کتاب گفتاورد قلم

عابدین پاپی نویسنده, شاعر و منتقد معاصر از انتشار کتاب گفتاورد قلم خبر داد

عابدین پاپی نویسنده، شاعر و منتقد معاصر از انتشار کتاب گفتاورد قلم خبر داد .

پاپی درباره ی این کتاب گفت : کتاب گفتاورد قلم از ره آوردهای این قلم می باشد که در حوزه ی نظر و اندیشه و نقد ادبی نگاشته شده است.

این کتاب توسط انتشارات آوای کلار منتشرودر اختیار مطالعه کنندگان قرارگرفته است . کتابی با مشخصات محتوایی 500صفحه که در دوبخش 1- نظر و اندیشه و 2- نقد ادبی نوشته شده است.

در بخش نخست بیشتر به مباحثی حول و محور تحلیل و تفسیر با نگاهی جامع الاطراف در حوزه ی ادبیات و شعر پرداخته ایم که البته این روند به صورت گزینش گزیده مقالاتی است که با نظراتی تقریبا" جدید فراهم آمده است و دربخش دوم کتاب که شامل نقد ادبی است سعی بر آن شده تا که برخی از شعرای نوگرا را که درمسیر ساختار و محتوای شعر امروز با زبان و بیانی متفات طی طریق می کنند را مورد نقد و بررسی قرار دهیم و با توجه به این که این قلم علاوه بر گونه هایی چون شعر نیمایی ،شعر سپید و شعر امروز ، در قالب کلاسیک و شعر منظوم هم نظرات و پیشنهاداتی را قلمی نموده است ولی در این کتاب تنها به شعر برخی از شعرای نوگرای امروز با مولفه های امروزی پرداخته ایم .

این نویسنده و شاعر به خبر گزاری آنا درباره ی تاریخ ادبیات ایران و جهان به طور اختصار ابراز داشت: تاریخ ادبیات ایران و جهان در ازمنه های مختلف دارای پارامترهای ویژه ای بوده است و در هر عصری ما با شعرا و نویسندگان بی بدیل و قابل توجهی با التفات به شرایط و اوضاع سیاسی، اجتماعی و فرهنگی جوامع ِ خویش مواجه بوده ایم به گونه ای که از عصر حافظ گرفته که به عصر شکوه و شکست معروف است تا عصر خواجه رشیدالدین که به عصر اوج تاریخ نویسی نام گرفته تا عصر قائم مقام فراهانی که به عصر شکوفایی ساده نویسی شهره یافته تا زمان مشروطه که به عصر بیداری و حرکت فکری نام بردارشده است تا عصر نیما که به عصر تغییر و نوگرایی معروف می باشد و شعر امروز که می توان آن را حرکت در تطور نامید ، همه ی این ها خود دارای نوآوری هایی خاص در زمان خویش و اعصار دیگر به شمار می آیند.

و البته در زوایایی هم در دنیای امروز دارای موتیف هایی جدیدند که می توان به این موتیف ها به عنوان زیر ساخت رجوع نمود . ضمن این که شعرای فبل از حافظ را هم به جز فردوسی که خود به تنهای دارای سبک و سیاق و اندیشه ای جداگانه است سایرین را اعم از رودکی ، عنصری ، منوچهری ، نظامی ، جامی ، مولانا، ، ابوسعید ابوالخیر ، بایزید بسطامی ، خاقانی ، انوری، سعدی و ... را می توان از اندیشمندانی قلمداد کرد که درون مایه ی اشعار و نوشتارهایشان بر محور عرفان و با سه شاخصه ی شریعت ، طریقت و حقیقت در حرکت است.

با توجه به جامعه ی امروز که پا در عرصه ی دنیای مدرن و پست مدرن گذاشته و از کارکترهای این دنیاها تزریق می کند طبعا" نمی توان این دنیا ها را با دنیا ی پیشین درادبیات و شعر مقایسه نمود و بی تردید تغییر زمان و مکان خود از عواملی است مبنی بر حرکت و تداوم شعر و ادبیات به سمت جلو.

