مرض فصل

دانستنی های سرماخوردگی به بهانه فصل شیوع این بیماری

باز هم پاییز و شیوع بیماری‌های فصلی. یکی از شایع‌ترین بیماری‌های این دوره «سرماخوردگی» است. سرماخوردگی بیماری چندان مهمی به نظر نمی‌رسد و همه افراد در هر سنی، آن را بارها تجربه کرده‌اند اما همین بیماری ساده نیز باعث بروز مشکل‌های زیادی می‌شود. فرد سرماخورده ممکن است چند روز در منزل بستری شود و از کار یا درس عقب بیفتد. به همین دلیل می‌تواند از نظر اقتصادی، مشکلاتی برای یک جامعه ایجاد کند...

حضور نداشتن فرد بیمار در محل کار یا محل درس و خریدن داروهای مختلف و مصرف آنها برای کاهش علایم سرماخوردگی، می‌تواند هزینه‌های سنگینی بر دوش اقتصاد جامعه بگذارد.

سرماخوردگی، بیماری واگیردار مربوط به دستگاه تنفسی فوقانی است که با سردرد، عطسه، احساس سرما و خستگی آغاز می‌شود و با علایمی مانند سرفه، گلودرد، تب، آبریزش چشم و بینی ادامه می‌یابد. این بیماری معمولا یک هفته طول می‌کشد. البته انواع خفیف آن، ظرف ۳-۲ روز بهبود می‌یابد اما انواع شدیدش ممکن است تا ۲ هفته هم طول بکشد.

بزرگسالان معمولا سالی ۳-۲ بار دچار این بیماری می‌شوند اما موارد ابتلای کودکان گاهی به ۱۰-۶ بار در سال می‌رسد. سرماخوردگی، بیماری‌ای ویروسی است اما یک نوع ویروس مشخص برای آن وجود ندارد بلکه بیش از ۲۰۰ نوع ویروس عامل سرماخوردگی شناخته شده است.

این ویروس‌ها می‌توانند تا حدود ۱۸ ساعت در محیط زنده بمانند و به همین دلیل احتمال انتقال آنها از دست، اشیاء و سطح‌های آلوده بسیار زیاد است. ویروس‌ سرماخوردگی، اغلب از طریق عطسه و سرفه به اطراف پراکنده می‌شود و می‌تواند باعث انتقال بیماری شود.

دست دادن با فرد بیمار، روبوسی و همانطور که ذکر شد، عطسه و سرفه می‌تواند باعث انتقال ویروس سرماخوردگی از فرد بیمار به دیگران شود.

درگذشته تصور می‌شد سرما می‌تواند باعث بروز این بیماری شود و به همین دلیل نام آن سرماخوردگی گذاشته شده اما امروزه مشخص شده سرما نمی‌تواند به‌تنهایی عامل ابتلا به سرماخوردگی باشد. البته عواملی مانند سرما، خستگی و استرس شرایط را برای فعالیت ویروس‌ها فراهم می‌کنند. این بیماری در مناطق معتدل و در فصل سرما به دلیل بارندگی و رطوبت بیشتر دیده می‌شود و از دیگر علل افزایش سرماخوردگی در فصل سرما، حضور افراد در مکان‌های شلوغ و دربسته، مانند اتوبوس، کلاس‌های درس، محل‌های کار و... است. آنفلوانزا نیز بیماری ویروسی دیگری است که علایمی مشابه سرماخوردگی دارد. گاه تشخیص این دو بیماری از هم دشوار است. البته در آنفلوانزا، سردرد و درد عضلات و تب شدت بیشتری دارد؛ یعنی می‌توان گفت آنفلوانزا مانند یک سرماخوردگی شدید است.

سرماخوردگی از دوران باستان همراه انسان بوده و علایم و درمان‌های آن در پاپیروس‌های مصری قدیمی یافت شده است اما نام سرماخوردگی، از قرن ۱۶ میلادی روی این بیماری گذاشته شد و علت آن تشابه بین علایم این بیماری، با علایمی است که با قرارگرفتن در معرض هوای سرد رخ می‌دهد. هما‌ن‌طور که پیشتر ذکر شد، سرماخوردگی بیماری به ظاهر ساده‌ای است اما از بزرگ‌ترین عوامل مراجعه به پزشک، مرخصی از محل کار، غیبت از مدرسه و مرخصی والدین محسوب می‌شود و همین‌ها هزینه‌های زیادی بر جامعه تحمیل‌ می‌کند.

