ایدز و نهادهای غیردولتی فعال

تا دیروز گمان می کرده زندگی به آخر رسیده, قصد خودکشی هم داشته گویا, تا اینکه با انجمن آشنا شده, در یک کافه در یک مرکز خرید اسم انجمن چیست چه فرقی می کند شما تصور کنید انجمن ایدز ایران یا موسسه زندگی مثبت یا همدلان مثبت, همدلان خاموش یا هرچه

وارد انجمن می شوم. با اندکی هراس شاید. هر هزار ایرانی یک نفر مبتلا، من هم از همین جمعیتم... جایی در مرکز شهر... شایان خوش قول است. او آخر هفته گذشته را در اردو بوده اردوی اردو هم که نه. رفته بوده شمال. همراه خانواده اش. می گوید در اردو چیزهای زیادی یاد گرفته. او البته خیلی وقت نیست که با انجمن آشنا شده. با این همه می گوید که نسبت به قبل احساس بهتری دارد... در اردو چه گذشته؟

راجع به بیماری صحبت کرده اند و راه هایی که می شود به دیگران اطلاع داد و اینکه چطور خودت شادتر زندگی بکنی و... شایان HIV مثبت است. تا دیروز گمان می کرده زندگی به آخر رسیده، قصد خودکشی هم داشته گویا، تا اینکه با انجمن آشنا شده، در یک کافه در یک مرکز خرید. اسم انجمن چیست؟ چه فرقی می کند؟ شما تصور کنید انجمن ایدز ایران یا موسسه زندگی مثبت یا همدلان مثبت، همدلان خاموش یا هرچه.

این روزها تعداد این انجمن ها یا به عبارتی سازمان های غیردولتی زیاد شده، شده اند جزیی از جامعه. این است که شایان معتقد است بدون وجود این سازمان ها بیماران مبتلا به ایدز حتی در خانواده هایشان هم این همه که حالا پذیرفته نمی شدند.

از جمله اقدامات یکی از این نهادهای غیردولتی فعال در زمینه ایدز «فعالیت در زمینه افزایش معلومات خانواده ها برای رفع انگ و تبعیض و در نتیجه مخفی کاری بیماری بوده است.» مادر شایان این روزها را با گریه و زاری نمی گذراند. آموزش دیده است در موسسه. هم برای برخورد طبیعی با شایان و هم اقداماتی برای اینکه دیگر افراد خانواده مبتلا نشوند... بگذریم.حالا ۱۰ موسسه فعال در زمینه ایدز در سطح جامعه فعالند.

این را مدیر عامل موسسه زندگی مثبت می گوید؛ امیررضا مرادی، با تعریف خودش از فعال بودن؛ «به عقیده من سازمان غیردولتی فعال به سازمانی گفته می شود که برای مثال در زمینه ایدز با افراد مبتلا تعامل داشته باشد، همین طور با سایر افراد جامعه هم در ارتباط باشد و بتواند با بخش دولتی ارتباط خوبی داشته باشد.»مرادی اما فراموش نمی کند که بگوید تعداد زیادی NGO فعال نیز وجود دارند که روی بیماری ایدز متمرکز نیستند اما فعالیت های مرتبط با آن قسمتی از برنامه آنهاست. موسسه ای مثل انجمن تنظیم خانواده.

● اصلاً چه لزومی دارد؟

«۱۰ سازمان فعال“ گیرم دو تا بیشتر یا کمتر، چه لزومی به فعالیت اینهاست وقتی دولت می تواند در این زمینه فعالیت کند؟» این نظر یکی از دوستان ما بود. در مورد بیشتر نهادهای غیردولتی البته. در پاسخ او مدیر عامل موسسه زندگی مثبت می گوید؛ «در حال حاضر سازمان های غیردولتی فعال در حوزه سلامت و به ویژه ایدز، به دلیل قرار گرفتن در بستر جامعه و ارتباط با گروه های در معرض آسیب می توانند بسیار فعالانه تر و اثربخش تر از دولت عمل کنند.

