگان از خدمات نمی‌دانند کالاهائی که خریداری می‌کنند آیا دارای شرایط مناسب و استانداردهای لازم هستند یا خیر؟در واقع خرید بیشتر کالاها در بازار به مانند خیر هندوانه نبریده است که خریدار نمی‌داند ارزش پولی را که می‌دهد دارد یا خیر؟ و مهمتر اینکه آیا پس از خرید هیچگونه اعتراض یا شکایتی برای مصرف‌کننده وجود ندارد؟ممکن است هر کدام از ما تجربه خرید کالائی نامرغوب را داشته باشیم که پس از خرید و مصرف متوجه نامرغوب بودن آن شویم، اما هیچ اعتراضی به فروشنده نکرده و یا اگر اعتراضی هم کرده‌ایم راه به جائی نبرده است و به عبارتی پول خود را دور ریخته‌ایم زیرا به خوبی آگاهیم که اگر به عرضه کننده کالا یا خدمات اعتراض کنیم نتیجه‌ای نخواهیم گرفت و به‌جزء جنگ روحی، هدر دادن انرژی و حوصله خود نتیجه مطلوب را نخواهیم گرفت.خوب می‌دانیم که در کشور ما تنها کسی که حقوقی برایش وجود ندارد مصرف‌کننده است. متأسفانه در سال‌های گذشته نبود استانداردهای لازم برای تولیدات داخلی از یک سو و قائل نشدن حقی برای خریدار از سوی دیگر، موجب شده است تا این روند همچنان ادامه یابد، این در حالی است که در طی دو دهه گذشته به‌دلیل کمبود تولید و عرضه کالا و خدمات و همچنین محروم بودن واردات، تولیدکنندگان داخلی خود را در بازار مصرف بی‌رقیب احساس می‌کردند به‌گونه‌ای که هر نوع کالائی را با هر کیفیتی که تولید می‌کردند به‌دلیل وجود تقاضاهای بالا در بازار به راحتی می‌فروختند و مصرف‌کنندگان نیز به‌دلیل نبود کالائی با کیفیت به ناچار مجبور به استفاده از کالای تولید داخل بوده‌اند و حتی در مواردی با قیمت‌های بالا و گزاف احساس اجحاف به حقوق خود را داشته‌اند.

کدام حقوق؟

رعایت حقوق مصرف‌کنندگان در کشور ما تاکنون کمتر مورد توجه قرار گرفته است. در حالی که شرایط بازار تولید و مصرف جامعه تا به حال به‌گونه‌ای بوده است که به‌دلیل فقدان قوانین حمایتی از مصرف‌کننده و محدودیت دامنه انتخاب نه تولیدکنندگان و نه حتی مصرف‌کننده چیزی به‌عنوان حقوق مصرف‌کننده برایشان معنی نداشته است و مصرف‌کننده همیشه تابع شرایطی بوده است که از سوی تولیدکننده و فروشنده بر او تحمیل شده در واقع برخلاف روند طبیعی عرضه و تقاضا این تولیدکنندگان بوده‌اند که مصرف‌کنندگان را حمایت کرده‌اند و در حقیقت مصرف‌کنندگان مجبور به خرید کالا با هر کیفیت و قیمتی بوده‌اند که عرضه شده است.متأسفانه در کشور ما با وجود داشتن یک سازمان دولتی به‌نام سازمان ”حمایت از مصرف‌کننده و تولیدکننده“ و چند نهاد مدنی حامی مصرف‌کننده حتی یک قانون جامعه حمایت از حقوق مصرف‌کننده وجود ندارد به‌طوری که ۶۰ درصد کالاهای تولید داخل فاقد مشخصات تولید نظیر تاریخ مصرف، استاندارد، نحوه استفاده از کالا، درجه حرارت، میزان کالری و... هستند و حداقل کاری که در این زمینه می‌توان کرد آگاهی دادن به خانواده‌ها از مشخصات کیفی و استانداردهائی است که مثلاً مواد غذائی باید داشته باشد تا سلامت مردم تضمین شود و مردم بدانند که چه کالائی و با چه مشخصات فنی و کیفی را مصرف می‌کنند.به اعتقاد عده‌ای از کارشناسان اقتصادی، حمایت از مصرف‌کننده در استفاده از بازار کالاهای تولید داخل ضروری است و تولیدات صنایع داخی بدون حمایت مصرف‌کنندگان داخلی راه به‌جائی نخواهد برد. به‌عنوان مثال مردم باید بدانند که مواد غذائی کنسرو شده و بسته‌بندی شده تاریخ مصرف دارند و حتماً در هنگام خرید باید به تاریخ مصرف و بسته‌بندی مناسب برای حفظ ارزش غذائی کالا توجه کنند.

---