این بیماری معمولا عارضه چندانی ندارد اما در کودکان زیر ۳سال و افراد مسن، احتمال عفونت باکتریایی ریه بعد از ابتلا به سرماخوردگی بیشتر می‌شود. عوارضی همچون سینوزیت و سرفه هم گاهی رخ می‌دهد.

● سرماخوردگی، مدرسه و غیبت

دکتر فرانک فرزدی

مدیریت بهداشت پژوهشکده علوم بهداشتی

سرماخوردگی از شایع‌ترین بیماری‌هایی است که باعث بیشترین غیبت‌های دانش‌آموزان از مدرسه می‌شود. بهتر است دانش‌آموزان سرماخورده در منزل استراحت و تا زمان بهبود از رفتن به مدرسه خودداری کنند چون در صورت رفتن به مدرسه، ‌باعث سرماخوردگی سایر دانش‌آموزان خواهند شد. در این میان، لازم است در مدارس و مهدکودک‌ها به برخی نکته‌ها توجه کرد:

باید به دانش‌آموزان، راه‌های پیشگیری از سرماخوردگی را آموزش داد. لازم است آنها در مورد بهداشت شخصی خود نکته‌هایی را فرا بگیرند. به عنوان مثال، دانش‌آموزان باید آگاه شوند که شستن مداوم دست‌ها با آب و صابون تا چه حد مهم است و می‌تواند مانع انتقال بیماری شود. مربیان بهداشت می‌توانند از میان دانش‌آموزان هر مقطع، افرادی را به عنوان «بهداشت‌یار» انتخاب کنند و به آنها آموزش‌های لازم را بدهند تا آنها سایر دانش‌آموزان را راهنمایی کنند. به عنوان مثال بهداشت‌یاران می‌توانند افرادی را مامور تمیز نگه داشتن کلاس‌ها و حیاط مدرسه کنند یا استفاده از دستمال را هنگام عطسه و سرفه به آنها، یادآوری کنند چون همین نکته‌های ساده می‌تواند تا حد زیادی مانع انتقال بیماری شود. به علاوه بهداشت‌یاران می‌توانند اهمیت تغذیه سالم و مصرف تنقلات سالم را به دانش‌آموزان یادآوری کنند.

نکته مهم دیگر در مورد مدارس و مهدکودک‌ها، «تهویه‌ هوا»ست. البته تهویه هوا در منزل هم بسیار مهم است، چون در اتاق‌های دربسته، تهویه مناسبی انجام نمی‌شود و درنتیجه احتمال انتقال ویروس‌ها بیشتر می‌شود. باید در همه اتاق‌های دربسته، حتی در فصل سرما هرازچندی باز شود تا هوای تازه وارد اتاق‌ها شود. این کار را می‌توان در مدارس در زنگ‌های تفریح انجام داد تا هوای کلاس تغییر کند.

به علاوه بهداشت‌یاران یا مربیان بهداشت باید به دانش‌آموزان در مورد استفاده از وسایل شخصی آموزش دهند. مثلا استفاده از لیوان شخصی مهم است. استفاده مشترک از لیوان یا بطری‌های آب می‌تواند باعث انتقال بیماری شود. نکته دیگر این است که دانش‌آموزان بدانند نباید مدام به چشم، بینی و دهان خود دست بزنند همین مساله می‌تواند باعث انتقال ویروس شود.