پاپی در ادامه درباره ی ادبیات و شعر جهان به خبرگزاری آنا اظهار داشت : دیگر نگاه این قلم ، نگاهی است گذرا به تاریخ ادبیات و شعر جهان که ادبیات و شعر جهان نیز به نوبه ی خود از کلاسی سیسم گرفته تا سمبولیسم و مکاتب نوین در دنیای پست مدرن جملگی دارای پوست اندازی و تغییر و تحولاتی ویژه در خود و برای جامعه بوده اند که این فرآیند فرآرونده برمی گردد به سیر تحول روشنفکری در اروپا واخیرا" آمریکا ی لاتین که به قرن های بعد از انقلاب صنعتی انگلستان و انقلاب کبیر فرانسه و به اصطلاح دوران رنسانس به این سمت مرتبط می شود .

به گونه ای که این سیر تغییر و تحول را می توان در گرایش های فلسفی ، عرفانی ، روانشناسی و جامعه شناسی و البته اندیشه های سیاسی مشاهده نمود .

مدیر اسبق ادبیات پژوهشکده ی کرج در ادامه گفت: ادبیات و شعر جهان نیز با قطار سریع السیر تمام ایستگاه های شعر و هنر را یکی پس از دیگری پشت سر گذاشته است تا به ایستگاه پست مدرن رسیده است و ظاهرا" مفهوم پست مدرنیسم را اولین بار درادبیات و شعر فدریکو دی اونیس نویسنده ی اسپانیایی در کتاب گزیده ی شعر خود به کار برد و بنده اعتقاد دارم با این که پست مدرن با مشخصه هایی چون : انکار حقیقت و واقعیت ، انکار سنت و مدرنیسم ، گرایش به وانمودگرایی ، شک اندیشی ، فرد گرایی ، و کثرت نظر درقالبی خاص و متفاوت ، درهمه ی گرایش های علمی ، هنری ، فلسفی ، سیاسی و ... در جهان طی طریق می کند اما قرن بیستم را می توان اوج شکوفایی و گونه به گون شدن ادبیات و هنر جهان به شمار آورد . زیرا که در دل این قرن مکتب های نوین ادبی قد کشیدند و بارور شدند و البته دررشد و بالندگی این مکاتب جنگ های جهانی اول و دوم نیز بسیار تاثیر گذار بودند .

با این اوصاف ، کار متفکران و محققین و مورخین در این قرن دشوارتر بود ولی ره یافت های ادبی ، هنری و فلسفی چشم گیری بوجود آمد که جامعه جهان را با تحولات حیرت انگیزی مواجه ساخت .

این منتقد در ادامه ی بحث ِ تاریخ ادبیات و شعرجهان افزود : بدیهی است که این مهم را هم متذکر شویم که مکتب دادائیسم که درسال 1915یعنی یکسال بعد از جنگ جهانی اول بوجود آمد و تا سال 1922ادامه داشت بالطبع در واپس گرایی و ایستایی شعر و ادبیات جهان و سوق دادن جهان را به سمت و سویی خرافاتی نقش عمده ای را برعهده گرفت زیرا که مکتب دادا را جوانی به نام تریستان تزارا از اهالی کشور رومانی طرح ریزی کرد و به شیوه ای آغاز و شروع بکار کرد که با هیچ یک از قوانین طبقه بندی هنر و زیباشناسی همخوانی نداشت .

و ادبیات و هنر را به سمتی پوچ گرایانه سوق داد و همه ی سنت ها ی کهن و متدهای علمی و پژوهشی پیشین را در ابعاد مختلف لگدکوب کرد که می توان از بین بردن زیرساخت های ادبی و هنری و علمی را در در خیلی از زوایا به دادائیسم ها لقب داد .

این شاعر معاصر درادامه ی همین بحث افزود : البته اعتقاد دارم که اگر آندره برتون که در حقیقت عضوی از این مکتب بود ، بر علیه این مکتب قیام نمی کرد ، پی آمدهای ناخوشایند تری را مکتب دادائیسم برای ادبیات و شعر جهان و گرایش های دیگر بوجود می آورد .

ولی آندره برتون توانست درسال 1921 نخستین کتاب سوررئالیستی خود را با عنوان میدان های مغناطیسی تهیه و تدوین نماید که این حرکت خود عاملی مبنی بر حرکت ادبیات و شعر جهان به سمت آفرینش های خیالی و تفننی بود و می توان گفت این مکتب زیر لایه های جنگ جهانی اول و دوم را در قالب های مختلف هنری و ... به جهان عرضه داشت .

پاپی در ادامه ی گفتگو با خبرگزاری آنا اذعان داشت : با این تفاسیر نمی توان ادعا کرد که یک اثر و ده ها اثر می تواند جامعه ی ما را در همه ی ابعاد در دنیای امروز نجات دهد . چون نقد و نقادی و نظر و اندیشه در کشورهای گذار به توسعه ابتدا نیاز به کالبد شکافی روانشناسانه ای دارد و درثانی هنوز در زوایایی در قالبی روش مند و آکادمیک و به دور از اغراض و جانبداری تدوین نشده است .و فکر می کنم با اندیشیدن فراوان و مطالعه و ممارست بسیار و البته پذیرفتن یکدیگر در جوانب هنری می توانیم به جایگاه های بهتری در جهان دست یابیم .

این منتقد درباره ی ساختار و محتوای کتاب گفتاورد قلم به خبر گزاری آنا گفت : کتاب گفتاورد قلم از حیث ساختار و محتوا با کتاب های مختلفی که درحوزه ی های مختلف نوشته شده اند متفاوت است اما این تفاوت به منزله ی برتری نیست .

بنده اعتقاد دارم که استفاده از روش های تحقیقی اعم از نمونه گیری ، کتابخانه ای ، مصاحبه ، پیمایشی ، میدانی، تحلیلی تحقیقی ، علمی و پژوهشی و ... که با پارامترهای آکادمیک به انجام می رسد و برای پروپوزال های فوق لیسانس و دکترا در دانشگاه ها ارزش معیار هستند ، اگر چه بسیار خوب و مفید است و تاثیرات فرآرونده ای را هم در روش های تحقیق برای ما بر جای گذاشته است ولی فکر می کنم از جانبی دیگر کمتر به تحلیل و تفکر دال ها و مدلول ها در جامعه پرداخته ایم . چونکه جامعه ی ما نیاز به نویسنده و متفکر بیشتری دارد و فکر کردن و اندیشیدن به هر موضوعی هر چند دارای وجه اشتراکاتی هم با صاحب نظران داشته باشد اما ما را از شبیه نویسی و شبیه سازی ها و مستحیل شدن در افکار بزرگان به دور می سازد و حداقل نوعی اعتماد بنفس را در نوشتن یاد می گیریم .

این نویسنده و شاعر در ادامه تاکید کرد : جامعه ی ادبی و هنری ایران نیاز به تَامل و نوعی هرمنوتیک را درحوزه ی نوشتن می طلبد و رشد فکری و فلسفی اروپا و جهان را می توان همان مطالعه ، ممارست و نوشتن برشمرد و اگررنه دکارت می گوید: « می اندیشم پس هستم» . ما نیز می توانیم هستی خود را با اندیشیدن بیشتر به اثبات برسانیم و بنده اعتقاد ندارم که ما ایرانیان روشنفکر و متفکر جهانی نداریم بلکه چون اندیشه و تفکر ما به نحواحسن و آکادمیک توسط مترجمان به جهان مصادره نشده است ، این احساس خود کم بینی به ما غلبه کرده است و گلایه ی بنده به مترجمان ایرانی این است که به جای این همه ترجمه ی خارجی ، به ترجمه ی اندیشه های بومی در همه ی ابعاد بپردازند . بنابراین با مواردی که ذکر آن رفت باز هم می توان چنین پنداشت که انسان در همه ی زمینه ها نسبی است و هرنوشته ای از جانب این موجود متفکر نیز نسبی تلقی می شود و کتاب گفتاورد قلم نیز خالی و عاری از ایراد نیست .

