منابع غذایی یددار

ید عنصر معدنی کمیاب دیگری است که هر چند مقدار آن کم است ولی جزء مهم بسیاری از وظایف بدن است و برای انجام این وظایف به مقدار زیاد آن نیاز نیست. در واقع، تصور می‌شود تا آن حد اهمیت …

ید عنصر معدنی کمیاب دیگری است که هر چند مقدار آن کم است ولی جزء مهم بسیاری از وظایف بدن است و برای انجام این وظایف به مقدار زیاد آن نیاز نیست. در واقع، تصور می‌شود تا آن حد اهمیت دارد که بسیاری از دولت‌ها توصیه به مصرف نمک‌های یددار آشپزخانه را قانونی کرده‌اند.

پس از مصرف خوراکی ید، ۷۵% آن به تیروئید می‌رود. در این غده، با دو هورمون مهم پیوند می‌شود. این هورمون‌ها در غده‌ی تیروئید تولید می‌شوند و تری‌یدوتیرونین و تیروکسین نامیده می‌شوند. هر قسمت بدن به این هورمون‌ها نیاز دارند. مهم‌تر از همه آنکه، این هورمون‌ها در توان تولید انرژی در بدن نقش دارند. این هورمون‌ها میزان سوخت و ساز پایه را کنترل و تنظیم می‌کنند. به کلام دیگر، این هورمون‌ها سرعت و میزان کارآیی بدن را در سوزاندن انرژی معین می‌کنند.

هورمون‌های تیروئید به کنترل رشد روانی و سرعت رشد کلی کودکان کمک می‌کند. در خانم‌های بارداری که از ید به مقدار کافی استفاده نمی‌کنند احتمال به دنیا آوردن نوزادانی با تاخیر رشد روانی افزایش می‌یابد.

ممکن است دست‌تان بریده باشد یا جایی از بدن‌تان زخم شده باشد و از محلول ضد عفونی کننده حاوی ید استفاده کرده باشید. در این محلول‌ها به آن جهت از ید استفاده شده است که این عنصر معدنی دارای خاصیت ضد عفونی کننده است. افزون بر کمک به پاک کردن و ترمیم زخم‌ها، ید سبب رنگی شدن پوست می‌شود.

مدتی نیز از ید برای دفع ترشحات ریه استفاده می‌شد زیرا ید سبب رقیق شدن ترشحات شده و دفع ترشحات را آسان‌تر می‌نماید.

در افرادی که دچار حساسیت به ید هستند ممکن است مشکلات پوستی مانند راش یا اولسر در غشاهای مخاطی ایجاد شود. گاهی علایم حساسیت به صورت تب و ورم گردن بروز می‌نماید.

منابع غذایی

این ماده‌ی معدنی را به نمک آشپزخانه می‌افزایند و به این ترتیب معمولاً از این طریق می‌توان فقط با یک قاشق چای خوری نمک یددار، مقدار لازم ید را دریافت نمود. ید در غذاهای دریائی و گیاهان دریائی مانند کلپ و کلرلا وجود دارد. میوه و سبزی‌هایی که در مناطق ساحلی رشد می‌کنند از سایر منابع خوب هستند. غذاهای پردازش شده، منبع خوبی برای ید به شمار نمی‌آیند زیرا این غذاها را نمی‌توان با نمک یددار تهیه کرد.

مقدار روزانه‌ی توصیه شده‌ی ید ۱۵۰میلی‌گرم است. خانم‌های باردار یا شیرده به مقدار بیشتر ید نیاز دارند که به ترتیب عبارت است ۲۲۰ میلی‌گرم و ۲۹۰ میلی گرم در روز.

نشانه‌های کمبود

از آنجا که ید نقش اساسی در تولید انرژی دارد، مهم‌ترین نشانه‌های کمبود شامل سستی، کند شدن رفلکس‌ها و کند شدن سرعت سوخت و ساز است. ممکن است پوست خشک شده و خشونت صدا ایجاد می‌شود. ممکن است مقدار چربی موجود در خون افزایش یابد و به این جهت چاقی یکی از نشانه‌های کمبود ید خواهد بود. در صورتی که کمبود به مدتی طولانی ادامه داشته باشد، ممکن است غده‌ی تیروئید بزرگ شود. بزرگ شدن غده‌ی تیروئید را گواتر می‌نامند. وقتی غده‌ی تیروئید اجباراً برای تولید تیروکسین تحت فشار قرار گرفت، گواتر یا غمباد ایجاد می‌شود. معمولا ایجاد گواتر سبب می‌شود تا غده‌ی تیروئید در دو طرف گردن برجسته شود. در کودکان، ممکن است کمبود ید سبب ایجاد عقب افتادگی روانی گردد. اما خوشبختانه، این نوع کمبود در کشورهای پیشرفته به ندرت دیده می‌شود.

دکتر محمدعلی اشرف مدرس