نوشیدن مایعات کافی، ورزش، تنفس در هوای آزاد، مصرف سبزی‌ها و میوه‌ها، استراحت و خواب کافی، دوری از بیماران سرماخورده، استفاده از دستمال هنگام عطسه و سرفه و گرم نکردن بیش از حد منزل یا مدرسه، سایر نکته‌های مهم بهداشتی هستند. به علاوه خوردن صبحانه نیز در بالا بردن مقاومت بدن کودکان مهم است. در کل باید به خاطر داشت کودکان به‌خصوص در سال‌های اول مدرسه، زیاد سرما می‌خورند و این مساله گاه باعث نگرانی والدین می‌شود اما باید گفت این کودک مشکلی ندارد و این بیماری‌ها، بخشی از روند تکامل ایمنی کودک است. کودکی که به مهدکودک می‌رود، بسیاری از این بیماری‌ها را در آنجا می‌گیرد اما کودکان دیگر، این بیماری‌ها را در مدرسه تجربه می‌کنند. لازم است کودک با انواع میکروب‌ها و ویروس‌ها برخورد کند تا سیستم ایمنی او قادر به شناسایی همه آنها شود و در نتیجه بدن او به‌تدریج مقاوم شود.

در مدارس، تعداد زیادی از کودکان، در فضای بسته و به مدت طولانی با هم هستند و متاسفانه بیشتر آنها بهداشت را رعایت نمی‌کنند. مثلا تمیزکردن بینی با دست باعث انتقال ویروس به دست و بعد به دفتر و میز و... می‌شود و درنتیجه سایر کودکان نیز بیمار می‌شوند. عده‌ای از محققان نیز معتقدند «استرس»، خطر ابتلا به سرماخوردگی را در میان دانش‌آموزان دبستانی افزایش می‌دهد. در دانش‌آموزان به‌خصوص کلاس اولی‌ها، اوایل شروع مدرسه، هورمون کورتیزول به علت استرس بالا افزایش می‌یابد و این کودکان بیشتر دچار سرماخوردگی می‌شوند. در این موارد لازم است به کودک آرامش داده شود تا از میزان نگرانی او کاسته و بدنش مقاوم‌تر شود.

در بعضی موارد، بعد از سرماخوردگی در کودکان، گوش‌درد دیده می‌شود. گوش‌درد پس از سرماخوردگی، شایع‌ترین علت مراجعه به پزشک است. گاهی نیز ابتلای مداوم کودکان به سرماخوردگی، می‌تواند باعث عفونت گوش میانی شود. عدم توجه به درمان کامل این عفونت‌، باعث تجمع مایع در گوش میانی و گاه کم‌شنوایی می‌شود، بنابراین لازم است به طور کامل نسبت به درمان آنها اقدام شود.

● سرماخوردگی، تماس و سرایت

دکتر آزیتا گشتاسبی

متخصص بهداشت مادر و کودک، دانشیار پژوهشکده علوم بهداشتی

سرماخوردگی، بسیار مسری است و به‌راحتی از شخصی به شخص دیگر منتقل می‌شود. هنوز داروی مشخصی برای درمان آن ساخته نشده و داروهای موجود نیز فقط می‌توانند علایم این بیماری را بهبود بخشند بنابراین شاید بهترین و ساده‌ترین راه مقابله با سرماخوردگی، پیشگیری از ابتلا به آن باشد.

اولین و موثرترین راه پیشگیری از ابتلا به این بیماری، جلوگیری از پخش شدن ویروس است. به این منظور لازم است افراد سرماخورده، هنگام عطسه و سرفه جلوی دهان خود را بپوشانند چون هنگام عطسه و سرفه ذرات بزاق‌ حاوی ویروس تا مسافت طولانی به اطراف پخش می‌شوند و در صورت استنشاق این ذرات یا تماس دست با آنها و انتقال از طریق دست به دهان، بینی یا چشم، بیماری به دیگران سرایت خواهد کرد.

باید بعد از استفاده از دستمال کاغذی، حتما آن را دور انداخت چون منبع آلودگی است. به‌علاوه باید دست‌ها را خوب شست. شستن مداوم دست‌ها، بسیار اهمیت دارد چون یکی از راه‌های انتقال ویروس سرماخوردگی، تماس دست آلوده با دهان، بینی یا چشم است.

در محل کار یا مدرسه، به‌خصوص در محیط‌های کوچک، احتمال انتقال سرماخوردگی بیشتر است. اگر همکار یا همکلاسی سرماخورده‌ای دارید تا حد امکان با او دست ندهید یا در صورت دست دادن، دست‌های خود را با آب و صابون بشویید.

