جام جهانی ۱۹۵۸ بزرگ ترین دروغ ورزشی تاریخ بود

دیدن عکس های سیاه و سفید پله ۱۷ ساله که بعد از گلزنی در دیدار فینال جام جهانی ۱۹۵۸ مقابل تیم میزبان, سوئد و پیروزی ۵بر۲ تیمش, در حال اشک ریختن است, باعث می شود تا به سختی باور کنیم که تمام آن رقابت ها یک دروغ بزرگ بوده است اما بِرور ژاک ده وارن, مورخ, معتقد است شواهدی وجود دارد که نشان می دهد آن تورنمنت هیچگاه برگزار نشد

دیدن عکس‌های سیاه و سفید پله ۱۷ ساله که بعد از گلزنی در دیدار فینال جام جهانی ۱۹۵۸ مقابل تیم میزبان، سوئد و پیروزی ۵بر۲ تیمش، در حال اشک ریختن است، باعث می‌شود تا به سختی باور کنیم که تمام آن رقابت‌ها یک دروغ بزرگ بوده است. اما بِرور ژاک ده وارن، مورخ، معتقد است شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد آن تورنمنت هیچگاه برگزار نشد!

این یوهان لوفستد، کارگردان سوئدی بود که نخستین بار با ساخت فیلم Konspiration ۵۸ (توطئه ۵۸) این ادعا را رسانه‌یی کرد. در این فیلم، ده وارن شواهد شگفت‌انگیزی ارائه می‌دهد که ثابت می‌کند جام جهانی ۱۹۵۸ هرگز در سوئد برگزار نشد و آنچه به عنوان جام جهانی در آن سال به مردم دنیا نشان داده شد، در واقع بخشی از پروژه امریکا در زمان جنگ سرد برای تحقیق بر روی قدرت تبلیغاتی تلویزیون بود که با همکاری سیا، فیفا و چهره‌های پر نفوذ صنعت برنامه‌سازی تلویزیون انجام شد. ده وارن که بیش از ۲۰ سال در آرشیو ملی سوئد کار کرده، در این مورد گفت: «ایالات متحده نیاز داشت تا تاثیر تلویزیون روی مردم را امتحان کند. این بخشی از جنگ سرد بین دو ابر‌قدرت بود که در آن زمان جریان داشت. من این را «رقابت رسانه‌یی» می‌نامم. از همان پایان رقابت‌های جام جهانی ۱۹۵۸، من شروع به جمع‌آوری هزاران سند، عکس و متن کردم. من به مدارکی دست پیدا کردم که نشان می‌داد جام جهانی ۱۹۵۸ هرگز برگزار نشد.»

چیزی که می‌بینیم را باید باور کنیم؟

یکی از شواهدی که ده وارن برای صحبت‌هایش ارائه می‌دهد، عکس‌های دیدار نیمه نهایی آن رقابت‌ها بین سوئد و آلمان غربی است که گفته می‌شد در گوتنبرگ برگزار شده است. در پس‌زمینه آن عکس‌ها، ساختمان‌هایی دیده می‌شود که ده وارن ادعا کرده هرگز در شهر گوتنبرگ وجود نداشته و در واقع، ساختمان‌هایی است که در آن زمان، در لس‌آنجلس ساخته شده بود. مدرک دیگر، طول سایه بازیکنان در زمین بازی بود. ده وارن معتقد است که سایه بازیکنان با زاویه تابش آفتاب در تابستان‌های سوئد همخوان نیست و تنها می‌تواند با محلی در امریکای شمالی تطابق داشته باشد. البته تئوری‌های ده وارن، منتقدانی جدی هم دارد؛ از جمله ستاره‌های همان تیم سوئد که با کسب عنوان نایب قهرمانی در جام جهانی ۱۹۵۸، برای همیشه به عنوان بزرگ‌ترین ستاره‌های تاریخ فوتبال این کشور شناخته شدند. کور همرین که در دیدار نیمه نهایی، یکی از گل‌های سوئد را با حرکتی انفرادی و تماشایی وارد دروازه آلمان غربی کرد، در مورد ادعاهای ده وارن گفت: «آنها می‌گویند که جام جهانی ۱۹۵۸ در سوئد برگزار نشده است. تنها چیزی که من می‌توانم بگویم این است که من آنجا بودم. درک نمی‌کنم که چطور آنها چنین ادعایی مطرح می‌کنند. بزرگ‌ترین خاطره فوتبالی زندگی من، جام جهانی ۱۹۵۸ است.»اما همه اعضای آن تیم سوئد با همرین موافق نیستند. آگنه سیمونسون، مهاجم تیم ملی سوئد که گل دوم تیمش در دیدار فینال را وارد دروازه برزیل کرد، گفت: «به زودی دیگر کسی باقی نمی‌ماند که بتواند قسم بخورد که جام جهانی ۱۹۵۸ برگزار شده است.» حقیقتی که مرگ یک ماه قبل هیلدرالدو بلینی، کاپیتان تیم ملی برزیل در آن رقابت‌ها، آن را تایید می‌کند. ادعاهای ده وارن طرفداران پر و پا قرص‌تری هم دارند؛ گروهی به نام Konspiration ۵۸ که به افرادی که ادعا می‌کنند جام جهانی ۱۹۵۸ برگزار شده، حمله کرده یا آنها را تهدید به مرگ می‌کنند. یکی از کسانی که ادعا کرده توسط این گروه تهدید شده، لنارت یوهانسن، رییس سابق یوفاست: «این را نباید یک شوخی در نظر گرفت؛ این یک مساله جدی است. آنها با من تماس گرفتند و حتی بسته‌هایی به خانه‌ام فرستادند. من از پلیس خواستم تا از خانه‌ام مراقبت کنند. آنها به من گفتند که زمان زیادی زنده نمی‌مانم. اگر ما که مدارک زیادی برای انجام این رقابت‌ها داریم، در این مورد شفاف‌سازی نکنیم، خیلی‌ها متقاعد می‌شوند که این اتفاق واقعا رخ نداده است.»

