نهنگ های قاتل

نهنگ های قاتل از زمان های بس دور و دراز تا كنون توجه بسیاری از انسان ها را به خود جلب كرده اند

نهنگ های قاتل از زمان های بس دور و دراز تا كنون توجه بسیاری از انسان ها را به خود جلب كرده اند. برخی آنها را موجوداتی خونخوار و برخی دیگر آنها را گرگ های دریا نامیدند. برخی دانشمندان و فلاسفه آنها را موجوداتی وحشی تلقی كردند و آنها را دشمن انسان به شمار آوردند.

و در این میان برخی دیگر نهنگ های قاتل را حیواناتی باهوش احساساتی و بازیگوش نامیدند. و اما چیزی كه همگی در مورد آن مطمئن هستیم این است كه تا كنون حتی یك مورد از حمله یك نهنگ قاتل به انسان در هیچ جای دنیا گزارش نشده است. ولی اگر به برخورد انسان در مورد این حیوان بی آزار بنگریم می بینیم كه هزاران مورد تهاجم انسان به نهنگ قاتل در سطح دنیا به بهانه های مختلف اتفاق افتاده است.

در اینجا سعی داریم شما را با جنبه های مختلف زندگی نهنگ قاتل آشنا سازیم و حتی الامكان اطلاعاتی عمومی را در مورد حیات این موجود عرضه داریم.

● تاریخچه :

در سال ۱۹۶۱ اولین نهنگ قاتل جهت انجام مطالعات در آبهای اقیانوسی ایالت كالیفورنیا از دریا گرفته شد. این نهنگ یك نهنگ ماده بیمار و ضعیف بود كه بعد از گذشت دو روز از ورود به استخر سر خود را به دیواره استخر كوبید و مرد. نهنگ قاتل بعدی در سال ۱۹۶۴ گرفته شد و او هم پس از گذشت چند مدت به همان شیوه نهنگ قبلی از بین رفت.

یك مجسمه ساز به نام Samuel Burich از طرف مجموعه آكواریومی Vancouver مأموریت یافت تا یك نهنگ قاتل را كشته و یك مدل از آن بسازد. وی با استفاده از زوبین ( نیزه مخصوص شكار نهنگ) یك نهنگ قاتل به طول ۶/۴ متر و به وزن یك تن را شكار كرد. ولی از آنجا كه نهنگ بلافاصله و حتی بعد از شلیك نمرد رییس آكواریوم تصمیم گرفت آنرا زنده به Vancouver ببرد و در آنجا نام نهنگ را Moby Doll گذاشتند.

مردم از مطیع بودن Moby Doll تعجب می كردند. این نهنگ پس از كذشت ۸۷ روز به دلیل یك بیماری پوستی كه حاصل شوری كم آب بندرگاه بود از بین رفت.

گرفتن نهنگ های قاتل از آب به جهت نمایش دادن در نمایشگاه ها از سال ۱۹۶۵ شروع شد. در این سال یك نهنگ قاتل به طول ۵/۷ نتر و به وزن ۵ تن به طور اتفاقی در تور دو ماهیگیردر شهر Namu ( نامو) در كلمبیای انگلستان به دام می افتد. این دو ماهیگیر تصمیم می گیرند آنرا به مزایده بگذارند.

در این هنگام شخصی به نام Ted Griffin كه صاحب یك آكواریوم عمومی در واشنگتون می باشد و مدت ها آرزوی نمایش نهنگ قاتل را در نمایشگاه خود در سر داشت نهنگ را به قیمت ۸۰۰۰ دلار خریداری میكند و نام آنرا نامو می گذارد. تنها مشكل موجود انتقال نامو به واشنگتون طی مسافتی ۷۲۴ كیلومتری است كه او با ساختن محفظه ای به طول ۳/۱۸ متر عرض ۱۲ متر و عمق ۸/۴ متر كه در آب شناور بوده و به قایق وصل بود این مشكل را حل كرد.

در روز اول سفر به سوی واشنگتن نامو صداهای جیغ مانند مختلفی از خود صادر میكرد و در روز چهارم سفر ۳۰ تا ۴۰ نهنگ قاتل به محفظه رسیدند و با ضربه زدن به آن قصد رها كردن نامو را داشتند.

آنها دفعات زیادی به قفس حمله كردند ولی هنگامی كه توسط اندام كاشف صوتی درون بدن ( كه توسط آن می توانند اجسام زیر آب را شناسایی كند ) اخطار دریافت كردند دست از حمله كشیدند و بعد از ساعت ها به تدریج پراكنده شدند. فقط ۳ نهنگ قاتل نامو را بیشتر از ۲۴۰ كیلومتر همراهی كردند كه احتمالا مادر و خواهران یا برادران او بوده اند. در روز اول ورود نامو به نمایشگاه ۵۰۰۰ نفر به دیدن او آمدند و جمعیت بازدید كنندگان از او تا ماه بعد به ۱۲۰۰۰۰ نفر رسید.