به علاوه، تماس دست با دستگیره‌های در، دکمه‌های آسانسور، کتاب و دفترهای مشترک، صفحه کلید رایانه، موس، تلفن و... نیز همگی می‌توانند باعث انتقال این ویروس‌ها به بدن شما شوند.

● به روایت آمار مرگ و میر آنفلوانزا در گوشه و کنار جهان

دکتر آیدا روشن‌ضمیر

آنفلوانزا هر سال باعث مرگ و میر هزاران نفر در جهان می‌شود اما هنوز بشر قادر به کنترل آن نشده است. البته واکسن‌هایی ساخته‌شده اما هر از چندی ویروس جدیدی پیدا می‌شود که می‌تواند برای انسان‌ها خطرناک باشد. ویروس‌های عامل آنفلوانزا را به ۳ گروه A، B و C تقسیم می‌کنند اما این ویروس‌ها مدام تغییر شکل می‌دهند و گاهی دو ویروس با هم ترکیب می‌شوند و ویروس جدیدی می‌سازند.

ویروس‌های عامل آنفلوانزا را معمولا به نام محلی که اولین بار مشاهده شده‌اند، نامگذاری می‌کنند و گاهی هم آنها را به نام حیواناتی که اولین‌بار این بیماری را نشان داده‌اند، می‌نامند. به همین دلیل نام آنفلوانزای «اسپانیایی»، «خوکی» و «پرندگان» را می‌شنویم.

در قرن ۲۰ (در سال ۱۹۱۸)، آنفلوانزای خطرناکی به شدت شایع شد که آن را «آنفلوانزای اسپانیایی» نامیدند. تعداد مرگ‌ومیر ناشی از آن در جهان به بیش از

۵۰ میلیون نفر رسید که نیمی از آنها، جوانان بالغ و سالم بودند. این تعداد، از تعداد کشته‌شدگان جنگ‌های جهانی نیز بیشتر بود! اما خوشبختانه از آن زمان تاکنون، مرگ و میر به دلیل ابتلا به آنفلوانزا، سیر نزولی داشته است. البته هر

۱۵-۱۰ سال یکبار، باز هم یک همه‌گیری جهانی آنفلوانزا به راه می‌افتد که باعث نگرانی دولت‌ها و جوامع مختلف می‌شود.

ویروس‌های عامل آنفلوانزا می‌توانند دچار تغییرات ژنتیکی و جهش شوند. بعضی از این ویروس‌ها می‌توانند باعث بروز بیماری‌های مشترکی میان انسان و حیوان شوند که قابل انتقال از حیوان به انسان است. حدود ۴ سال قبل، نوعی آنفلوانزا (آنفلوانزای خوکی) شیوع گسترده‌ای یافت. این بیماری از مکزیک شروع شد و افراد زیادی را مبتلا کرد. به حدی که بانک جهانی برای مقابله با آن ۲۲۵ میلیون دلار در اختیار مکزیک قرار داد. بعد از مکزیک، آنفلوانزای خوکی در آمریکا و استرالیا و سپس همه نقاط جهان گسترش یافت. مقامات بهداشتی جهان از این ‌نگران بودند که احتمال داشت یک‌سوم جمعیت جهان به این نوع خاص آنفلوانزا مبتلاشوند. در آن زمان تعداد زیادی از مدرسه‌ها، کتابخانه‌ها و موزه‌ها به همین دلیل تعطیل شدند و به افراد توصیه می‌شد با دیگران دست ندهند و از ظرف‌های مشترک استفاده نکنند. حتی تعداد زیادی از ویزاها برای شهروندان کشورهای دیگر، باطل شدند تا احتمال شیوع ویروس کاهش یابد. در آن زمان در ایران هم حدود ۲۲ مورد از این بیماری گزارش داده شد اما خوشبختانه مرگ‌ومیری مشاهده نشد. پس از آن، به تازگی نوع دیگری از آنفلوانزا (آنفلوانزای پرندگان) در چین شایع شده و افراد زیادی را مبتلا کرده و دوباره نگرانی‌ها در مورد شیوع گسترده آن بالا رفته است. گزارش شده که آنفلوانزا مسوول مرگ ۳۶ هزار آمریکایی در سال است که بیشتر این افراد مسن هستند. درک دقیقی در مورد آثار اقتصادی سرماخوردگی و آنفلوانزا در جهان وجود ندارد اما بنا به گزارش‌ها در آمریکا، سرماخوردگی باعث ۱۰۰ میلیون مراجعه به پزشک، در سال می‌شود که این تعداد، حدود ۸ میلیارد دلار در سال هزینه دارد. به‌علاوه، حدود ۵/۲ میلیون دلار برای داروهای بدون نسخه‌ای که برای درمان سرماخوردگی به کار می‌روند، هزینه می‌شود. والدین حدود ۱۲۰ میلیون روز کاری را به خاطر ماندن در منزل و مراقبت از اطفال خود از دست می دهند و کارمندان و کارگران سرماخورده، ۱۵۰ میلیون روز سر کار خود حاضر نمی‌شوند که در مجموع باعث ۴۰ درصد کار از دست رفته در آمریکا می‌شود.