واکنش عمومی؛ یک توفان

وقتی فیلم Konspiration ۵۸در سال ۲۰۰۲ از تلویزیون سوئد پخش شد، بحث‌های زیادی ایجاد کرد. لوفستد می‌گوید: «نسل‌های قدیمی‌تر که خاطرات‌شان از جام جهانی ۱۹۵۸ همچنان زنده بود، خیلی ناراحت شدند.» او همچنین گفت که ایمیل‌های زیادی دریافت کرد که در آن از او خواسته شد به خاطر ساختن این فیلم و مطرح کردن این ادعاها، عذرخواهی کند. اما لوفستد نیاز به عذرخواهی نداشت زیرا خیلی از بیننده‌های فیلم، حتی آنهایی که تیتراژ پایانی را دیدند، احتمالا آنقدر سرگرم بحث کردن بودند که ندیدند در انتهای فیلم نوشته شده همه این ادعاها، وجود سازمان Konspiration ۵۸ و تئوری‌های ده وارن، ساختگی و در واقع بخشی از یک سناریو بوده است. حتی آنهایی که در فیلم صحبت کردند، از جمله لنارت یوهانسون، همرین، سیمونسون و بقیه، در واقع نقش بازی کرده بودند.

چرا چنین فیلمی ساخته شد؟

لوفستد توضیح می‌دهد که ایده ساخت این فیلم، در جریان یک گپ و گفت دوستانه شکل گرفت. در مورد اینکه چطور رسانه‌ها می‌توانند با دادن اطلاعات نادرست در مورد یک واقعه، افکار عمومی را هدایت کنند و حتی واقعه‌یی را به‌طور کلی متفاوت از آنچه اتفاق افتاده، جا بیندازند: «ما می‌خواستیم تا جای ممکن مردم را گول بزنیم. من فکر کردم که اگر مردم این داستان را باور کنند، وقتی بفهمند که تماما ساختگی بوده، تاثیر زیادی روی آنها خواهد داشت. بعضی‌ها خیلی زود فهمیدند که این فیلم واقعی نیست و عده‌یی هم بعد از مدتی متوجه شدند اما گروهی هم بودند که فکر کردند این تئوری‌ها حقیقت دارد. باید از چنین افرادی که هر چیزی را باور می‌کنند، ترسید.»حالا ۱۲ سال از ساخت این فیلم گذشته و تب و تاب اولیه در سوئد در مورد آن فروکش کرده است اما هنوز هم فیلمی مهم شناخته می‌شود و در مدارس سوئد برای آموزش تفکر انتقادی به کودکان نشان داده می‌شود؛ مساله‌یی که در واقع هدف اولیه لوفستد بوده است: «می‌خواستم به مردم نشان بدهم که نباید هر چیزی که در تلویزیون می‌بینند یا می‌خوانند را باور کنند. همه باید نگاهی انتقادی داشته باشد. من هنوز هم کسانی را می‌بینم که فیلم را ندیده‌اند یا چیزی در مورد آن نمی‌دانند اما فکر می‌کنند در جام جهانی ۱۹۵۸ اتفاقات عجیبی رخ داده است!»

مترجم: بهنام جعفرزاده