مدرسه, خانه دوم

والدین و سردرگمی در انتخاب مدرسه

هر چه بچه‌ها بزرگ‌تر می‌شوند دامنه ارتباطات آنها نیز وسیع‌تر می‌شود، کم کم دوست پیدا می‌کنند، به مهد کودک می‌روند تا این‌که بالاخره در آغاز ۷ سالگی پا به مدرسه می‌گذارند. مدرسه خانه دوم بچه‌هاست، این جمله در عین تکراری بودن بسیار درست مفهوم و اهمیت مدرسه را بیان می‌کند.

بچه‌ها از ۷ سالگی به بعد ساعات زیادی را در مدرسه می‌گذرانند و در واقع در محیطی دیگر شروع به رشد می‌کنند. مدرسه جایی است برای آموختن، اما به آن معنی نیست که با مدرسه رفتن فرزند شما تنها مطالب آموزنده و درست را می‌آموزد. امروزه بیشتر بچه‌ها به مدرسه می‌روند، اما تمام آنها انسان‌های موفقی نمی‌شوند. درست است که غیر از مدرسه بسیاری از گزینه‌های دیگر در موفقیت انسان دخیل است. اما ما می‌خواهیم بر اهمیت مدرسه تاکید بیشتری داشته باشیم، چرا که مدرسه اولین جایی است که فرزند شما از خانه به آنجا می‌رود و تجربیات جدید کسب می‌کند، پس همان‌طور که خانه و خانواده در تربیت انسان‌ها اولویت دارند مدرسه نیز دومین مورد تاثیرگذار بر‌انسان‌های امروزی است.

امروزه در سطح بیشتر شهرها، مدارس گوناگون با امکانات متنوعی وجود دارند که هر کدام به‌گونه‌ای برای خود تبلیغات می‌کنند و در این میان والدین سرگردانی هستند که میان این مدارس و تبلیغات آنها سر در گم‌اند و نمی‌دانند فرزندشان را باید به کدام مدرسه بفرستند. ما می‌خواهیم به این سرگردانی سامانی بدهیم و نکاتی را در انتخاب مدرسه مناسب برای فرزندتان گوشزد کنیم. در همین ارتباط به سراغ دکتر اصغر فروع‌الدین عدل روان‌شناس بالینی و عضو هیات علمی ‌دانشگاه رفتیم تا نظرات کارشناسی را نیز درباره انتخاب مدرس برای بچه‌ها بدانیم.

● مدارس خاص، دانش‌آموزان خاص

حتما نام مدارس دو زبانه، مدارس مخصوص بچه‌های تیزهوش یا مدارسی که اسم و رسم دارند و قبولی شان در کنکور و المپیاد و غیره تضمینی است، به گوشتان خورده است. تمام پدر و مادرها از این که فرزندشان تیزهوش باشد لذت می‌برند یا از این‌که دو زبان همزمان یاد بگیرد خوشحال می‌شوند. در این واقعیات شکی نیست، اما بعضی والدین می‌خواهند فرزندانشان را به هر قیمتی وارد مدارس خاص یا اسم و رسم‌دار کنند، در حالی که برای فرزندشان خیلی مهم نیست و گاهی استعدادش در آن حد نیست و با رفتن به آن مدرسه تنها ضربه می‌خورد و اعتماد به نفسش کم می‌شود. در واقع والدین برای رفتن به آن مدرسه مشتاق‌تر از فرزندشان هستند و فکر می‌کنند رفتن به مدرسه خاصی می‌تواند موفقیت فرد را تضمین کند.

عدل در این ارتباط می‌گوید: هر چه مدرسه آموزش‌های بیشتری داشته باشد دانش‌آموز نیز باید ظرفیت هوشی و شخصیتی لازم را برای دریافت آموزش‌ها داشته باشد، بنابراین شرط ثبت‌نام کودک و نوجوان در چنین مدارسی ضمن داشتن اشتیاق و علاقه، هوش کافی و شخصیتی صبور و با پشتکار است که تشخیص این شرایط نیز باید به وسیله متخصصان انجام گیرد.