در آمریکا، اثر اقتصادی ناشی از این روزهای از دست رفته کاری، بیش از ۲۰ میلیارد دلار در سال تخمین زده می‌شود که مبلغ قابل‌توجهی است.

● چهره‌های سرماخوردگی

▪ پیمان صفردوست

بیماری سرماخوردگی اگرچه در ظاهر بیماری چندان جدی‌ای نیست و به قول قدما خودش خوب می شود اما اگر همین بیماری ساده شما را در زمان نامناسب، در مکان نامناسب گرفتار کند، می‌تواند دردسرهای بزرگی بیافریند و وقتی فرد مبتلا به سرماخوردگی چهره سرشناسی باشد، سرماخورگی دیگر اصلا نمی‌تواند یک بیماری ساده قلمداد شود.

▪ علیرضا عصار

در پاییز سال ۱۳۸۷ در حالی که خبرنگاران برای اطلاع از چگونگی برگزاری جشنواره فرهنگی ایدز از سوی سازمان ملل متحد در تالار بزرگ کشور و با حضورتعدادی از خوانندگان بنام کشور، در کنفرانس خبری این برنامه حاضر شده بودند، مدیر برنامه‌های علیرضا عصار از سرماخوردگی وی و عدم حضور او در کنفرانس خبری اطلاع داد و از خبرنگاران عذرخواهی کرد.

▪ علی نصیریان

زمستان سال گذشته و در خلال برگزاری سی‌ویکمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر، علی نصیریان بازیگر نمایش «هفت شب با مهمان ناخوانده در نیویورک» به کارگردانی فرهاد آییش اعلام کرد که به دلیل سرماخوردگی و مشکلات تنفسی ناشی از آلودگی هوا نمی‌تواند با این نمایش در جشنواره تئاتر فجر حضور پیدا کند.

▪ علی پروین

عضو هیات‌مدیره پرسپولیس نتوانست بازی تیمش مقابل ذوب آهن را از نزدیک تماشا کند. علی پروین که قرار بود برای بازی پرسپولیس و ذوب‌آهن به اصفهان برود، به علت سرماخوردگی ترجیح داد به دیار نصف جهان نرود و به همین خاطر نتوانست این مسابقه را از

نزدیک تماشا کند. پرسپولیس در این بازی به پیروزی رسید و راهی مرحله بعد شد.

▪ پرویز پرستویی

از دست مریزاد شمقدری به دست‌اندرکاران فیلم استرداد تا سرماخوردگی فرخ‌نژاد و پرستویی؛ پارسال برگزاری اختتامیه جشنواره فیلم فجر در قم با حاشیه‌های مختلفی از جمله دست مریزاد شمقدری برای ساخت فیلم استرداد به دست‌اندرکاران این مجموعه و عدم حضور حمید فرخ‌نژاد و پرویز پرستویی به دلیل سرماخوردگی همراه بود.