Ted Griffin تصمیم گرفت این اعتقاد و یا بهتر بگوییم این طلسم را كه نهنگ قاتل موجودی خطرناك و خونخوار است از بین ببرد. او می دانست كه اگر بخواهد خلاف این مطلب را ثابت كند می بایست شخصا و در حضور همه برای چند مدت با نامو تماس داشته باشد. به همین منظور جهت ایجاد رابطه دوستی با نامو تصمیم گرفت با او شنا كند.

اما او قبل از اینكه با یك نهنگ قاتل از دنیای وحش تماسی داشته باشد تمام حركات نامو را مورد بررسی قرار داد و رفتارهای مختلفاو را مطالعه كرد.

از آنجا كه نهنگ قاتل در طبیعت هیچ دشمنی ندارد وی متقاعد شده بود كه ترس نهنگ دلیلی بر تهاجم او نیست. بلكه در عوض باعث جلب توجه و حس كنجكاوی او می شود.

وی برای اولین بار دقیقا یك ماه پس از ورود نامو به نمایشگاه با نامو به شنا كردن پرداخت. Griffin با یك برس دسته كوتاه به نامو نزدیك شد و با آن سر بینی و زیر پوزه او را نوازش داد. بعد از چند روز Griffin بر پشت نامو سوار شد و از آن به بعد آن دو از یكدیگر جدایی ناپذیر بودند. وی در مورد ارتباطش با نامو میگوید: " انگار هر خواسته ذهنی من به منزله یك دستور برای نهنگ بود. "

Griffin با پولی كه بدست آورده بود چنان شهرتی پیدا كرده بود كه علیرغم تجربه و لمس ذات و طبیعت باهوش نامو با شخصی به نام Goldsberry شریك شد و اقدام به دام انداختن نهنگ های قاتل بیشتری كرد. آن دو از سال ۱۹۶۵ تا سال ۱۹۷۷ تقریبا ۲۶۲ نهنگ قاتل به دام انداختند كه حد اقل ۱۱ عدد از آنها در طی نقل و انتقالات از بین رفتند.

شكارچیان نهنگ های قاتل تعداد این نهنگ ها را در آبهای اطراف واشنگتن بین ۱۰۰ تا ۱۰۰۰ عدد پیش بینی می كردند. با افزایش نگرانی ها در مورد صید بی رویه نهنگ های قاتل اداره شیلات كانادا یك زیر دریایی تحقیقاتی را به منظور شمارش تعداد نهنگ ها در این آبها اعزام كرد كه حاصل تحقیقات این زیردریایی ۲۰۰ تا ۳۰۰ عدد نهنگ قاتل بود كه به مراتب از میزانی كه در نظر صیادان بود كمتر می نمود. در سال ۱۹۷۳ شیوه عكسبرداری از باله پشتی و بخش زین مانند پشت نهنگ جهت شمارش آنان توسط دكتر Mike Bigg پیشنهاد شد.

● رده بندی علمی نهنگ های قاتل :

▪ راسته :

ـ پستانداران دریایی

تمام دلفین ها نهنگ ای دندان دار و وال ها در این راسته قرار دارند. این راسته تقریبا ۸۰ گونه موجود زنده را شامل می شود كه به سه زیر راسته می توان آنها را تقسیم كرد :

۱) نهنگ های دندان دار (Odontoceti )

۲) نهنگ گو?پشت آبی ( Mysticeti )

۳) نهنگ های فسیلی ( Archaeoceti ) كه هم اكنون از بین رفته اند.

▪ خانواده دلفین ها

دلفین ها و خویشاوندان نزدیك آنها در این خانواده قرار می گیرند. در این خانواده ۳۲ گونه وجود دارد از جمله آنهایی كه از لحاظ اسمی به نهنگ قاتل نزدیك هستند مانند نهنگ قاتل كوتوله یا Feresa attenuata و نهنگ قاتل بدلی یا Pseudorca crassiddens . نهنگ های قاتل بزرگترین عضو خانواده دلفین ها هستند.

▪ گونه :

ـ نهنگ قاتل ( Orcinus orca )

به دلیل شهرت آنها در درندگی به زبان اسپانیایی گاهی آنها را Ballena asesina به معنی آدم كش می نامند. دریانوردانی كه شاهد حمله این موجود به پستانداران بزرگ دریایی بودند آنرا " قاتل نهنگ " نامیدند كه پس از گذشت زمان این اسم به " نهنگ قاتل " تغییر پیدا كرد. آنها به این دلیل به این نام خوانده می شوند كه نهنگ های بزرگ دیگر را می كشند نه به دلیل اینكه ضرری به انسان می رسانند.

