ناسره های فرهنگ انتظار

بدون شک فرهنگ انتظار و مهدی باوری, یکی از اصول فرهنگ شیعی و از اعتقاداتی است که شیعه را پویا و در طول زمان امیدوار ساخته و دارای پیامی روشن و رو به تکامل می باشد

بدون شک فرهنگ انتظار و مهدی باوری، یکی از اصول فرهنگ شیعی و از اعتقاداتی است که شیعه را پویا و در طول زمان امیدوار ساخته و دارای پیامی روشن و رو به تکامل می باشد.

در روایات برای انتظار، ثواب بسیار زیادی ذکر شده است(۱) و در حالات معصومین(ع) می خوانیم که در انتظار موعود ندبه می کنند و اشک می ریزند.

انتظار در جامعه شیعی در طول تاریخ دارای اثر بخش های گوناگون بوده و همواره به عنوان نقطه امیدی در سختی ها و مشکلات، یاری کننده مهدی باوران بوده است، اما در این بین نمی توان ناسره های که خود را در در طول زمان سره نشان دادند و مردم را به سوی خود دعوت کردند، نادیده گرفت.

مدعیان دروغین مهدویت(ع)، مدعیان نیابت خاصه از سوی معصوم(ع)، مدعیان رویت، کسانی که برای ظهور وقت تعیین می کنند، برداشت های نادرست از فرهنگ انتظار و فراموش کردن نقش اصلاح و امر به معروف و نهی از منکر در جامعه ناسره های است که از شروع دوران غیبت صغری تا به حال هرروز در لباسی جدید رخ نمایی کرده است.

یکی از ناسره های فرهنگ انتظار که با تفسیری نادرست از فرهنگ انتظار در پی لوث کردن کارکردهای انتظار در دوران معاصر رخ نمایی کرد، انجمن حجتیه است.

انجمن حجتیه تشکیلاتی است که هدف اصلی آن، مبارزه با بهائیت و تلاش برای فراهم کردن زمینه ظهور امام عصر بود. این انجمن در سال ۱۳۳۲ به وسیله یک روحانی شیعه به نام شیخ محمود حلبی تاسیس شد.(۲)

انجمن حجتیه با ارائه تفسیری محافظه‌کارانه از موعودگرایی، با اینکه از تمرین زاهدانه و مشتاقانه برای انتظار ظهور منجی دفاع می‌کند، انقلاب عملی برای تعجیل در ظهور مهدی یا هر اقدامی در جهت ساختن آرمان‌شهر نوید داده شده اسلامی را در غیاب شخص منتظَر نفی می‌کند.

انجمن حجتیه ایجاد حکومت اسلامی را تنها با حضور مهدی، امام دوازدهم شیعیان، میسر می‌دانست و همچنین نظریه ولایت مطلقه فقیه را مردود می‌دانست و بیان می‌کرد که ولایت مطلقه فقط به امام معصوم تعلق دارد.(۳)

البته انجمن به ولایت فقیه اعتقاد داشت و از مراجع تقلید تبعیت می‌کرد و تنها بحثش، در حدود اختیارات فقیه بود و نه اصل آن.

ولایت فقیه مورد تایید انجمن در حقیقت همان ولایت عامه مراجع است. یعنی اعلم ترین فقها در عین اینکه همه مراجع ولایت دارند ایشان هم ولایت دارد. به عبارت دیگر مشروعیت رهبری فقط از کانال بقیه مراجع است. در نگاه آنان تزاحم بین نظر مراجع و رهبری به بحث تقلید و تکلیف بر می گردد. رهبری و پیروی از آن فقط در محدوده تبعیت از مراجع و تقلید از آنها محدود شده است. در حالی که در ولایت فقیه تبیین شده توسط حضرت امام خمینی(ره) ولایت فقیه ناقض ولایت مراجع می باشد و در موارد اختلافی نظر ولی فقیه اولی بر نظر مراجع می باشد.

در دیدگاه انجمن مرجع برای غسل، نماز، و وضو و... است نه برای جهاد و امر به معروف و حکومت و... و رهبری برای اینهاست لذاست که تعارضی هم با هم ندارند حال آنکه در دیدگاه حضرت امام خمینی(ره) اصولا از شرایط مرجع داشتن بینش سیاسی و اجتماعی است و اصولا مرجع برای همه اینهاست و رای ولی فقیه در این حوزه ها ناقض رای مراجع است. (۴)

به عبارت دیگر می توان گفت انجمن حجتیه، جدایی دین از سیاست را با تفسیری درون دینی و با برداشتی نادرست و ناقص به فرهیختگان و مردم ارائه می داد.