● سرماخوردگی سن و سال نمی‌شناسد

دکتر شیرین میرزازاده

چند دهه است که پدر مادرها برای کمک به برطرف شدن ناراحتی کودک خود از داروهای سرماخوردگی و شربت‌های سرفه با مزه میوه‌هایی نظیر پرتقال، توت‌فرنگی و انگور استفاده می‌کنند اما سرماخوردگی کودکان چقدر با سرماخوردگی بزرگسالان متفاوت است؟ آیا داروهای سرماخوردگی کودکان به جز در رنگ و طعم تفاوت‌های دیگری با داروهای مورد استفاده در درمان سرماخوردگی بزرگسالان دارند؟

در واقع آسیب‌ ناشی از خود ویروس مختصر است و بیشتر علایم‌ سرماخوردگی‌ ناشی‌ از واکنش دفاعی‌ بدن‌ در برابر ویروس‌ است. پس‌ از ورود ویروس به بدن، سیستم‌ ایمنی‌ موادی‌ به‌ نام‌ واسطه‌های‌ التهابی‌ تولید می‌‌کند. این‌ واسطه‌‌ها باعث گشادی‌ عروق‌ و ترشح‌ از غدد مخاطی‌ می‌شوند. علایم سرماخوردگی نظیر آبریزش‌ از چشم‌ و بینی‌ ناشی از این وضعیت‌اند. همچنین‌ این‌ مواد باعث تحریک‌ واکنش‌های‌ سرفه، عطسه‌ و تحریک‌ پایانه‌‌های‌ درد می‌شوند.

نوزادان‌ به‌ دلیل‌ ایمنی منتقل‌شده به آنها از بدن مادرشان‌، تا ۶‌ ماهگی‌ در برابر ویروس‌ سرماخوردگی‌ مقاوم‌‌اند و اگر علایمی نظیر علایم سرماخوردگی‌ پیدا کنند، ممکن‌ است‌ علل‌ دیگری‌ داشته‌ باشد اما پس از ۶ ماهگی،‌ بیش‌ از بزرگسالان‌ مستعد ابتلا به سرماخوردگی هستند. مجاری‌ سینوس‌، گوش‌ و راه‌های‌ هوایی‌ در کودکان باریک و کوتاه است‌ و به‌ آسانی‌ با ترشحات‌ مسدود می‌شود. به علاوه، کودکان در رعایت بهداشت‌ از جمله‌ شستشوی‌ دست‌ها و پوشاندن دهان و بینی هنگام‌ عطسه‌ و سرفه‌ چندان موفق نیستند بنابراین نسبت به بزرگسالان بیشتر مستعد ابتلا به سرماخوردگی‌‌اند. به عبارتی ساده‌تر، آنها منبع‌ اولیه‌ ویروس‌ سرماخوردگی‌‌اند. سرماخوردگی‌ در بزرگسالان‌ ۷ تا ۱۰ روز و در کودکان ۱۰ تا ۱۴ روز طول‌ می‌کشد و معمولا خود به‌ خود‌ و بدون‌ عارضه‌ بهبود می‌‌یابد اما گهگاه‌ عوارضی‌ بر جای‌ می‌‌گذارد. در کودکان، سرماخوردگی ساده ممکن‌است به عفونت‌ گوش‌ میانی‌ یا آلودگی‌ مجاری‌ هوایی‌ تحتانی‌ (ذات‌الریه‌ و برونشیت) منجر شود. سینوزیت ‌از دیگر عوارض‌ سرماخوردگی‌ آنهاست. امروزه سازمان غذا و داروی آمریکا و تولیدکنندگان دارو، مصرف داروهای ضدسرفه و سرماخوردگی را در کودکان زیر ۴ سال توصیه نمی‌کنند. در کودکان زیر ۳ ماه نیز در صورت مشاهده هر گونه نشانه‌ای از بیماری، مراجعه به پزشک الزامی است. در مورد کودکان بزرگ‌تر، برای کاهش تب کودک می‌توان از استامینوفن استفاده کرد. تجویز ایبوپروفن در کودکان زیر ۶ ماه مجاز نیست. استفاده از آسپیرین هم برای کودکان به دلیل خطر وقوع نشانگان ری(یک عارضه نادر اما کشنده) ممنوع است.

● سرماخوردگی کودکان

کودکان‌ در دوران سرماخوردگی معمولا بیشتر از بزرگسالان‌ دچار گرفتگی‌ بینی‌ می‌‌شوند و قطره‌ بینی‌ کلرورسدیم‌ هر ۶ ساعت‌ یک‌ تا دو قطره‌ در هر سوراخ‌ بینی‌ به‌ رفع‌ گرفتگی‌ و خشکی‌ بینی‌‌شان کمک‌ می‌کند.

