از ترجمه تا تبلیغ مسیحیت

دوره صفوی, جولانگاه تبلیغ فرقه های مختلف مسیحیت در ایران بود

در دوره صفویه با تغییر معادلات سیاسی، نظامی و اقتصادی جهان، روابط ایران با کشورهای اروپایی گسترش یافت. با گسترش روابط سیاسی، گروه‌های متعددی از نمایندگان سیاسی، گروه‌های مذهبی و بازرگانی از کشور‌های اروپایی چون فرانسه، پرتقال، اسپانیا و... راهی ایران شدند.

بسیاری از اعضای این گروه ها را مبلغان مذهبی مسیحی تشکیل می دادند. حضور و فعالیت مبلغان مذهبی، با فعالیت های سیاسی و تجاری همراه بود. برخی از این گروه ها وظایف مذهبی و سیاسی را همزمان به عهده داشتند و بخش مهمی از فعالیت آنها فراهم کردن زمینه رشد و گسترش امور تجاری و بازرگانی بود و نقش قابل توجهی در روابط و مناسبات سیاسی و اقتصادی عصر صفوی داشتند.

گروه های مذهبی که در دوره صفویه راهی ایران می شدند، از فرقه های مختلف کاتولیک بودند. از مهم ترین و تاثیرگذارترین این فرقه ها در ایران می توان به گروه های زیر اشاره کرد:

کرملیت ها که درصدد اتحاد با شاهان صفوی علیه امپراتوری عثمانی و تلاش برای گسترش مذهب کاتولیک در ایران بودند.

آگوستین ها که نخستین هیأت مذهبی اروپایی بودند که در عصر صفوی به ایران آمدند و علاوه بر وظایف مذهبی، نمایندگی پادشاه اسپانیا در دربار صفوی را نیز به عهده داشتند.

ژزوئیت ها که با حمایت دولت فرانسه، هیأت مذهبی ژزوئیت را در شهرهای جلفا و شیراز تاسیس کردند و در راستای منافع دولت فرانسه فعالیت می کردند.

کاپوچین ها (کاپوسن ها) که فرانسوی بودند و از سوی کاردینال ریشلیو برای مقابله با نفوذ سیاسی آگوستینی ها راهی ایران شدند.

از مهم ترین این گروه ها، کرملیت ها بودند. کرملیت ها، فرقه ای از شاخه کاتولیک بودند که در آغاز در کوه های کرمل فلسطین بودند، شاخه اصلاح شده کرملیان، کرملیان پابرهنه (Barefoot Discalced) نام داشتند.

در دوره صفویه برای اولین بار اعضای این انجمن به سرپرستی پل سیمون در سال ۱۰۱۲ق از سوی پاپ کلمان هشتم به ایران اعزام شدند. در این دوران، با توجه به قدرت روزافزون امپراتوری عثمانی، ماموریت کرملیت ها اتحاد با دولت ایران و تلاش برای گسترش مذهب کاتولیک در ایران بود. تعداد اعضای فرقه کرملیت ها در ایران از سایر فرقه ها بیشتر بود. نامه نگاری های کرملیت ها در این دوره با پاپ و دیگر دولت های اروپایی، اهمیت تاریخی خاصی داشت.

برخی از مبلغان مذهبی که در قالب گروه های سیاسی به ایران اعزام می شدند مدت های طولانی در ایران باقی می ماندند. حضور طولانی مدت این افراد باعث تسلط نسبی آنان به زبان فارسی شد و چون در آن زمان در میان ایرانیان مسلمان افرادی وجود نداشت که به زبان های اروپایی مسلط باشند، این مبلغان مذهبی به عنوان مترجم در دربار صفوی و گروه های اعزامی اروپایی فعالیت و سفیران ایرانی را در دربار های اروپایی همراهی می کردند.

در زمان شاه عباس اول، وظیفه مترجمی دربار صفوی به عهده یکی از کشیشان فرقه کارملی به نام ژان تاده بود. ژان تاده که به عنوان نماینده پاپ کلمنت هشتم راهی ایران شده بود با توجه به حضور طولانی مدت در دربار صفوی بتدریج در زمره نزدیکان و مترجمان خاص شاه عباس اول قرار گرفت. با توجه به روابط نزدیک ژان تاده در دربار صفوی، تمام نامه هایی که از سوی پاپ یا پادشاهان اروپایی به دربار صفوی فرستاده می شد توسط وی ترجمه می شد و به آنها جواب داده می شد. همچنین ژان تاده با استفاده از روابطی که در دربار صفوی داشت میان دربار ایران با جوامع مسیحی ایرانی، هیأت های سیاسی اروپایی در ایران و دولت های اروپایی به وساطت و میانجیگری می پرداخت.

از دیگر کشیشان کرملی می توان به پوردمتو دلاکروز اشاره کرد. دلاکروز، به دستور شاه عباس اول، در مأموریت دوم رابرت شرلی به اروپا، وی را همراهی می کرد. دلاکروز در سفر به لیسبون و مادرید، نامه شاه عباس اول را که حاوی تأکید و احترام به کرملیت ها و تبریک پیروزی های اروپاییان علیه عثمانی بود، به پاپ پل پنجم رساند.

از دیگر فعالیت های کرملی ها در اصفهان می توان به نقش اعضای این فرقه در گسترش صنعت نوین چاپ اشاره کرد. اولین چاپخانه ایران در دوره صفویه با اجازه شاه عباس اول، توسط کشیشان کرملی برای انتشار کتب مذهبی مسیحی به اصفهان وارد شد که توانایی چاپ کتاب هایی به زبان عربی و فارسی را داشت.

مهناز نگهی