راز پیرزن برنامه نویس

وضعیت زنان در عرصه فناوری

بتی جین جنینگز بارتیک Betty jean Jennings Bartik ۸۳ ساله، یکی از پیشگامان عرصه برنامه‌نویسی کامپیوتری، رازی داردکه خیلی‌ها از آن بی‌خبرند.

تنها الکس نوه بزرگش از این راز مطلع بود ولی زمانی که برای معلم خود توضیح داد که مادر بزرگ پیرش یکی از پیشگامان کامپیوتر در زمان جنگ‌ جهانی دوم بوده و برنامه آتش توپخانه و مسیر پرتاب موشک‌ها را جمع‌آوری و تنظیم می‌کرده، معلم به هیچ وجه زیر بار نرفت و پسرک با قهر و غضب به خانه برگشت.

سرانجام والدین الکس مجبور شدند که خودشان به این معلم توضیح بدهند که بارتیک به همراه پنج زن دیگر به صورت قانونی به یکی از اولین کامپیوتر‌های جهان که اطلاعات جنگ را ذخیره می‌کرده، نفوذ کرده بودند.

بارتیک می‌گوید: معلم بیچاره واقعا حیرت‌زده شده بود.

حتی بسیار از تاریخ دانان نیز از این موضوع خبر ندارندکه در زمان جنگ جهانی دوم که نیم قرن از آن می‌گذرد، شش زن مسوول برنامه‌ریزی پروژه ENIAC (کامپیوتر و سیستم‌ شمارشی الکترونیکی) جنگ بودند و اطلاعات جنگ را به صورت آسان‌تری در اختیار نظامیان قرار می‌دادند.

بارتیک در سال ۱۹۴۵ یکی از دانشجویان رشته ریاضی در دانشکده تربیت معلم ایالت شمالی غربی میسوری بود.

بارتیک در آن زمان یک دختر ۲۰ ساله روستایی بود که تنها یک چیز را خوب می‌دانست و آن این بود که اصلا دوست نداشت یک معلم باشد.

زمانی که جنگ جهانی دوم در حال وقوع بود، ارتش آمریکا برای رشته ریاضیات نیرو استخدام می‌کرد و بارتیک به عنوان مسوول کامپیوتر به استخدام ارتش در دانشگاه نپسیلوانیا درآمد.

خودش در این مورد می‌گوید: همیشه ماجراجویی و هیجان را دوست داشتم و دلم می‌خواست به شهر بزرگ‌تری بروم تا ببینم زندگی در آنجا چگونه است. بارتیک در سال ۱۹۴۹ در برنامه‌نویسی BINAC (کامپیوتر خودکار جهانی) در شرکت هواپیمایی Northrop نقش داشت و یک مدار منطقی نیز برای UNIVAC I نوشت که اولین کامپیوتر تجاری بود که در سال ۱۹۵۱ به اداره سر‌شماری آمریکا فرستاده شده بود.

بعد از این دوران او خانه‌نشین شد تا سه فرزندش را بزرگ کند، اما دوباره در سال ۱۹۶۷ در زمینه تجارت میکرو کامپیوتر‌های جدید به فعالیت پرداخت.

داستان زندگی بارتیک در حقیقت یاد‌آور زنان با استعدادی است که در عرصه فناوری کامپیوتر فعالیت کرده و همپای مردان با چالش‌های روز‌مره آن دست و پنجه نرم می‌کنند.

بسیاری معتقدند که این فعالیت‌ها مربوط به زنان خاصی بوده و هم‌اکنون به خاطر مسایل جدیدی که بر سر راه رقابت‌های جهانی وجود دارد، تعداد اندکی از زنان در عرصه علوم کامپیوتری قدرت عرض اندام دارند. در طول دهه‌های متوالی، فعالیت‌های بارتیک و هم دانشگاهیانش در زمینه علوم کامپیوتری نادیده گرفته می‌شد، به طوری که در مراسم چهلمین سالگرد پروژه ENIAC در دانشگاه پنسیلوانیا که در سال ۱۹۴۶ برگزار شد بارتیک جزو افراد دعوت شده نبود و تنها از یک نفر از آن گروه دعوت به عمل آمده بود. کتی کلیمن مدیر تولید و مورخ برنامه‌نویسان ENIAC می‌گوید: هیچ سند و مدرکی در این زمینه وجود ندارد تا تاریخ برنامه‌نویسان کامپیوتری را کامل کند.