در بزرگسالان نیز مصرف قطره‌های شستشوی بینی برای خارج کردن ترشحات از بینی توصیه می‌شود. برای کاستن از احتقان سینوس‌ها و مجاری تنفسی کودک، هنگام استراحت با کمک یک بالش سر او را بالاتر از سطح بدن قرار دهید. از دستگاه بخور برای مرطوب‌کردن اتاق کودک استفاده کنید. استفاده‌ از بخور فواید فراوانی‌ دارد و باعث رفع‌ گرفتگی‌ بینی، مرطوب‌ شدن‌ مجاری‌ تنفسی‌، بهبود سرفه‌های‌ خشک‌ و تسهیل‌ خروج‌ خلط‌ می‌‌شود. اگر دستگاه‌ بخور ندارید، می‌‌توانید یک‌ ظرف‌ آب‌ را روی‌ شعله‌ بگذارید تا‌ جوش‌ آید، سپس‌ آن‌ را با احتیاط‌ داخل‌ سینی‌ روی‌ زمین‌ بگذارید، روی‌ سر خود ملحفه‌ یا چادری‌ بکشید و از هوای‌ بخار تنفس‌ کنید. بخور دادن‌ را حداقل ۳ بار در روز هر بار به‌ مدت‌ ۵ تا ۱۵ دقیقه‌ ادامه‌ دهید.

در کودکان استفاده از کورتون استنشاقی و پردنیزولون خوراکی برای درمان سرماخوردگی ممنوع است. مصرف پروبیوتیک‌ها، زینک و قطره شستشوی بینی، میزان ابتلای کودکان به سرماخوردگی را کاهش می‌دهد.

● سرماخوردگی بزرگسالان

در گروه بزرگسالان نیز کورتون و کدئین در بهبود علایم سرماخوردگی بی‌اثرند. سودوافدرین، فنیل‌افرین، ایپراتروپیوم استنشاقی و زینک به میزان قابل‌توجهی شدت و مدت سرماخوردگی را کاهش می‌دهند. گروه داروهای ضدالتهاب غیراستروییدی نظیر ایبوپروفن و برخی ترکیب‌های گیاهی حاوی اکیناسه نیز در بهبود علایم بزرگسالان تاثیر دارند. مصرف پیشگیرانه ویتامین C نیز از طول مدت علامت‌دار سرماخوردگی در هر دو گروه کودکان و بزرگسالان می‌کاهد.

ویروس‌ موجود روی‌ انگشتان‌ دست‌ از طریق‌ تماس‌ با بینی‌ یا چشم‌ به‌ این‌ دو قسمت‌ انتقال‌ می‌‌یابد. ویروسی‌ که‌ روی‌ چشم‌ جا گرفت‌، از طریق‌ مجرای‌ اشکی‌ داخل‌ بینی‌ می‌شود و مسیری‌ را که‌ در بالا توضیح‌ دادیم‌ طی‌ می‌کند. گاهی‌ هم‌ ویروس‌های‌ سرماخوردگی‌ با‌ عطسه‌ یا سرفه‌ بیمار در فضا پخش‌ می‌‌شوند و مستقیم روی‌ چشم‌ یا بینی‌ فرد سالم‌ قرار می‌‌گیرند و او را آلوده‌ می‌‌کنند.

با بروز اولین‌ علایم‌ سرماخوردگی، می‌توانید‌ قرص‌ سرماخوردگی‌ بزرگسالان‌ را هر ۶ ساعت‌ مصرف‌ کنید. اگر فقط‌ تب‌ و درد مختصری‌ دارید، مصرف‌ استامینوفن‌ ساده کافی‌ است. در صورتی‌ که‌ بعد از یکی‌ دو روز بهبود نیافتید یا علایم جدی‌تری بر علایم قبلی اضافه شد، به‌ پزشک‌ مراجعه‌ کنید.

