صندوقه Caisson

در کارهای ساختمانی و مهندسی، اتاقکی معمولاً از ورق آهن و گاه (خاصه در گذشته) از تخته، که برای پی‌ریزی ساختمان از قبیل پل، سد، آب برگردان و اسکله بندر در آن قسمت از پی که زیر آب قرار …

در کارهای ساختمانی و مهندسی، اتاقکی معمولاً از ورق آهن و گاه (خاصه در گذشته) از تخته، که برای پی‌ریزی ساختمان از قبیل پل، سد، آب برگردان و اسکله بندر در آن قسمت از پی که زیر آب قرار دارد، مورد استفاده قرار می‌گیرد. چنین اتاقکی خود، پس از ریختن پی، جزئی از همان پی ساختمان می‌شود، به این معنی که خارج کردن این اتاقک از بنائی که به‌وسیله آن احداث شده است مقدور نیست.

صندوقه بر چند نوع است. یکی نوعی که سطح تحتانی آن تخته ضخیمی است، و به شکل مکعب یا مکعب مستطیل ساخته می‌شود و چهار جانبآن را قبلا (در ساحل و در خشکی) با مصالح ساختمانی (عموماً بتون) می‌سازند و آنگاه آن را، با قایق یا به‌طور شناور، به نقطه‌ای از رودخانه یا بندرگاه یا دریا که باید نصب شود منتقل می‌کنند. چهار جداری که قبلاً یاد شد قسمت تحتانی صندوقه را در زیر کف رودخانه یا دریا تشکیل می‌دهند. محلی که صندوقه را در آن فرو می‌کنند باید قبلاً به وسیله عملیات خاکبرداری زیرآبی پاک مسطح شده باشد و موانعی برایکار از قبیل سنگ و صخره در آن نقطه به‌خصوص وجود نداشته باشد.

دیگر از انواع صندوقه اناست که ته ندارد و لبه زیرین آن تیز است، به‌طوری‌که اگر از روی آب فشار یا ضربه بر آن وارد شود خود بر کف رودخانه یا دریا فرو می‌رود چون قسمت فوقانی صندوقه بالای سطح آب قرار دارد، کارگران می‌توانند به‌وسیله طناب و قرقره یا وسایل دیگر (از قبیل جرثقیل شناور) به درون آن پایین بروند، و از کف صندوقه خاکبرداری کنند و مواد کنده شده را با وسایل مکانیکی از صندوقه خارج سازند. پس از آن‌که مقدار کافی مواد کنده شده از نظر عمق، کهحد استقامت پی بر آن حاکم است، از صندوقه خارج شد، و صندوقه به عمق مورد نظر فرو برده شد، عمق خالی آن را که قسمتی در زیر کف رودخانه یا دریا و قسمتی از مافوق آن است ـ با بتون پر می‌کنند، و این بتون خود پایه پل یا سد یا اسکله را تشکیل می‌دهد.

در مواردی که کف صندوقه با صخره و سنگ برخورد کند، یا احیاناً آب به درون آن نفوذ کند، روش دیگری به‌کار می‌برند، و آن استفاده از هوای متراکم است. در این موارد، بالای صندوقه مسدود است، و نفوذ آب را با فشار هوای متراکم مانع می‌شوند، و کارگران ـ که معمولاً از یک یا دو نفر تجاوز نمی‌کنند ـ در تحت فشار هوای متراکم که ممکن است به ۲ اتمسفر یا زیادتر برسد، درون صندوقه به‌عمل خاک کنی با وسایل دستی و اغلب مکانیکی کار می‌کنند، و مواد مستخرجه، نوبت به نوبت، از قسمت زیرین صندوقه به خارج منتقل می‌گردد تا یانکه صندوقه به عمق لازم فرو برده شود. در چنین حالتی، کارگران باید نوبت عوض کنند، که طول زمان آن بستگی به فشار هوای صندوقه دارد، و از ۳۰ دقیقه برای فشارهای زیاد تا ۴ ساعت برای فشارهای کمتر تغییرپذیر است. وقتی که کارگران شاغل درون صندوقه‌ای که فشار هوای درونی آن بیش از ۱ اتمسفر است به خارج منتقل می‌شوند آنان را بلافاصله در اتاقک‌های تحت فشار می‌خوابانند و فشار هوای چنین اتاقکی را رفته‌رفته و در مدتی از چند دقیقه تا چند ساعت تدریجاً به فشار هوای عادی تقلیل می‌دهند. سبب این کار این است که بدن آدمی تحت فشار زیادتر از اتمسفر عادی دچار فرسودگی می‌شود و برگشت آن به حالت عادی باید به‌وسیله تقلیل تدریجی هوا انجام شود. در غیر این صورت، اختلالات فیزیولژیکی در بدن پدید می‌آید که عواقبی ناخوش تواند داشت. توضیح ضروری آن که هرگاه صندوقه تحت فشار باشد، برای خروج کارگر و مواد کنده شد، دریچه‌ای در آن تعبیه می‌کنند که با فرمان مکانیکی باز و بسته می‌شود، و این دریچه هم وسیله خارج ساختن خاک و سنگ‌های کنده شده به این گونه صندوقه‌ها لوله‌های دیگر وصل می‌کنند و نیز ترکیب هوای درون را همواره تحت نظر داشته باشند.