مدارس خاص برای دانش‌آموزان خاص هستند. شما برای تیزهوش شدن فرزندتان نباید او را به مدرسه تیزهوشان بفرستید، بلکه اگر فرزندتان تیزهوش بود و خودش هم دوست داشت این کار را انجام دهید. این‌که فرزند شما در یک مدرسه خاص درس بخواند همیشه و در هر شرایطی نتیجه مثبت نمی‌دهد. عدل می‌گوید: این‌گونه مدارس برای بچه‌هایی با توانایی و علایق خاص است و اگر فرزند شما علاقه و توانایی کافی نداشته باشد احساس کمبود می‌کند و نمی‌تواند پیشرفت کافی داشته باشد و حتی ممکن است مشکلات روحی و روانی شدیدی برای او پیش بیاید و به کل از درس و مدرسه زده شود و مجبور شوید عواقب منفی بسیاری را متحمل شوید.

عدل درباره مدارسی که تخصصی هستند مانند مدرسه فوتبال یا مدرسه موسیقی می‌گوید: همه کودکان زمینه‌ها و علاقه‌های شبیه هم ندارند که معمولا تا پایان دوره راهنمایی این گرایش‌ها مشخص می‌شوند، لذا با توجه به گرایش‌ها و علاقه‌مندی‌ها و توانایی‌های کودک این مدارس نیز می‌توانند مفید باشند، چرا که به استعدادهای بچه‌ها جهت می‌دهد و آنها را شکوفا می‌کند، اما باید در بررسی این استعدادها و علاقه‌مندی‌ها دقت لازم و کافی به کار برد. در مقابل بچه‌هایی هستند که استعدادهای فراوانی دارند، اما والدینشان آنها را نمی‌بینند و هیچ وقت شکوفا نمی‌شوند. بکوشید استعدادهای واقعی فرزندتان را ببینید و بر حسب آن تصمیم بگیرید.

برای آن‌که بتوانید هوش و استعدادهای فرزندتان را تشخیص بدهید می‌توانید از یک روان‌شناس کمک بگیرید تا با انجام آزمایش‌های گوناگون به شما بگوید که لازم است فرزندتان را در مدارس خاص ثبت‌نام کنید یا این‌که در مدارس معمولی موفق تر خواهد بود.

● تعارض خانه و مدرسه

گاهی والدین فرزندان خود را به مدارسی می‌فرستند که محیط آنها خیلی با خانه‌ای که فرزندشان در آن رشد کرده، متفاوت است. منظور از محیط، زمینه فرهنگی مدرسه است. هر خانه‌ای فرهنگ خاص خود را دارد، اما می‌توان به طور کلی بعضی چیزها را در نظر گرفت و مدرسه را هماهنگ با آنها انتخاب کرد. برای این‌که فرزندتان دچار تعارض نشود باید در فضای فرهنگی و جو حاکم بر مدرسه دقت کنید و آن را هماهنگ با محیط خانه برگزینید. عدل در این باره تصریح می‌کند : حتما باید محیطی را انتخاب کنیم که تعارض شدیدی با خانواده نداشته باشد، زیرا کودک دچار دوگانگی‌های زیاد خواهد شد که ممکن است تا پایان عمر درگیر آنها باقی بماند.

بچه‌هایی که با فرهنگ و جو متفاوت از هم در مدرسه و خانه مواجه می‌شوند همیشه در میان این دو فرهنگ سرگردانند و نمی‌توانند درست را از غلط تشخیص دهند. این بچه‌ها دچار سر درگمی‌می‌شوند و ممکن است دچار افت تحصیلی شوند. اختلالات روحی نظیر افسردگی، کمبود اعتماد به نفس و عزت نفس و ناتوانی در برقراری ارتباط با دیگران و شخصیتی متظاهر و دروغگو و... می‌تواند در افرادی که دچار تعارضند رخ دهد.