مشخصه های جسمانی :

▪ اندازه :

نهنگ های قاتل از برخی نهنگ های دیگر كوچكتر هستند ولی بزرگ ترین شكارچی پستاندار تا كنون شناخته شده می باشند. طول بدن نهنگ قاتل نر ۶/۷-۸/۵ متر و وزن آن ۵۴۴۲-۳۶۲۸ كیلوگرم است. طول بدن ماده ها ۸/۵-۹/۴ متر و وزن آنها ۳۶۲۸-۱۳۶۱ كیلوگرم می باشد.

سایز بدن نهنگ ها در نواحی مختلف جغرافیایی متفاوت است. تحقیقات بر روی بیش از ۲۰۰۰ نهنگ قاتل اطلس شمالی انجام شده و طول بدن نهنگ قاتل نر را به طور میانگین ۱/۶ متر و طول بدن نهنگ ماده ۵/۵ متر برآورد شده است.

بزرگترین نهنگ قاتل نر شناخته شده ۸/۹ مترطول و۱۰۰۰۰ كیلوگرم و بزرگترین ماده ۵/۸ متر طول و ۷۵۰۰ كیلوگرم وزن داشته است.

▪ شكل بدن :

بدن نهنگ قاتل براق هیدرودینامیك و دوكی شكل بوده و برای زندگی در یك محیط آبی به خوبی سازگاری پیدا كرده است.

▪ رنگ :

این حیوانات از روی رنگ سیاه و سفید پررنگ و چشم گیرشان به راحتی قابل تشخیص اند. سطح پشتی به استثناء قسمت زیرین و پشتی باله پشتی ( زین ) و باله های سینه ای سیاه رنگ اند. زین یك ناحیه خاكستری رنگ است كه درست در پشت باله پشتی قرار دارد. بخش شكمی فك پایینی و ناحیه زیر باله دمی سفید رنگ است. حاشیه پایینی باله دمی سیاه رنگ می باشد. یك ناحیه سفید رنگ به نام لكه چشمی دقیقا بالا و كمی عقب تر از چشم قرار گرفته است.

این رنگ آمیزی نهنگ های قاتل احتمالا قابلیت شكار آنها را افزایش میدهد.

رنگ بدن آن به گونه ای است كه گمان میرود به شكل معكوس سایه انداخته است قسمت تاریك در بالا و قسمت روشن در پایین قرار دارد. به دلیل وجودرنگ تیره بالای بدن اگر از بالا به نهنگ نگاه كنیم تشخیص او از تاریكی كف دریا مشكل مینماید و اگر از پایین به او نگاه كنیم بخش روشن زیرین بدن با قسمت روشن سطح آب تركیب میشود. بنابراین طعمه در تشخیص دادن صیاد از محیط اطراف دچار مشكل میشود.

۷۴ مورد در مورد عارضه عدم وجود رنگ دانه در بدن نهنگ قاتل گزارش شده است و در سال ۱۹۷۰ یك نهنگ قاتل كاملا سفید رنگ در كلمبیا مورد مطالعه قرار گرفت.

▪ نهنگ قاتل ماده نهنگ قاتل نر

ـ باله سینه ای :

باله سینه ای نهنگ قاتل دایره ای شكل است و شكلی مانند پارو دارد. باله اكثر بخش های اندام جلویی پستانداران خشكی را دارا میباشد كه نشان دهنده یك منشأ واحد میان آنان است. بخش های مختلف آن توسط بافت میانی محكم شده اند و صفحات غضروفی در بخش عرضی میان استخوان ها قرار دارد. نهنگ ها از باله سینه ای برای تغییر جهت و از باله دمی برای توقف استفاده می كنند. یك نهنگ نر منحصر به فرد باله دارای سینه ای به طول ۲۰۳ سانتی متر و عرض ۱۰۹ سانتی متر بوده است.

ـ باله دمی :

دو انتهای باله دمی نهنگ قاتل را Fluke می نامند. فلوك ها صفحات بدون استخوانی هستند كه از پهن شدن بافت های میانی سخت و محكم تشكیل شده اند.

نهنگ با استفاده از ماهیچه های پشتی كه در پشت ستون فقرات قرار دارند و همچنین با استفاده از ساقه دمی باله دمی را حركت می دهد. با اینكه نهنگ قاتل دارای ۵۰ تا ۵۴ مهره در ستون فقرات خود می باشد ولی هیچكدام از آنها به باله دمی راه نیافته اند. بنا براین هیچ تعجبی ندارد كه باله دمی نهنگ های قاتل به وی?ه انواع نر به دلیل نداشتن استخوان و یا حتی غضروف خمیده شده باشند. بزرگترین باله دمی متعلق به یك نهنگ نر بوده كه فاصله میان دو انتهای دمی ۷/۲ متر اندازه گیری شده است.