این موجب می شود که فعالیت آنها ساده تر به تغییر نگرش و نیز تغییر رفتار منجر شود.»مثالی که مرادی برای اثبات گفته اش می آورد، این است؛ «برگزاری یک کارگاه در یک بخش دولتی نیازمند بوروکراسی و پشت سر گذاشتن مراحل اداری است در حالی که یک نهاد غیردولتی می تواند بدون دردسرهای اینچنینی اقدام به برگزاری کارگاه کند.»

مرادی به برگزاری کارگاه های آموزشی اشاره می کند. واقعیت این است که چنین کارگاه هایی از کارکردهای مهم نهادهای غیردولتی فعال در زمینه ایدز است. این البته نظر تعداد زیادی از بیماران HIV مثبت و نیز افراد سالمی است که در این کارگاه ها شرکت کرده اند.

دکتر وحید نوبهار مدیر عامل فدراسیون سلامت و بهداشت مجمع جوانان خراسان در مشهد یکی از مهم ترین و موثرترین اقدامات در زمینه ایدز را برگزاری کارگاه می داند؛ کمااینکه در اقدامات موسسه متبوعش مواردی مانند «کارگاه آموزشی پیشگیری از ایدز و مهارت های ارتباطی برای مصرف کنندگان تزریقی»، «کارگاه های پیشگیری از ایدز و مهارت های ارتباطی برای زنان خیابانی و معتادان تدخینی» به چشم می خورد.

اما اقداماتNGO های فعال تنها به برگزاری کارگاه محدود نمی شود. برگردیم به ابتدای گزارش. جایی که شایان اشاره می کند به نحوه آشنایی اش با موسسه ای که در آن عضو است، در یک کافه. این یکی از انواع ارتباط گیری است. راه های دیگری هم هست.

مرادی می گوید؛ «اعضای نهادهای غیردولتی می توانند در گروه هایی که احتمال حضور افراد مبتلا وجود دارد، حاضر شوند و به آنها اطلاعات دهند. برای مثال مراکزی که محل تجمع معتادان است یا زنان خیابانی.»او البته اشاره می کند به اینکه لزوماً به افراد مبتلا اطلاعات داده نمی شود، کمااینکه در کافه ها یا مراکز تجمع جوانان برای همه افراد اطلاع رسانی می شود. شاهد گفته مرادی هم کارگاه هایی است برای دانشجویان که توسط فدراسیون سلامت و بهداشت مجمع جوانان خراسان در مشهد برگزار شده است.

مدیرعامل موسسه زندگی مثبت این توانایی NGO های فعال در زمینه ایدز را یکی از دلایل لزوم حضور آنها در سطح جامعه و دستگاه های دولتی می داند؛ «در اغلب موارد، دستگاه های دولتی منتظر مراجعه افراد مبتلا می مانند در حالی که نهادهای غیردولتی می توانند خود اقدام به شناسایی این افراد کنند.»

باز هم شاهدی بر گفته مرادی در مشهد؛ سعید، ۳۲ ساله، لیسانس زبان انگلیسی، HIVمثبت، از اعضای فعال فدراسیون سلامت و بهداشت مجمع جوانان خراسان است. او نحوه آشنایی اش را با این موسسه این گونه توضیح می دهد؛ «برای درمان به یک کلینیک مراجعه کرده بودم که دکتر نوبهار -که اساساً برای شناسایی بیماران مبتلا در آن کلینیک به سر می برد- از من دعوت کرد که به این موسسه بروم.» او می گوید؛ «حالا هم می توانم از خدمات انجمن برای خودم استفاده کنم هم به سایر افراد مبتلا و غیرمبتلا اطلاعات دهم.»