کلیمن که برنامه‌نویس پیشین وال استریت بوده و در مورد تاریخچه این رشته مطالعه کرده، می‌گوید: تنهاسه نفر از زنانی که هم‌گروه بارتیک بودند در قید حیات‌اند.

در واقع کار روی ENIAC به نیروی بدنی بالا و خلاقیت ذهنی و صبر وحوصله نیاز داشت. ENIAC یک دستگاه بزرگ بود با حدود ۱۸ هزار لامپ خلاء و هشت کابل سیاه ۱۲۰ سانتی‌متری. برنامه‌نویسان از سه هزار سوئیچ و تعداد زیادی کابل استفاده کردند تابه طور فیزیکی، اطلاعات و پالس‌های برنامه‌‌ای را منتقل کنند.

بارتیک از همکاران مرد تحسین برانگیز‌ش مثل دانشمند بزرگ جی پرسپر اکرت (J.Presper Eckert)، ریچارد کلیپینگر (Richard Clippinger) و جان ماچلی (John Mauchly) یاد می‌کند. اما اذغان دارد که در نیمه دوم کار خود در این شغل با تبعیض‌هایی روبه‌رو شد. بارتیک می‌گوید: من در کنار مردان در ملاقات‌ها و جلساتی شرکت می‌کردم که در آنها تنها زن مجموعه بودم و وقتی نظرات و پیشنهادهایم را ارایه می‌کردم، هیچ کس حرفی نمی‌زد، اما اگر یک مرد صحبت می‌کرد، همه از او استقبال می‌کردند و این قضیه هنوز هم مصداق دارد.

آمار موسسه ملی علوم نشان می‌دهد که زنان در تمامی زمینه‌های علوم بیش از نیمی از مدارک دانشگاهی را به خود اختصاص می‌دهند. این در حالی است که کمتر از ۲۵ درصد آنها در علوم کامپیوتری مدرک می‌گیرند. در یک مقایسه کلی، ۵۹ درصد فارغ‌التحصیلان علوم زیست‌شناسی و کشاورزی ۴۷ درصد فارغ‌التحصیلان مدرک ریاضی را زنان تشکیل می‌دهند.

کلودیا مورل (Claudia Morrel) رییس بخش «زنان در فناوری اطلاعات» دانشگاه مریلند بر این باور است که تعداد کمتر فارغ‌التحصیلان زن هیچ چیزی را مبنی بر ناتوانی آنها در صنعت فناوری اطلاعات ثابت نمی‌کند.

مورل می‌گوید: مساله اصلی، پیدا کردن بهترین و برجسته‌ترین افراد است. اگر در این صنعت از زن‌ها استفاده کنید نتیجه اقتصادی خوبی خواهید گرفت که این امر هم برای صنعت فناوری اطلاعات و هم برای خانم‌ها مفید است.

اما به گفته مورل و دیگران، شغل‌های کامپیوتری برای زنان اغلب بازخوردی محدود‌کننده و ناخوشایند داشته است. از طرفی زنانی که در دانشگاه، فارغ‌التحصیل یک رشته کامپیوتری شدند و چنین شغلی را برگزیدند، اذعان می‌کنند که در یک محیط فیزیکی مرد‌سالار و ناراحت‌کننده حضور داشته‌اند.

مورل در این باره می‌گوید: ما می‌خواهیم درهای جدیدی را در این زمینه به روی زنان باز کنیم. دیوید لیتون (David Leighton) یکی از مسوولان سازمان «زنان در فناوری بین‌المللی» که به شرکت‌های مختلف کمک می‌کند که ارزش و اهمیت زنان در تجارت را درک کنند، می‌گوید: مدیریت زنان مفید و سودمند است. آنها از مهارت‌های درون شخصیتی بهتری برخوردار هستند و به راحتی به اتفاق نظر دست می‌یابند و می‌توانند به طور موازی در چند سازمان و شرکت مختلف کار کنند.

وی می‌گوید: ما به افراد باهوشی نیاز داریم که از پس حل مشکلات بر بیایند. شما باید قادر باشید استعداد‌ها را بپرورانید و فرصت‌ها را به آنها نشان دهید. برخلاف مردان، زنان به جزییات بیش‌تری توجه می‌کنند و تمایل بیش‌تری برای انجام کار دارند و برای پایان بردن آن هر کاری را که لازم باشد، انجام می‌دهند.

ترجمه: نگین ملت‌خواه