ـ باله پشتی :

ساختار درونی باله پشتی نیز دققا همانند باله دمی است و هیچ استخوان یا غضروفی ندارد. نقش باله پشتی مانند دكل كشتی است و تعادل نهنگ را به هنگام شنا فراهم می كند.

بزرگترین باله پشتی در میان پستانداران دریایی متعلق به نهنگ قاتل نر میباشد كه طول آن به ۸/۱ متر می رسد. باله پشتی در انواع ماده كوتاه تر است و بین ۹/۰ تا ۲/۱ متر طول دارد و ممكن است كمی به عقب خمیده شود.

گمان می رود رشد باله پشتی در نهنگ های نر یكی از معیارهای تشخیص بلوغ جنسی باشد زیرا رشد انتهای باله تقریبا همزمان با بلوغ جنسی اتفاق می افتد.

نهنگ های قاتل نر و ماده ممكن است دارای باله های پشتی با اشكال مختلفی باشند از جمله خمیده موج دار پیچ خورده زخم خورده و یا كاملا به شكل تا شده. حتی در باله دمی برخی از آنها سوراخ گلوله وجود دارد.

دلیل تا شدن باله پشتی نهنگ های قاتل هنوز كاملا مشخص نیست و احتمال میرود كه به دلیل ?نتیك و یا به دلیل آسیب ها و صدمات باشد. و از آنجا كه بلندی آنها از قد یك انسان هم بیشتر می شود این خمیدگی ممكن است به دلیل عدم وجود استخوان و یا غضروف در باله جهت استحكام آن بوجود بیاید. اخیرا مطالعات در نیوزلند نشان می دهند كه ۲۳ درصد نهنگ های قاتل نر باله پشتی خمیده دارند.

دانشمندان با عكسبرداری از باله پشتی نهنگ ها آنها را به صورت فردی و جمعی تشخیص هویت می كنند مانند گرفتن اثر انگشت از انسان.

▪ رفتار نهنگ قاتل :

ـ ساختار جمعی :

نهنگ های قاتل در گروه های جمعی به هم چسبیده به مدت های طولانی زندگی می كنند. این گروه ها را دسته می نامیم. اندازه دسته ها از ۵ تا ۳۰ عدد نهنگ را شامل می شود و در مناطق مختلف جغرافیایی به اندازه های مختلفی دیده میشوند مثلا در آلاسكا و آنتراكتیكا گروه های شامل بیشتر از ۱۰۰ نهنگ دیده شده اند.دسته ها متشكل از نرها ماده ها نوزادان و سنین مختلف است. ماده ها و نوزادان عموما در میان گروه و نرهای بالغ در اطراف شنا می كنند.

دسته ها كوچك ترین و یا بزرگ ترین واحد اجتماعی نهنگ های قاتل نیستند.محققان اساسی ترین واحد اجتماعی نهنگ ها را به عنوان گروه های خانوادگی شناسایی كرده اند. یك گروه خانوادگی از یك مادر و نوزادانش ( به جز دختری كه خود نوزاد دارد) تشكیل شده است. یك یا دو گروه خانوادگی ممكن است با یكدیگر در یك زیر شاخه دسته ( زیر دسته ) حركت كنند. نهنگ های درون یك زیر دسته احتمالا با یكدیگر خویشاوندی نزدیكی دارند. یك زیر دسته شامل مادرها دخترها و احتمالا خواهرها و دخترخاله ها است.

یك طایفه یك طبقه بالاتر از دسته است. طایفه ها از دسته های موجود در یك ناحیه با لهجه های همسان كه گمان میرود خویشاوند باشند تشكیل شده اند. طایفه ها از یك دسته اجدادی كه طی زمان رشد كرده و تكه تكه شده است بوجود آمده اند.

سید هادی علوی سرباز سازندگی جهاد سرایان

ترجمه و تالیف : سید مرتضی امامی

منابع :

http://www.whalewatchingvictoriabc.com/photos_whale_watching.html

http://www.intercontinentalcog.org/photogallery۹.shtml

http://www.rockisland.com/~orcasurv/changing.htm

http://www.whaleresearch.com/

http://www.seaworld.org/infobooks/KillerWhale/

www.orca.online.fr/kwhales.htm

http://dmoz.org/Science/Biology/Flora_and_Fauna/Animalia/Chordata/Mammalia/Cetacea/Toothed_Whales/Dolphins/Orca/

http://marinebio.org/species.asp?id=۸۴

www.nwfsc.noaa.gov/research/divisions/cbd/documents/srkw_research_plan۰۸۰۶.pdf

www.seakayakbc.com/killer_whales_orcinus_orca.html

www.cms.int/reports/small_cetaceans/data/o_orca/o_orca.htm

www.killerwhale.org/fieldnotes/field.html

---