● مدارس سختگیر

در میان مدارس گوناگون امروزی، مدارسی وجود دارند که در آنها صرفا به درس پرداخته می‌شود و به بچه‌ها در درس خواندن و آداب مدرسه بسیار سخت گرفته می‌شود، به صورتی که بچه‌ها مدام با ترس و لرز از این‌که خطایی مرتکب شوند که نتوانند در این مدرسه بمانند درس می‌خوانند. این مدارس هر سال برای ثبت‌نام بچه‌ها بسیار به آنها استرس وارد می‌کند و به همراه بچه‌ها، والدین‌شان هم دچار این کابوس هستند که نکند سال دیگر فرزندشان را ثبت‌نام نکنند. این مدارس با تمام خوبی‌هایی که دارند بسیار مایه اضطراب بچه‌ها و والدین هستند. در برخورد با این‌گونه مدارس نباید برای فرزندتان یا خودتان، آن مدرسه را خیلی مهم و بزرگ بدانید. شما باید از فرزندتان بخواهید برای رشد و موفق شدن درس بخواند نه برای ماندن در آن مدرسه و تمام تلاشش را بکند و اگر نتوانست مهم نیست و نباید فرزندتان را برای این‌که نتوانسته در آن مدرسه ثبت‌نام شود، سرزنش کنید. پیشنهاد ما این است که اگر نمی‌توانید به فرزندتان در این رابطه آرامش دهید و می‌خواهید او را سرزنش کنید، اصلا به سراغ چنین مدارسی نروید.

در مقطع دبستان پایه تحصیلی بچه‌ها قوی می‌شود و چیزهایی که در این مقطع یاد می‌گیرند مثل مصالح ساختمانی می‌ماند که با آن ساختمان علم و دانش خود را بنا می‌کننددکتر عدل در این زمینه معتقد است هرگونه افراط و تفریطی زیان آور است چرا که ممکن است فرزند شما معدل تحصیلی‌اش از ۱۹ کمتر نشود، اما روحیه و دیگر ابعاد شخصیتش رشد نخواهد کرد و انسانی تک بعدی بار می‌آید که وجوه دیگر شخصیتش رشد نکرده و بی‌مسوولیت و بی‌هویت شده است. مدرسه تنها به منظور یادگیری ریاضیات، ادبیات و... نیست، بلکه برای به دست آوردن تجربیات ارزشمندی است که از ایجاد ارتباط با همسالان و معلمان و در فضاهایی که در آن فقط درس و کتاب نیست شکل می‌گیرد. اگر فرزند شما همیشه در حال درس خواندن است بدانید رشدش ناقص می‌ماند و نمی‌تواند در روابط اجتماعی و درون جامعه، فردی متعادل و موفق باشد.

● هتل‌های چند ستاره

در میان مدارس، مدارسی هم پیدا می‌شوند که بچه‌ها هر کاری می‌توانند در آن انجام دهند. این مدارس کنترل دقیقی روی حضور و غیاب بچه‌ها ندارند،‌ به رفتار بچه‌ها خیلی اهمیت نمی‌دهند و اصولا به بچه‌ها در این مدارس فقط خوش می‌گذرد و نه چیز دیگری. در این مدارس معلمان خیلی روی درس خواندن بچه‌ها تاکید ندارند و اهمیت نمی‌دهند و گاهی حتی به نمرات امتحان آنها ارفاق می‌کنند و بچه‌ها بدون این‌که بار علمی‌کافی داشته باشند مقاطع را پشت سر می‌گذارند. این مدارس توصیه نمی‌شوند، چرا که در خوش‌بینانه‌ترین حالت، بچه‌ها فقط در این مدارس وقت می‌گذرانند و هیچ چیز با ارزشی به جسم و روح آنها اضافه نمی‌شود و این در شرایطی است که فکر کنیم چیز بدی یاد نگیرد و....

● اهمیت مقاطع سه گانه

در جامعه ما مدارس از ۳ مقطع دبستان، راهنمایی و دبیرستان تشکیل شده است. هر کدام از این مقاطع شرایط خاص خود را دارد و از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. گاهی والدین فکر می‌کنند اهمیت یکی از این مقاطع بیشتر از مقاطع دیگر است و این‌گونه برنامه‌ریزی می‌کنند که تنها در آن مقطع خاص به فکر مدرسه‌ای خوب برای فرزندشان باشند و به بقیه مقاطع اهمیتی نمی‌دهند یا کمتر اهمیت می‌دهند.

