آلزایمر با مغز چه می کند

در حال حاضر با بهبود مراقبت های بهداشتی و افزایش طول عمر, بیماری های مربوط به دوران سالمندی گسترش یافته است از جمله این بیماری ها, دمانس یا زوال عقل است و مهم ترین نوع آن آلزایمر محسوب می شود

در حال حاضر با بهبود مراقبت‌های بهداشتی و افزایش طول عمر، بیماری‌های مربوط به دوران سالمندی گسترش یافته است. از جمله این بیماری‌ها، دمانس یا زوال عقل است و مهم‌ترین نوع آن آلزایمر محسوب می‌شود...

بعضی از پژوهشگران معتقدند اگر انسان‌ها تا ۱۴۰ سالگی عمر کنند صددرصد دچار آلزایمر خواهند شد. آلزایمر نوعی بیماری مغزی است که با کاهش و از بین‌رفتن سلول‌های مغزی مرتبط با حافظه همراه است. بالا رفتن سن مهم‌ترین عامل خطر برای ابتلا به زوال عقل است و هر چه سن بالاتر رود احتمال بروز آن هم بیشتر می‌شود.

این بیماری به صورت اختلال حافظه تظاهر می‌کند و روندی بسیار آهسته و تدریجی دارد. اولین علایم آن فراموشکاری و حواس‌پرتی جزیی است و ممکن است با آثار ناشی از پیری طبیعی اشتباه شود. بیمار وسایلش را در مکانی قرار می‌دهد و بعد فراموش می‌کند آنها را کجا گذاشته است یا پس از خروج از منزل و هنگام بازگشت به خانه ممکن است مسیر را فراموش یا اشتباه کند. در مراحل اولیه، بیمار و خانواده‌اش به ندرت به پزشک مراجعه می‌کنند و غالبا هنگامی از پزشک درخواست کمک می‌کنند که به دنبال بروز یک بیماری جسمی دیگر علایم فراموشکاری و اختلال حافظه بیمار آشکار می‌شود.

● تغییر رفتار بیماران

مشکل حافظه بیمار معمولا مربوط به حافظه نزدیک اوست یعنی بیمار ممکن است نتواند به یاد آورد که صبحانه چه خورده یا دیروز کجا بوده است؟ اما اتفاقات سال قبل را به خوبی به خاطر دارد و با ذکر جزییات به شرح آنها می‌پردازد. به‌تدریج بیمار دیگر زمان و مکان را تشخیص نمی‌دهد و حتی ممکن است اطرافیانش را هم نشناسد. بیماران ثبات خلقی ندارند. آنها ممکن است افسرده، سرخوش و تحریک‌پذیر یا عصبانی باشند. بسیاری از آنها در طول روز بی‌قرارند و تعدادی دیگر در طول شب خواب خوبی ندارند و هنگام برخاستن از خواب گیج و ناآشنا به محیط هستند.

بیمار نسبت به مراقبت از خود بی‌توجهی نشان می‌دهد. گرچه برخی از بیماران باوجود شدت بیماری، وجهه و ظاهر اجتماعی خود را به خوبی حفظ می‌کنند ولی بعضی از آنها لجباز می‌شوند و اگر وظیفه‌ای فراتر از حد توانایی‌های محدودشان باشد از آنها درخواست شود با تغییر رفتار ناگهانی عصبانی می‌شوند و یا شروع به گریستن می‌کنند. به‌تدریج و با افزایش شدت بیماری کنترل آنها بر روی رفتارهایشان کمتر می‌شود و آداب و رسوم اجتماعی را نادیده می‌گیرند. بعضی از بیماران نسبت به اطرافیان بدبین می‌شوند. گاهی فراموش می‌کنند وسایلشان را کجا گذاشته‌اند و دیگران را متهم به دزدی می‌کنند.

● عاقبت بیمار آلزایمری

با پیشرفت زوال عقلی، بیمار از انجام کارهایی مانند محاسبه و شمارش پول،‌ بستن دکمه‌های لباس و بند کفش ناتوان می‌شود. مسیر بیماری زوال عقل پیشرونده است و معمولا طی ۵ تا ۶ سال بعد از بروز اولین نشانه‌های بیماری مرگ بیمار

فرا می‌رسد و اغلب بیماران در اثر بیماری‌هایی مثل عفونت‌های تنفسی یا عفونت‌های کلیه و مجاری ادراری فوت می‌کنند.

● زود دست به کار شوید

در صورتی که افراد خانواده با علایمی مثل فراموشکاری، گم کردن اشیاء، فراموش کردن اسامی اعضای نزدیک خانواده و افزایش اضطراب یا افسردگی در سالمند خود مواجه شوند، توصیه می‌شود حتما با یک روان‌پزشک مشورت کنند زیرا احتمال شروع آلزایمر وجود دارد. تشخیص زودهنگام آلزایمر به بیمار و خانواده کمک می‌کند تا بتوانند برای آینده و نحوه مراقبت از بیمار و تصمیم‌های مهم زندگی مثل امور مالی برنامه‌ریزی کنند و به بیمار هم فرصت داده می‌شود تا در تصمیم‌گیری‌ها و اظهارنظرها مشارکت کند. علاوه بر این تشخیص زودرس، فرصت کافی برای شروع درمان در مراحل اولیه بیماری را به پزشک معالج می‌دهد.

● افراد در معرض خطر را شناسایی کنید

خطر ابتلا به دمانس مغز در افراد با علایم زیر شایع‌تر است: در خانم‌ها شایع‌تر از آقایان است، سن بالا، سابقه خانوادگی آلزایمر، سابقه ضربه مغزی، سطح پایین تحصیلات و آموزش، سابقه افسردگی و بیماری‌های زمینه‌ای مثل ابتلا به قندخون، چربی خون و فشارخون بالا.

● از آلزایمر پیشگیری کنید

سالمندانی که از سطح بالای تحصیلات و آموزش برخوردارند و همیشه مطالعه می‌کنند و دارای فعالیت جسمی و ورزشی متناسب با روابط اجتماعی بالا هستند و بیماری‌های زمینه‌ای را به‌ خوبی کنترل می‌کنند از خطر ابتلا به آلزایمر مصون هستند.

● از بیمار حمایت کنید

تشخیص به موقع و زودرس بیماری می‌تواند سیر پیشرونده بیماری را کند و کیفیت زندگی بیمار را بهتر کند. علاوه بر این مراقبت بیمار اهمیت زیادی دارد و باید سعی کرد فرد سالمند مبتلا به زوال عقل را فعال نگه داشت و سرگرمی‌های مناسب برایش فراهم کرد و با یادآوری خاطرات خوش گذشته وسیله انبساط‌خاطر او را فراهم کرد. مراقبت‌های جسمی از نظر تغذیه صحیح و کافی و مراقبت‌های بهداشتی، اهمیت اساسی دارند. با تشخیص آلزایمر انجام اعمالی از جمله رانندگی برای بیمار ممنوع می‌شود. علاوه بر این مسایل مالی بیمار نیز باید مورد بررسی و در صورت امکان و لزوم برای وی قیم تعیین شود. محیط بیمار سالمند مبتلا به آلزایمر باید آرام، یکنواخت و به دور از هرگونه تغییرات ناگهانی باشد.

دکتر مجید صادقی

روان‌پزشک و استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران