نارضایتی عربستان از توسعه اقتصادی امارات

درآمد نجومی ناشی از صادرات نفت, شکوفایی اقتصادی ویژه ای برای شهرهای مختلف عربستان از جمله مکه و مدینه به ارمغان آورده است

درآمد نجومی ناشی از صادرات نفت، شکوفایی اقتصادی ویژه ای برای شهرهای مختلف عربستان از جمله مکه و مدینه به ارمغان آورده است. اگرچه برخی از بازرگانان سعودی به پیروی لاک پشتی دولت عربستان در زمینه خصوصی سازی و آزادی تجارت از امارات متحده عربی ایراد می گیرند اما برنامه ریزی های کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت دولت عربستان با مشاوره شرکتهای بزرگ آمریکایی، این کشور را به بهترین وارزانترین مکان برای تجارت در منطقه مبدل کرده است. دو شهر مذهبی مکه و مدینه نیز از این توسعه بی بهره نمانده و بزرگترین هتلها و برجها اطراف اماکن مذهبی و حتی مسجدالحرام را احاطه کرده و بلندی برخی از هتلها به اندازه ای است که مناره های مسجد را تحت الشعاع قرار داده اند. دولت عربستان با ساخت و سازها و تأمین معاش مردم و راه اندازی بازار بورس، شعار مارکس که گفته بود دین افیون توده ها است را عملاً بی خاصیت کرده است. ضمن اینکه افزایش رفاه مردم، مشروعیت را به پادشاهی بازگردانده است. در پی افزایش کم سابقه بهای نفت در سال ۲۰۰۵ دولت عربستان در یک اقدام نمادین ۱۵درصد حقوق کارکنان دولت را افزایش داد و هم اکنون با داشتن ۱۰۰میلیارد دلار مازاد حساب جاری و ۱۳۵میلیارد دلار ذخیره ارزی یکی از کشورهای پیشتاز اقتصادی جهان است.

عربستان با تأسیس ده ها شرکت بزرگ تولید محصولات شیمیایی و فولاد، توان رقابت با بزرگترین شرکتهای جهانی را دارا است. شرکت سابیک با تولید ۷درصد محصولات شیمیایی جهان در صدد است این رقم را در سال ۲۰۰۹ به ۱۳درصد برساند.

آنچه حائز اهمیت است اینکه در عربستان، توسعه همه آنچه که بوی کهنگی از آن می آمد به دور ریخته و حتی دیوار قرن هجدهم که برای مقابله با وهابیون در مکه ساخته شده بود منهدم و به جای آن هتلها و آسمانخراش های بزرگ به پا کرده اند. در این رابطه حتی اسلام گراهای تندرو به تجدد و مدرنیسم روآورده اند. برخی صاحب نظران براین باورند که اگر روند آزادسازی ای که دولت پادشاهی عربستان در پیش گرفته سه سال ادامه یابد، دیگر نمی توان راه برگشتی به گذشته برای این کشور متصور شد. برخی سرمایه داران بزرگ عربستان از دولت خواسته اند تنها بعد نظارتی و تدوین مقررات را تقویت کرده و از دخالت دربخش سرمایه گذاری پرهیز کنند تا مردم بتوانند با برآورد سود و زیان در پروژه های مختلف سرمایه گذاری کنند. در حال حاضر ۳ میلیون نفر از مردم عادی عربستان سهامدار بازار بورسند. کارشناسان پیش بینی کرده اند که اگر دولت از دخالت در سرمایه گذاری دوری جوید ۱۸۰میلیارد دلار بدهی آن پاک خواهد شد.

اقتصاد در مکه به طرز شگفت انگیزی رونق گرفته است. شایعاتی، قطع نظر از درستی و یا نادرستی آن، در اینجا وجود دارد که گویای وضعیت این شهر است. یکی از این نجواها ی در گوشی در گوشه و کنار ریاض به تاجری مربوط می شود که بی پروا و اغلب از پیشرفت خیره کننده دبی سخن می گوید: «شرم آور است که عربستان سعودی به کندی از شیوه تجارت آزاد امارات پیروی می کند.» در این رابطه یکی از شاهزاده های ارشد پادشاهی عربستان او را فرا خواند تا دلایل سر و صدایش را جویا شود. هنگامی که حرفهای این تاجر به اتمام رسید، او سیلی به صورت وی نواخت و از وی خواست « دیگر از شکوفایی دبی سخنی به زبان نیاورد.»

