رژه صدا روی اعصاب

صدای تردد اتومبیل ها, بوق ماشین ها, ازدحام مردم و خلاصه انواع صداهای بلند و کوتاه به قدری زندگی ما را در شهرهای بزرگ تحت تاثیر خود قرار داده است که گویی تمام این صداها به نوعی جزء لاینفک زندگی ماهستند

صدای تردد اتومبیل‌ها، بوق ماشین‌ها، ازدحام مردم و خلاصه انواع صداهای بلند و کوتاه به ‌قدری زندگی ما را در شهرهای بزرگ تحت تاثیر خود قرار داده‌است که گویی تمام این صداها به‌نوعی جزء لاینفک زندگی ماهستند.

اگر روزی به محلی دنج و آرام و بی‌صدا برویم ناخودآگاه با خود خواهیم گفت: «چه آرامشی»! این روزها مردم شهرهای بزرگ کم‌کم اصوات زیبا و آرام‌بخش طبیعت را از یاد برده‌اند و حتی اگر صدایی از حنجره پرنده‌ای هم خارج شود در تراکم اصوات دیگر گم خواهدشد.

بلندی و شدت صدا با واحدی به نام دسی‌بل اندازه‌گیری می‌شود. میزان حساسیت به صدا در هر فرد متفاوت است، اما متخصصان اعتقاد دارند معمولا صدایی با بیش از ۸۵ دسی‌بل روی سطح شنوایی اثر می‌گذارد. این شدت صدا در واقع چیزی حدود صدای یک ترافیک سنگین است که ما هر روزه با آن مواجه هستیم . هر اندازه صدا بلندتر و بیشتر و یا مدت بیشتری فرد مجبور به شنیدن آن‌ باشد، احتمال از بین رفتن شنوایی بیشتر خواهد بود. به‌طور مثال قرار گرفتن در معرض صدایی با بلندی ۱۰۹ دسی‌بل، بیش از ۲ دقیقه، بسیار خطرناک است. همه ما در زمان‌هایی به دلیل وجود صداهای مختلف مجبور شده‌ایم با صدای بلند صحبت کنیم و یا به‌عبارتی با فریاد حرف‌هایمان را به گوش طرف مقابل برسانیم، لازم است بدانید که در این وضعیت صداها بیش از حد بلند و خطرناک بوده و شما در معرض خطر جدی هستید.

● آلودگی صوتی چیست؟

آلودگی صوتی از تجمع و انباشـتـگی اصوات مختلف ایجاد می‌شود و یا می‌تواند به شکل یک صوت انعکاسی درآید که به نظر می‌رسد خود را جایگزین صداهای دیگر کرده و به‌طور مداوم باعث آزردگی و مزاحمت می‌شود. به‌طور مثال صدای چکه آب که گاهی اعصاب شما را به هم می‌ریزد و خواب راحت را از چشمانتان می‌رباید.

همچنین آلودگی صوتی ممکن است، هر نوع صدایی با شـدت بیش از ۸۰ دسی‌بل را نیز در برگیرد. شدت صدا هنگامی‌که صحبت می‌کنیم تـقریبا ۴۰ دسـی‌بل است. هنگامی‌که این شدت به ۱۲۰ دسی‌بل برسد، دردناک می‌شود. آژانس بیـن‌المللی محافظت از محیط، شدت متوسط صوت بی‌خطر را ۷۰ دسی‌بل و نقطه آغازین صدمات صوتی به گوش را ۸۵ دسی‌بل تعیین کرده است. در شدت ۴۵ دسی‌بل یک مرد معمولی نمی‌تواند بـخوابـد، درست مانند زمانی که دوستان هم اتاقی شما باعث برهم خوردن خوابتان می‌شـوند، صـدای بـلند آنها و نیز خنده‌های نابهنجارشان هر دو آلودگی صوتی محسوب می‌شوند. این زمان و مـحـتوای اصوات است که باعث آزارتان شده و روی سلامتی شما تاثیر منفی می‌گذارد. مثلا هنگامی‌که در پیست رالی، آب میـوه بـه دسـت در حال تماشا و شنیدن صدای اتومبیل مورد علاقه خود هستید، نه تنها صداها شما را آزار نمی‌دهند بلکه لذت هم می‌برید، امــا صدای موتور اتومبیل همسایه در نصف شب برای شما غیر قابل تحمل و آزار دهنده است.اگرچه صدا انسان‌ها و سایر موجودات را از بین نمی‌برد اما آثارات مخربی روی جسم و روان آنها برجا خواهد گذاشت. ضعف شنوایی، ناشنوایی و ناراحتی‌های عصبی که تحفه جوامع صنعتی هستند به دلیل همین آلودگی‌های صوتی به‌وجود آمده‌اند. اگرچه ممکن است ما به برخی از صداها عادت کرده‌ باشیم اما این صداها هم در درازمدت تاثیر مخربی خواهند داشت. صداهای شدید کوتاه مدت اغلب باعث ناشنوایی موقت در افراد می‌شوند و صداهای بلند در مدت طولانی‌می‌توانند منجر به ناشنوایی دائم شوند. صدای کارخانجات، کار‌های ساختمانی، صدا‌های ناشی از سیستم تهویه منازل، صداهای ناشی از حمل و نقل (صدای موتور هواپیما ، بوق اتومبیل) و حتی سر‌و‌صدای داخل منازل مانند صدای تلویزیون و جاروبرقی، همه به نوعی محیط زندگی ما را پر سرو صدا کرده‌اند. صداهایی که از همه جا عبور می‌کنند، از دیوارها، شیشه‌ها و درها و آرامش ما را به هم می‌زنند.