در مقطع دبستان پایه تحصیلی بچه‌ها قوی می‌شود و چیزهایی که در این مقطع یاد می‌گیرند مثل مصالح ساختمانی می‌ماند که با آن ساختمان علم و دانش خود را بنا می‌کنند. بچه‌ها در این مقطع یاد می‌گیرند قانونمند باشند و سر کلاس آرام بنشینند و در واقع اولین و محکم‌ترین قید‌های رفتاری در این مقطع به بچه‌ها آموزش داده می‌شود. مقطع دبستان می‌تواند بچه‌ها را به درس علاقه‌مند یا از آن فراری کند. یک معلم پرخاشگر، یک ناظم بد اخلاق کافی است تا فرزند شما از مدرسه فراری شود.

مقطع راهنمایی مقطعی است که در آن بیشتر دختران به سن بلوغ می‌رسند و پسرها هم در آستانه آن قرار می‌گیرند. این مقطع به دلیل حساسیت‌های روحی و روانی بچه‌ها بسیار حساس است. در این مقطع بچه‌ها نکته‌سنج می‌شوند، احساس می‌کنند بزرگ شده‌اند و می‌توانند دست به تجربه‌های گوناگون و گاهی خطرناک بزنند. در سنین راهنمایی بچه‌ها انرژی فراوانی دارند که باید توسط مدرسه در راه صحیح به کار گرفته شود. مدرسه می‌تواند در این سن بچه‌ها را به رشته‌ها و حرفه‌های گوناگون اعم از علمی ‌و هنری و ورزشی علاقه‌مند کند و مسیر هر بچه‌ای را به او نشان دهد. دراین مقطع اگر بچه‌ها خوب راهنمایی شوند می‌فهمند در چه زمینه‌هایی استعداد دارند و به چه کارهایی علاقه‌مندند. در مقطع راهنمایی، مدرسه باید امکانات تجربه کردن را در اختیار بچه‌ها قرار دهد، مثل زمین‌های ورزشی و آزمایشگاه‌های فیزیک و شیمی‌و زیست و هنر‌های مختلف و مشاوران مجرب که می‌توانند در یافتن استعدادها و صرف انرژی بچه‌ها در مسیرهای مثبت کمک کنند.

در مقطع دبیرستان دیگر با نوجوانانی روبه‌رو هستیم که دنبال استقلال می‌گردند و منتظر آینده‌شان هستند. در مقطع دبیرستان برنامه‌ریزی درسی و محیطی سالم از خصوصیات مهم دبیرستان است. در سال اول، انتخاب رشته برای فرزند شما سرنوشت‌ساز است که البته پایه‌ریزی این انتخاب رشته باید در مقطع راهنمایی انجام شده باشد و فرزندتان و خود شما به عنوان والدین بدانید فرزندتان در چه زمینه‌هایی دارای استعداد و توانایی است و به چه رشته‌ای علاقه‌مند است. نوجوانان در دبیرستان بیشتر به فکر دانشگاه رفتن هستند و می‌خواهند خود را برای ورود به دانشگاه آماده کنند، اما در این میان دوستان صمیمی ‌دوران دبیرستان گاهی تا سال‌ها با ما می‌مانند و چه خوب است که دوستانی سالم و مفید انتخاب شوند. برای همین محیط فرهنگی دبیرستان نیز مهم است.

● وسواس و تعویض‌های زیاد مدرسه

گاهی والدین در انتخاب مدرسه برای فرزندشان دچار وسواس می‌شوند به طوری که گاهی هر سال مدرسه فرزند خود را عوض می‌کنند و... عدل می‌گوید بررسی و سبک سنگین کردن در حد معقول لازم است، چون که به هر حال محیطی را می‌خواهیم انتخاب کنیم که زمان زیادی از وقت فرزندمان در آن سپری می‌شود و تاثیرات بسیار زیادی روی فرزند ما در ابعاد مختلف خواهد گذاشت. اگر این بررسی‌ها جنبه وسواس گونه پیدا کند مثل هر روش دیگری آزاردهنده و غیر مفید می‌شود.

این روانشناس اضافه می‌کند که در فعالیت‌های حرفه‌ای خود به کرات دیده است افرادی که مدارس زیادی عوض کرده‌اند از نظر اعتماد به نفس و روابط اجتماعی مشکلات زیادی داشته‌اند لذا تاکید می‌کند تا جایی که ممکن است در هر مقطع تحصیلی، کودک در یک مدرسه ثابت بماند تا روابط پایداری با دیگران برقرار کند و هویتش شکل بگیرد.

حدیث‌السادات میرزایی