فوت کوزه گری برنامه خبری موفق

کارشناسان رسانه از برنامه خبری موفق و مطلوب می گویند

از هر قشر و گروهی که باشیم برنامه‌های خبری برایمان جالب و جذاب است. بعضی از این برنامه‌ها کوتاه و پرمغز و بعضی دیگر هم طولانی و گاهی کسل‌کننده است، اما نمی‌توانیم از شنیدن یا دیدن برنامه‌های روزانه خبری دوری کنیم. بیشتر ما دوست داریم در جریان اخبار باشیم. بعضی‌هایمان همه نوع خبر را دنبال می‌کنیم.

از اخبار داخلی گرفته تا خارجی، حوادث و ورزش، اما بعضی‌هایمان فقط دنبال خبرهای خاص هستیم و خبرها را با توجه به علایق‌مان دنبال می‌کنیم. پس با برنامه‌های خبری بیگانه نیستیم. در این میان بعضی برنامه‌های خبری جذاب‌تر و پربیننده‌تر می‌شود و بعضی دیگر اینقدر مهجور می‌ماند که کمتر کسی به یاد دارد این برنامه خبری را دیده باشد یا اگر برنامه رادیویی است آن را یک‌بار شنیده باشد. هیچ‌وقت از خودمان پرسیده‌ایم چطور شده از یک برنامه‌ خبری خوشمان آمده و این برنامه چه ویژگی خاصی داشته است. به‌طور قطع ذهن کنجکاو شما هم به این موضوع فکر کرده است. این که چطور می‌شود برنامه‌ خبری جذابی داشت، چگونه می‌توان برنامه را به سلیقه شهروندان امروزی درآورد و چه ساعتی برنامه پخش خبری باید در نظر گرفته شود تا بتواند پرطرفدار و مطلوب شود را استادان رشته ارتباطات پاسخ می‌دهند. افرادی که بیشتر و پیشتر از هر فردی می‌دانند برنامه خبری چه تعریفی دارد و چگونه باید ساخته شود.

دکتر مهدی محسنیان‌راد، استاد ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی در مورد شاخصه‌هایی که در ساخت یک برنامه خبری موفق باید مورد توجه قرار بگیرد این‌گونه می‌گوید: بدیهی است برای ساخت هر برنامه خبری چه رادیویی و چه تلویزیونی، اولین و مهم‌ترین موضوعی که باید مورد توجه قرار بگیرد ارزش خبری اخبار است. یعنی چینش خبرها باید طوری باشد که خبرهای پراهمیت اول برنامه و خبرهایی که ارزش خبری کمتری دارند به ترتیب در ادامه برنامه جا داده شوند. از طرف دیگر باید توجه شود متن خبری که برای رادیو یا تلویزیون یا روزنامه در نظر گرفته می‌شود با هم متفاوت باشد. هر رسانه‌ای نقاط منفی و مثبت زیادی دارد که این ویژگی‌ها در مجموع ماهیت آن رسانه را تشکیل می‌دهد. توجه به ماهیت رسانه و تنظیم خبر براساس آن، یکی از مهم‌ترین شاخص‌های ساخت برنامه خوب است.

دکتر حسینعلی افخمی، یکی دیگر از استادان ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی هم در مورد شاخصه‌های برنامه خبری موفق نظرات جالبی دارد. او معتقد است: آنچه در ساخت برنامه خبری مهم است این که اخبار با دقت انتخاب شود و صحت داشته باشد. به نظر من یکی از مهم‌ترین اخباری که رسانه‌ها باید در ساخت برنامه خود به کار بگیرند خبرهای مربوط به مردم است. یعنی اخباری که به دغدغه‌های مردم مربوط است. البته باید به این نکته هم توجه کرد که خبرنگار در هر حال برآیند دیدگاه آنچه را نیروهای اثرگذار مثل احزاب، دولتمردان، منتقدان و سازمان‌های غیر دولتی است به عنوان خبر انتخاب ‌کند و شاید همیشه در انتخاب خبر دست او باز نباشد بخصوص اگر جامعه‌ای در حال بحران یا جنگ باشد. بنابراین بسیاری از اوقات در دنیای واقعی نمی‌توانیم به دلیل شرایط خاص هر خبری را اعلام کنیم و این موضوع تا حدی موفق‌شدن برنامه خبری را زیر سوال می‌برد، اما باید به آنچه منافع ملی حکم می‌کند هم دقت کرد و این یک اصل بدیهی است. از این موضوع خاص که بگذریم می‌رسیم به نکته دیگری که باعث موفق‌شدن برنامه خبری می‌شود و آن هم در نظر گرفتن زمان پخش برنامه است. انتخاب زمان پخش برنامه اهمیت بسیاری دارد. باید در ساخت برنامه خبری همواره به این موضوع دقت شود که برای پخش در چه ساعتی ساخته می‌شود و در این ساعت خاص چه دسته‌ای از افراد بیشتر وقت شنیدن خبر را دارند. موضوع دیگر این‌که تهیه‌کنندگان برنامه‌های رادیویی و تلویزیونی براحتی می‌توانند مکمل مطبوعات باشند و خود را رقیب مطبوعات ندانند. ممکن است در عرصه ورزش یا حوادث سوژه‌ای از طرف مطبوعات مطرح شود. برنامه‌های خبری می‌توانند این سوژه را پیگیری و کامل کنند و این موضوع به هیچ‌وجه عجیب نیست، بلکه به نوعی عرف بین‌الملل است.