این موضوع چیزی بیش از یک داستان زیبا نیست ضمن اینکه گویای بسیاری از حقایق درون عربستان است و آنچه سعودی ها در مغزشان می پرورانند. علی رغم همه ثروت و همچنین پولهای بادآورده صادرات نفت پادشاهی در چند سال اخیر، سطح درآمد سرانه این کشور را تنها به بالاتر از سطح درآمد سرانه مکزیک و آرژانتین رسانده است. در حالی که ربع قرن گذشته درآمد سرانه این کشور، هرچند به مدت کوتاهی، با درآمد سرانه آمریکا برابری می کرد. اما از آن زمان تا کنون تقریباً سطح نمودار قیمت نفت همواره رو به افزایش بوده ولی با توجه به افزایش جمعیت عربستان درآمد فعلی نفت می بایست به قسمتهای بیشتری بین مردم تقسیم شود.

در همین حال شهروندان برخی از کشورهای کوچکتر خلیج فارس برخلاف شهروندان سعودی، از استاندارد زندگی نزدیک به سطح لوکزامبورگ و یا موناکو برخوردار هستند. به دلیل وجود قوانین سخت گیرانه تر و رفتار خشک تر در سعودی، بازرگانان چند ملیتی در سایر امیرنشین های منطقه خلیج فارس سرمایه گذاری گسترده ای کرده اند. حضور این تجار در مزایده های امارات بسیار بالاست و اخیراً ۳۰۰۰۰ از سهام عرضه شده در امارات به سطل آشغال سالن مجاور برگزاری مزایده ریخته شد. تعداد عرضه کنندگان سهام در این مزایده ۲۲۲ برابر مازاد ثبت نام کنندگان بود.

●ثروتمند بزرگ و نجیب

علاقه تجار سعودی به همسایه اماراتی به این معنی نیست که اقتصاد کشورشان ضعیف است. پائین ترین سطح صادرات نفت عربستان در سال ۱۹۹۸ به ۳۵میلیارد دلار رسید و از زمان اوج گرفتن بهای آن به ۱۶۰میلیارد دلار در سال ۲۰۰۵افزایش یافته است. مازاد حساب جاری عربستان در سال گذشته ۱۰۰میلیارد دلار و ذخیره خالص ارزی آن به رقم ۱۳۵میلیارد دلار رسیده است. دراوت گذشته رشد آن بالغ بر ۹۰میلیارد دلار در خلال سه سال گذشته بوده است. در پی افزایش بهای نفت، دولت عربستان برای نخستین بار در ۲۲سال گذشته در ماه اوت پارسال ۱۵درصد حقوق کارکنان دولت را افزایش داد. اگرچه تورم در بخش مصرف کننده بسیار پائین مانده است اما رشد نقدینگی موجب افزایش قیمتها می شود. شاخص بهای بورس ریاض در خلال دو سال به ۴برابر و قیمت زمین مرغوب قابل ساخت و ساز در مکه به ۱۰۰۰۰۰دلار در هر متر مربع رسیده است.

به نظر می رسد حتی قیمت نفت در آینده گرانتر از این خواهد شد. ضمن اینکه باید در نظر داشت که قیمت نفت در سال گذشته به حال خود رها شد و پیش بینی آینده بازار نفت همراه با ریسک است. اما آمار و ارقام وزارت انرژی آمریکا که از اعتبار بالایی برخوردار است اخیراً سناریوی میان مدت قیمت نفت از حال تا سال ۲۰۲۵را ۵۰درصد بالاتر از میانگین قیمت نفت در طول ۲۰سال گذشته تنظیم و پیش بینی کرده است که بهای آن از این نیز فراتر خواهد رفت.

---