یکی از مطالبی که انجمن حجتیه در سایه اعتقاد به تشکیل حکومت توسط امام معصوم (ع) به آن قائل بود، فراموشی نقش اصلاحی فرهنگ انتظار بود که نتیجه آن متروک ماندن نقش امر به معروف و نهی از منکر در جامعه می باشد.

از منظر این انجمن هدف آن است که شرایطی را به وجود بیاوریم تا هر چه زود تر مهدی (عج) ظهور کند و این در حالی است که در شرایط معمولی که ما به منجی نیاز نداریم، پس باید جامعه دچار فساد و گناه و تباهی شود تا ظهور آن حضرت معنا پیدا کند.

دارآویختن حق و باطل و متمایل کردن مردم دین مدار به سوی برداشتهای ناروا از دین و مهدی باوری، پیر زمان امام خمینی(ره) را در جهت مبارزه با این تفکر سوق داد.

حضرت امام خمینی(ره) در پیام تاریخی خود به روحانیت می فرمایند:

دسته ای دیگر از روحانی نماهایی که قبل از انقلاب دین را از سیاست جدا می دانستند و سر به آستانه ی دربار می سائیدند یک مرتبه متدین شده و بر روحانیون عزیز و شریفی که برای اسلام آن همه زجر و آوارگی و زندان و تبعید کشیدند، تهمت وهابیت و بدتر از وهابیت زدند. دیروز مقدس نماهای بی شعور می گفتند دین از سیاست جداست و مبارزه با شاه حرام است، امروز می گویند مسئولین نظام کمونیست شده اند. تا دیروز مشروب فروشی و فساد و فحشا و فسق و حکومت ظالمان برای ظهور امام زمان (ارواحنا فداه) را مفید و راهگشا می دانستند، امروز از اینکه در گوشه ای خلاف شرعی که هرگز خواست مسئولین نیست رخ می دهد فریاد وا اسلاما سر می دهند. دیروز حجتیه ای ها مبارزه را حرام کرده بودند و در بحبوحه مبارزات تمام تلاش خود را نمودند تا اعتصاب چراغانی نیمه شعبان را به نفع شاه بشکنند، امروز انقلابی تر از انقلابی شده اند. ولایتی های دیروز که در سکوت و تحجر خود آبروی اسلام و مسلمین را ریخته اند و در عمل پشت پیامبر و اهل بیت عصمت و طهارت را شکسته اند و عنوان ولایت بر ایشان جز تکسب و تعیش نبوده است امروز خود را بانی و وارث ولایت نموده و حسرت ولایت دوران شاه را می خورند.(۵)

بعد از موضع گیری های صریح و بی پروای امام خمینی (ره) این انجمن با تجزیه روبرو شده و بسیاری از اعضاء هم با آشکار شده حق بر آنها تغییر موضع دادند.

اما امروز چه انجمن حجتیه وجود داشته باشد یا خیر، نمی توان افکار انحرافی آن را در بعضی افراد جامعه انکار کرد، تفکری که با لعاب مذهبی، سعی در تضعیف پایه های حکومت فقیه و نقش ولی فقیه دارد، جریانی که هیچ گاه نخواست، برداشت نوین منطبق با زمان، فقه جواهری امام خمینی را برتابد.

اما آنچه لازم به دقت است اینکه متدینین در برخورد با یکدیگر رعایت تقوا کرده و از نسبت نادرست و بدون تحقیق به یکدیگر خوداری کنند و از آنچه در فضای امروز جامعه رواج پیدا کرده است که به بعضی بزرگان دینی و مسولان، تهمت انجمن حجتیه ای می زنند،خوداری کنند زیرا که شاخصه اصلی این تفکر، عدم مداخله در سیاست می باشد.

علیرضا استادیان

۱- از باب نمونه نگاه کنید به حدیث شماره میزان الحکمه:۱۲۹۸ لإمامُ علیٌّ علیه السلام: انتظِروا الفرَجَ ولا تَیأسُوا مِن رَوحِ اللّه ِ، فإنّ أحبَّ الأعمالِ إلی اللّه ِ عزّ وجلّ انتظارُ الفَرَج . در انتظار فرج باشید واز رحمت خدا نومید مشوید؛ زیرا محبوبترین کارها نزد خداوند عزّ وجلّ انتظار فرج است.

۲-مقاله انجمن حجتیه بر روی دانشنامه ایرانیکا

۳-بازشناسی مبانی فکری انجمن حجتیه ،مرتضی فیروزآبادی

۴- در شناخت حزب قاعدین زمان همان ص۱۰۹ به نقل از سخنرانی شهید هاشمی نژاد نشریه خراسان ۲۰/۸/۱۳۶۰( نقل به مضمون)

۵- منشور روحانیت – پیام حضرت امام خمینی (ره) به روحانیون ۳/۱۲/۶