برنامه‌های خبری از گذشته‌های دور تا امروز تولید شده و می‌شوند، اما به طور قطع نمی‌توانند مثل تمام برنامه‌های دیگر برروال همیشگی و قبلی خود بمانند و همچنان هم طرفدار داشته باشند. برنامه‌های خبری هم مثل دیگر برنامه‌ها باید به روز شوند. حالا چطور یک برنامه می‌تواند به‌روز شود؟ دکتر محسنیان‌راد می‌گوید: برای این‌که برنامه‌ای به‌روز شود و پرطرفدار باشد، باید دو اصل چه کسی و شهرت را در چینش خبرهایش مدنظر قرار دهد. در بعضی کشورها بیشتر از این‌که به محتوای خبر اهمیت بدهند، برایشان خبری که می‌خواهند برای پخش در اولویت بگذارند مربوط به چه کسی است، ‌مهم است. یعنی اگر فرد مشهوری چیزی بگوید سریع آن را خبر یک می‌کنند، در حالی که ممکن است صحبت‌های فرد مشهور اهمیتی نداشته و خبرهای مهم‌تری وجود داشته باشد. بنابراین اگر برنامه‌ای می‌خواهد به‌روز و پرطرفدار باشد باید از اصل چه کسی فراتر برود و به چه چیزی بپردازد.

دکتر افخمی هم در مورد به‌روز شدن برنامه‌های خبری معتقد است: ارزش‌های کلیشه‌ای مثل شهرت و... می‌تواند آفت یک برنامه خبری به روز شده باشد. اصل مهم در برنامه‌های خبری امروزی این است که محتوا را در نظر گرفته است. زمانی یک موضوع ورزشی اهمیت خبری ویژه‌ای پیدا می‌کند، زمانی یک خبر سیاسی و زمانی هم یک خبر اقتصادی. باید سیاستگذار برنامه خبری این موضوع را بدرستی در نظر بگیرد تا بتواند برنامه موفقی بسازد. بهترین مثال در این زمینه، خبر مربوط به هواست. هوا و شرایط آن در حالت عادی نمی‌تواند خبر پراهمیتی باشد، اما زمانی ممکن است هوا بیش از حد آلوده شود و میزان آلودگی برای بسیاری خطر مرگ به همراه داشته باشد. در چنین شرایطی است که هوا ارزش خبری بسیاری پیدا می‌کند و باید خبر اول یک برنامه خبری باشد تا این برنامه خبری مطلوب و به روز باشد.

نوع ساخت برنامه‌های خبری هم از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. بعضی معتقدند برای ساخت برنامه‌ خبری، استانداردهایی وجود دارد که در هر کشوری می‌تواند جوابگو باشد و اقتباس از نوع ساختار یک برنامه خاص در کشورهای دیگر می‌تواند در ایران هم مفید باشد و بعضی دیگر هم عقیده‌ای خلاف دارند. دکتر محسنیان‌راد از جمله کارشناسانی است که با اقتباس‌کردن از برنامه‌های خبری دیگر کشورها مخالف است. او می‌گوید: رسانه‌ها اوایل قرن بیستم دقیقا در برنامه‌های خبری مکتبی را دنبال می‌کردند که در آن صرفا آگاه‌سازی مد نظر بود، اما برنامه‌های خبری جدید، آگاه‌سازی را همراه با سرگرمی و آموزش توام دارند. این موضوعی است که در اصل دیجیتال مورد نظر قرار گرفته و برای مردم هر جامعه‌ای هم بسیار جالب است، اما باید دید مردم هر جامعه‌ای چطور آموزش می‌بینند و سرگرم می‌شوند. در مورد این موضوع اصل کلی وجود ندارد و اقتباس صرف از برنامه‌های دیگر کشورها به هیچ وجه نمی‌تواند برنامه‌ای خبری بسازد که موفق باشد.

اما دکتر افخمی نظر کارشناسانه متفاوتی دارد: به عقیده من در زمان حال برنامه‌ها برمبنای اصول و استانداردهای کلی باید ساخته شود و این موضوع از کشوری به کشور دیگر فرق نمی‌کند که بگوییم ساخت یک برنامه خبری به سبک دیگر کشورها درست نیست و به بومی‌سازی نیاز داریم. استاندارد زمان هر برنامه خبری باید بین ۲۰ تا ۴۵ دقیقه و هر بخش خبری هم باید بین سه تا پنج دقیقه باشد. برنامه‌های خبری هم باید ترکیبی از خبرهای مختلف باشد. همین‌طور باید این موضوع در نظر گرفته شود که کجای برنامه باید تنها گزارش تصویری باشد، کجای برنامه موسیقی و کجای برنامه مجری صحبت کند. از طرف دیگر در برنامه‌های خبری استفاده از پخش‌های زنده هم باید در نظر گرفته شود. مخاطب باید بداند اول و آخر برنامه، چه وقتی است و پیش از برنامه خبری هم نباید آگهی پخش شود. اینها اصولی است که در دنیای امروز باید در ساخت برنامه‌ای خبری مورد توجه قرار بگیرد و این اصول از کشوری به کشور دیگر متفاوت نمی‌شود، بلکه نوعی استانداردهای کلی است.

زهرا بیگدلی