● اثرات آلودگی صوتی

آزمایشات نشان می‌دهند، صداهایی با شدت ۱۶۰ـ۱۵۰ دسی‌بل برای بعضی حیوانات کشنده و مرگبار است. این حیوانات قبل از مرگ به تشنجات موضعی، فلج و رعشه دچار می‌شوند. در انسان‌ها رنگ‌پریدگی و بالارفتن فشارخون از اثرات آلودگی‌های صوتی است. در این شرایط درجه حرارت بدن کاهش می‌یابد. صدا‌های مداوم عکس‌العمل‌هایی را در بدن ایجاد می‌کنند که از جمله آنها انقباض بیشتر رگ‌هاست، این حالت پس از قطع صدا همچنان ادامه پیدا می‌کند. جالب است بدانید بدن انسان حتی در خواب هم به محرک‌های صوتی پاسخ می‌دهد و ضربان قلب و حالات ماهیچه‌ها تغییر می‌کند.

کارشناسان شرکت کنترل کیفیت هوای شهرداری تهران معتقدند اگر چه ممکن است ساکنان منازل حاشیه اتوبان‌ها و اماکن پرسرو‌صدا از روی عادت مشکل زیادی برای خوابیدن نداشته باشند، ولی به طور قطع آلودگی صوتی اثرات نامطلوبی روی جسم و روح فرد می‌گذارد آمارها نشان می‌دهد که ۲۲ درصد افراد ساکن در اطراف فرودگاه به خاطر آلودگی صوتی ناشی از پرواز و فرود هواپیماها، دچار اختلال خواب می‌شوند و در صورت مواجهه با سطح زیادتری از سر و صدا تا حدود ۵۰ درصد دچار اختلال در خواب می‌شوند.

این کارشناسان در ادامه بر هم خوردن نظم و توالی مراحل خواب و حتی حذف آن را از جمله عوارض وجود منابع آلودگی صوتی دراطراف محل زندگی افراد عنوان کرده و می‌گویند: محققان دانشگاه کارولینای شمالی با بررسی اثر آلودگی صوتی ناشی از موتور جت هواپیما بر خواب، به این نتیجه رسیده‌اند که ریتم امواج مغزی پس از ایجاد سرو صدا، سریع‌تر شده و حداقل تا ۵ دقیقه پس از قطع صدا در همان حال باقی‌می‌ماند و این حالت نشان دهنده سبک‌تر شدن خواب افراد است.

دکتر امیر شفیعی، فوق تخصص قلب و عروق با اشاره به اینکه سر و صدای ناشی از تردد خودروها باعث بروز اختلالاتی در خواب و دستگاه گردش خون می‌شود، آلودگی صوتی را یکی از عوامل مهم استرس‌زا دانسته و می‌گوید: افرادی که بیشتر تحت تاثیر عوامل استرس‌زا هستند، بیشتر به بیماری‌های قلبی از جمله سکته دچار می‌شوند.

شفیعی همچنین تصریح کرد: تحقیقات اخیر‌ نشان می‌دهد عوامل استرس زا باعث پارگی شریان‌های کوچک می‌شوند که در عروق کرونر فرد ایجاد انسداد کرده و باعث بروز سکته های قلبی می‌شوند.

سر و صدای زیاد و در واقع همان آلودگی صوتی طولانی مدت در محل کار، قدرت شنوایی را چنان تدریجی و بدون درد و رنج از بین می‌برد که شما متوجه این زوال تدریجی نخواهید شد. بخش‌هایی از گوش که وظیفه آنها انتقال اصواتی با فرکانس بالاست، اولین قسمت‌هایی هستند که دچار آسیب می‌شوند و اولین عارضه آلودگی صوتی را به ارمغان می‌آورند. حالت زنگ زدن یا وز وز گوش در افردی که مدام در معرض صداهای بلند قرار دارند از اولین نشانه هایی است که آشکار می‌شود. تحقیقات نشان داده‌اند، در بسیاری از موارد که فرد شنوایی خود را به دلیل آلودگی صوتی از دست می‌‌دهد، درمانی برای او وجود ندارد و وسایل کمک شنوایی تنها می‌توانند صداها را تقویت کنند اما نمی‌توانند شنوایی عادی را به فرد بازگردانند و وی برای همیشه قدرت شنوایی خوب خود را از دست می‌دهد.

در کنار از دست دادن قدرت شنوایی در موارد حاد آلودگی صوتی، مشکلاتی همچون سردرد و خستگی و سوءهاضمه نیز برای افراد در معرض سر و صدا به‌وجود می‌آید که پزشکان علت آن‌ها را سر و صدای بیش از حد در محیط عنوان می‌کنند.

با توجه به اینکه ما ساکنان شهرها را گریزی از آلودگی صوتی نیست، به نظر می‌رسد برای کنترل و به حداقل رساندن آن باید هر چه زودتر برنامه‌ریزی مناسبی شود تا شهروندان گرفتار در اصوات حداقل بتوانند شب‌ها به دور از صدا استراحت کنند. در این راستا شاید ساخت خانه‌ها و حتی ادارات و شرکت‌ها با توجه به استانداردها و به‌کارگیری عایق‌های صوتی، ایجاد مانع‌های بتونی، شیشه‌ای و حتی طبیعی در کنار ساختمان‌ها بتواند راهگشا باشد.

شهرزاد عبدیه