امتداد روستا از کوچه باغ تا تلویزیون

برنامه «کوچه باغ» با سفر به مناطق دور افتاده ایران تلاش می کند مخاطب را با سبک زندگی و مسائل معیشتی و کاری افراد این مناطق آشنا کند

گاهی این تصور کلیشه‌ای به یک باور رسانه‌ای بدل می‌شود که مثلا تلویزیون درمقام یک تکنولوژی مدرن به دنیای شهری و صنعتی تعلق دارد و مضامین و محتوی درونی آن از حیث برنامه‌سازی و مخاطب‌شناسی در قلمرو مسائل شهری تهیه و تدوین می‌شود و اساسا تماشای تلویزیون یک رفتار شهروندی است و مثلا افراد روستایی تعلق خاطر و حتی نیاز فرهنگی و فراغتی به تلویزیون و برنامه‌های آن ندارند. اگرچه سبک زندگی شهری با استفاده از تلویزیون نسبت عمیق‌تری دارد، اما نمی‌توان نسبت روستا و تلویزیون را انکار کرد یا نادیده گرفت.

قطعا هم روستاییان به برنامه‌های ویژه خود نیازمندند و هم توجه برنامه‌سازان تلویزیونی به روستا و مسائل آن یک ضرورت رسانه‌ای است که در ذیل توسعه ملی نیز قرار می‌گیرد. شبکه سه سیما بر همین اساس برنامه‌ای به نام «کوچه باغ» را تهیه و پخش می‌کند که به عنوان یک برنامه صبحگاهی شناخته شده و گروه سازنده این برنامه با سفر به مناطق دور افتاده ایران تلاش می‌کنند مخاطب را با اوضاع و سبک زندگی و مسائل معیشتی و کاری افراد این مناطق آشنا کند. در واقع یک نوع روستاشناسی بصری که واجد جذابیت‌های گردشگری و توریستی هم است. کوچه باغ البته بی‌شباهت به برنامه «مستقیم آبادی» شبکه یک نیست، اما از لحاظ فرم ساختاری و رویکرد تحلیلی شمایل متفاوتی دارد. به عبارت دیگر، کوچه باغ را می‌توان یک برنامه صبحگاهی ـ ترکیبی برای مخاطبان روستایی دانست که مسائل و دغدغه‌های آنها را دستمایه محتوی خود قرار داده و می‌خواهد صبحی دل انگیز و با نشاط را برای آنها فراهم آورد. درواقع کوچه باغ یک برنامه صبحگاهی بومی و قومیتی برای مخاطبان خاص است و از آنجا که تعداد روستا و روستاییان ما در ایران کم نیست، طیف این مخاطبان خاص محدود نیست و این خاص بودن به نوعی سویه عام نیز دارد.

نمایش مناطق طبیعی و جذاب روستایی و سبک زندگی ساده و سالم آنها چه‌بسا برای یک فرد شهری بخصوص شهروندان کلانشهرها که در آلودگی هوا و ساختاری صنعتی زندگی می‌کند، جذاب‌تر از مخاطبان روستایی برنامه باشد. لذا کارکردهای حاشیه‌ای این برنامه فراتر از جامعه هدف و مخاطبان ویژه آن گسترش می‌یابد و می‌توان به عنوان یک برنامه عام در نظر گرفته شود. چه بسا تولید چنین برنامه‌ها و نمایش جذابیت زندگی‌های روستایی از مهاجرت بی‌رویه روستاییان به شهر جلوگیری کرده و واجد یک نوع فرهنگ‌سازی موثر در این زمینه باشد. بخش عمده این برنامه به تهیه گزارش و مصاحبه با اهالی روستا و فعالیت‌های روزانه آنها اختصاص دارد که در کنار معرفی ساختار معیشتی روستا، معرفی امکان تاریخی و مذهبی یا میراث فرهنگی و طبیعی منطقه نیز اضافه می‌شود تا تصویر این برنامه روستاشناسی تکمیل شود. کوچه باغ صرفا یک معرفی‌نامه ساده نیست و با تهیه گزارش از مصایب و مشکلات روستایی مناطق مختلف، می‌تواند سند تصویری معتبری برای مسئولان باشد تا در جهت رفع مشکلات زیستی در آنجا ترغیب شده و اقدامات لازم را انجام دهند.

واقعیت این است که تعداد و حجم برنامه‌های تلویزیون در ارتباط با موضوع روستا و مسائل آن کم بوده یا دست‌کم واجد جذابیت لازم برای جذب مخاطب است. این در حالی است که تنوع زیستی و فرهنگی در همین سبک زندگی روستایی در مناطق مختلف ایران به حدی متنوع و متعدد است که می‌توان انواع برنامه‌های ترکیبی و مستند در این زمینه تولید کرد. اگر تعداد روستاییان کشور را هم در نظر بگیریم، قطعا چنین برنامه‌های بویژه در سطح شهرستان‌ها می‌تواند مخاطبان زیادی را جذب خود کرده و زمینه همدلی آنها با برنامه را ایجاد کند. بسیاری از تولیدات ملی ما در زمینه کشاورزی به همین روستاها وابسته است و توجه به شعار ملی امسال ایجاب می‌کند از منظر اقتصادی و البته فرهنگ‌سازی هم که شده، اهتمام بیشتری نسبت به تولید برنامه‌های روستامحور صورت بگیرد. تولید چنین برنامه‌هایی می‌تواند یک تشخص رسانه‌ای هم برای روستاییان ایجاد کند و از این طریق به تعمیق اصالت و هویت‌های بومی کمک شود. اگرچه از حیث برنامه سازی به نظر می‌رسد تولید این برنامه‌ها بیشتر به عهده شبکه‌های استانی است، اما طرح مسائل روستایی در سطح ملی نیز یک نیاز اجتماعی ـ فرهنگی است.