برای خانم‌های باردار سرماخورده، تنها داروی‌ نسبتا بی‌خطر استامینوفن‌ است و این خانم‌ها بدون‌ تجویز پزشک‌ نباید قرص‌های سرماخوردگی موجود در بازار یا دیگر داروها را خودسرانه مصرف‌ کنند.

● سرما در گرما

نام سرماخوردگی باعث می‌شود تصور کنیم این بیماری مختص ماه‌های سرد سال است و به نظرمان سرما خوردن در تابستان عجیب می‌آید اما زیاد دیده می‌شود. ویروس‌های سرماخوردگی همیشه هستند. تابستان و زمستان! سرماخوردگی در تابستان طولانی‌تر است. شاید دلیل‌اش این باشد که ویروس‌های آن با انواع زمستانی‌اش تفاوت دارند به علاوه در سرماخوردگی زمستانی، بیمار بیشتر در صدد درمان برمی‌آید اما در تابستان، سرماخوردگی کم‌کم بروز می‌کند و هوا نیز خشک است و مخاط بینی هم خشک می‌شود و درنتیجه ویروس‌ها به‌راحتی وارد می‌شوند و سرماخوردگی رخ می‌دهد.

برای جلوگیری از سرماخوردگی در تابستان رعایت نکته‌های بهداشتی مهم است. شستن مداوم دست‌ها، دهانشویه‌ و غرغره با آب‌نمک و مصرف میوه‌ها و سبزی‌های تازه می‌تواند تا حد زیادی مانع ابتلا به آن شود. به‌علاوه بهتر است، مدت طولانی در مقابل کولر قرار نگیرید چون باعث ایجاد مشکلات در بینی و سینوس می‌شود و شما را مستعد ابتلا به سرماخوردگی می‌کند.

● نکته‌های سرماخوردگی

سرماخورده‌اید؟ رانندگی نکنید!

محققان به این نتیجه رسیده‌اند عطسه کردن هنگام رانندگی باعث می‌شود راننده به مدت چند ثانیه چشمانش را ببندد و در نتیجه تمرکزش را از دست بدهد. به دنبال آن نیز معمولا راننده در اتومبیل دنبال دستمال کاغذی می‌گردد و بعد هم بینی خود را پاک می‌کند. همه اینها باعث می‌شود حواس راننده برای مدتی پرت شود درنتیجه احتمال تصادف بالا می‌رود. این محققان بیان می‌کنند رانندگی هنگام سرماخوردگی، همانند رانندگی هنگام خواب‌آلودگی و گیجی است و می‌تواند خطرهایی داشته باشد.

● جینسینگ جواب می‌دهد؟

جینسینگ، گیاهی با خواص طبی است که در طب سنتی چین، از آن برای درمان بیماری‌ها استفاده می‌شده است. این گیاه باعث افزایش انرژی شخصی و تقویت دستگاه ایمنی بدن افراد می‌شود. حال دانشمندان کانادایی دریافته‌اند مصرف مداوم این گیاه به مدت ۴ ماه می‌تواند شدت و دفعات ابتلا به سرماخوردگی را در فصل‌های سرد سال کم کند. این گیاه دارای ماده‌ای به نام «جینسینویید» و سرشار از ویتامین A، B و روی است و می‌تواند دستگاه ایمنی بدن را در برابر ویروس سرماخوردگی تقویت کند.

● کار، کار ژن‌هاست؟!

پژوهشگران علوم‌پزشکی می‌گویند نتایج یک آزمایش کروموزومی جدید نشان داده افرادی که بخش انتهایی مولکول DNA آنها کوتاه‌تر است، بیشتر از دیگران مستعد سرماخوردگی هستند. با بررسی این نقاط انتهایی کروموزوم در افراد مختلف می‌توان پیش‌بینی کرد کدام اشخاص بیشتر مستعد ابتلا به سرماخوردگی هستند. این نقاط در انتهای کروموزوم «تلومر» نامیده می‌شوند. آنها نوعی خاص از توالی‌های DNA هستند که همانند تکه‌‌های پلاستیکی انتهای بندکفش عمل می‌کنند و مانع باز شدن مولکول‌‌های DNA در رشته‌های کروموزوم می‌شوند.

دکتر فاطمه خالقی