او که خود به احتمال زیاد از طریق سرنگ آلوده مبتلا شده است، می گوید؛ «با همکاری دیگر اعضای موسسه تا به حال توانسته ایم در حاشیه شهر مشهد همه افراد را با بیماری ایدز آشنا کنیم.»صدای سعید پر از امید است وقتی می گوید؛«حالا دیگر هیچ معتادی در حاشیه مشهد یافت نمی شود که در مورد روش های صحیح تزریق چیزی نداند یا ایدز را نشناسد.» گویا البته دادن سرنگ به معتادان و آموزش شیوه درست استفاده از آن از فعالیت های این انجمن ها است.او می گوید در حاشیه مشهد کودکان در جاهایی بازی می کنند که سرنگ آلوده معتادان به وفور یافت می شود.

«ما به این کودکان و خانواده هایشان آموزش داده ایم.»گفته های سعید وقتی اهمیت بیشتری می یابد که بدانیم مشهد در میان یکی از شهرهای با بیشترین تعداد افراد مبتلا به HIV مثبت در ایران است به همراه تهران، لرستان، سیستان و بلوچستان و فارس.

کاووسی مدیر عامل انجمن همدلان خاموش در شیراز حتی وجود چنین آمارهایی را که از آلوده بودن شدید شیراز حکایت می کند یکی از مهم ترین کارکردهای NGO های فعال در این زمینه می داند؛ «این که حالا می دانیم چه تعداد مبتلا در شهر شیراز وجود دارد، به دلیل فعالیت NGO ها در شناسایی افراد مبتلاست.»

سعید به اطلاع رسانی اشاره می کند، یکی از کارکردهای مهم و اساسی NGO های فعال در زمینه ایدز. سارا، HIV مثبت، عضو یکی از انجمن های فعال است. او با اطمینانی که شاید از یک مبتلا به ایدز کمتر انتظار برود، می گوید؛ «موسسه موجب شده اطلاعات شخصی من در مورد بیماری ام بالاتر برود، همین طور اعتماد به نفسم. وقتی ما کنار هم باشیم راحت تر می توانیم در مورد حق و حقوقمان صحبت کنیم تا وقتی که تنها هستیم.»

سارا از حقوق بیماران مبتلا به ایدز می گوید و من یکی از NGO ها را به یاد می آورم که یکی از اقداماتش، فعالیت برای احقاق حقوق بیماران مبتلا به ایدز در سطح جامعه بوده است. آنها قصد داشتند با اقداماتی برای مثال بیمارستان ها را ملزم کنند بخشی ایزوله برای بیماران داشته باشند یا اینکه ملزم باشند آنها را در موارد اورژانس بپذیرند. (گویا مواردی دیده شده بود که بخش اورژانس بیمارستان ها از پذیرفتن بیماران مبتلا به ایدز خودداری می کردند.)

● دولت، NGOها و ایدز

تا اینجا تنها از نقش NGO ها در ایدز گفتیم. نقش دولت هم البته آنقدر پررنگ هست که حالا لزومی نباشد که از آن گفته شود و اساساً در این گزارش بنا نبوده به نقش دولت اشاره شود.با این حال نقش دولت در حمایت از NGO های فعال در زمینه ایدز بر کسی پوشیده نیست. کمااینکه نوبهار در این باره می گوید؛ «من اعتقاد ندارم که نهادهای غیردولتی به تنهایی می توانند کاری از پیش ببرند. آنها به هر حال دچار محدودیت هستند.»

او در توضیح این محدودیت می گوید؛ «منابع مالی و نیز نیروی انسانی متخصص از مهم ترین محدودیت های سازمان های غیردولتی فعال در زمینه ایدز است.»... بگذریم.فرصت زیادی نمانده. هوا رو به تاریکی است. آمارها تکان دهنده اند. من هم خسته ام. اما هراس وقتی که وارد انجمن شدم را ندارم. حالا امیدوارترم. چه کسی می داند چرا؟

نگار حسینی