وی در ادامه ی مبحث خود درباره ی گفتاورد قلم گفت: دراین کتاب سعی بر آن داشته ام که بیشتر تجارب و مطالعات اجتماعی و فردی خود را با اندیشیدن فراوان بر روی کاغذ بیاورم . اگر چه این کتاب حاصل مطالعه ی شبانه روزی و تجارب فردی و اجتماعی خودم می باشد ، ولی با مطالعه آثار بزرگان و گریز از اندیشه ی این بزرگان سعی کرده ام قلمی حداقل متفاوت را برای خوانندگان ارائه نمایم .

چون بنده فکر می کنم هر چقدر به رفرنس های درون متنی و برون متنی و پانویس های مشهود و رجوع به استناد ها دقت و مداقه ی بیشتری داشته باشیم ، آن شیرازه ی سخن و قدرت تحلیل و تفکر خودمان را به حاشیه برده ایم و این به نوبه ی خود خسران بزرگی است . لذا اگر فرق بین نویسندگی با تحقیق و پژوهش را به خوبی جوانان بدانند ، طبعا" کارآسانتر می شود و بنده نویسنده را بیشتر از محقق، نیاز جامعه ی امروز حس می کنم چون در این زمینه کمتر کار شده است .

پاپی درباره ی شعر و ادبیات امروز به خبرگزاری آنا گفت: شعر و ادبیات امروز ما بی گمان دارای مشخصه هایی شاخص مند است و نمی توان مسیر آن را کتمان کرد اما اگر چه ادبیات و شعر امروز درمسیر افتاده است و این خود بسیار مهم است ولی تا رسیدن به قله ی پیروزی زمان بیشتری را می طلبد . ما در شعر سابقه خوبی داریم و به عنوان یک پارادایم جهانی قلمداد می شویم ولی چون شرایط اقلیمی و سیاسی ما با کشورهای نوظهور در تفاوت است لذا هنوز فله های شعر ما به خوبی به جهان معرفی نشده اند . اما در حوزه های داستان ، رمان ، طنز و ... اگرچه کارهای خوبی در کارنامه ادبی خود داریم ولی کافی نیست .

این منتقد ادبی در ادامه گفت : مهمترین رشد و بالندگی در شعر امروز را می توان زبان ساختاری آن دانست . زبان ساختاری شعر و ادبیات امروز با تبعیت از گفتمان های بومی و جهانی توانسته تغییر و تحولی را درشاکله ی شعر ایران بوجود آورد ولی تا نیل به معنا و مفهومی جدید چند رویداد تاریخی و دهه را لازم می بینم . اگر چه ما وارد مدرن و پست مدرن شده ایم و خیلی از مولفه ها را پشت سر گذاشته ایم ولی این به منزله ی توسعه نیست بلکه حرکتی رو به رشد است .

پاپی در پایان گفتگوی خود درباره ی نظر و نقد ادبی به خبر گزاری آنا گفت: نظر و نقد ادبی در جامعه ی ایران عمری کمتر از 200سال دارد و البته کارهای خوبی به انجام رسیده است ولی کافی نیست . فکر می کنم آمار منتقدین حرفه ای در دهه های 80 و 90 بیشتر از دهه های قبلی است و این خود می تواند حرکت خوشایندی برای ادبیات و شعر ایران به شمار آیند .

بنابراین هدف اصلی ما در کتاب گفتاورد قلم در بخش نقد ادبی طبعا" برتری و یا چربش فکری یک شاعر بر شاعر دیگری نبوده است و قطعا" شعرایی که در این کتاب آمده اند به عنوان شعرای برتر جامعه ی ادبی معاصر ما نیستند و این قلم با نوشتن تقریبا" حدود400 نقد و نظر و ... که در حوزه ی ادبیات و شعر و در مجموع علوم انسانی نگاشته ام فکر می کنم به سهم خودم به جامعه ایران خدمت کرده ام و همه ی شعرا و نویسندگان و هنرمندان ایران را دوست دارم . و لذا در این کتاب و در بخش دوم که نقد ادبی است 22 شاعر را گزینش کرده ام و طبعا" این گزینش هم به منزله ی برتری نیست و اگر عمری باشد به شعرای دیگر هم در جلد دوم با ساختار و محتوایی متفاوت در آینده خواهم پرداخت .

عابدین پاپی