نوجویی نوجوانان را به رسمیت بشناسیم

ادبیات غنی و درخشان فارسی و وجود هزاران شاعر و نویسنده همچون حافظ, سعدی, رودکی و فردوسی زبان ما را آنچنان غنی کرده است که ورود اصطلاحات و کلمات خودساخته یا استفاده از واژه های رکیک در گفت وگوهای روزمره جوانان باعث دلخوری والدین و بزرگ ترها می شود اما نوجویی و نوخواهی در دوره نوجوانی امری طبیعی است که در همه جنبه های زندگی یک نوجوان می توان اثرات آن را دید

ادبیات غنی و درخشان فارسی و وجود هزاران شاعر و نویسنده همچون حافظ، سعدی، رودکی و فردوسی زبان ما را آنچنان غنی کرده است که ورود اصطلاحات و کلمات خودساخته یا استفاده از واژه‌های رکیک در گفت‌وگوهای روزمره جوانان باعث دلخوری والدین و بزرگ‌ترها می‌شود. اما نوجویی و نوخواهی در دوره نوجوانی امری طبیعی است که در همه جنبه‌های زندگی یک نوجوان می‌توان اثرات آن را دید.

این نوجویی می‌تواند در پوشش، آرایش یا خط و زبان خود را نشان دهد. از این روست که یک نوجوان ممکن است ساعت‌ها روی کاغذ امضا کند، زیرا این کار به او هویت می‌دهد. همین موضوع را می‌توان در آرایش مو یا لباس او و حتی در واژه‌هایی که استفاده می‌کند هم مشاهده کرد.

نئولوژیسم یا واژه‌سازی اختلالی است که در بیماری اسکیزوفرنی دیده می‌شود، اما شبیه این واژه‌سازی در نوجوانی و به خاطر حس نوجویی اتفاق می‌افتد. نوجوان واژه‌هایی را می‌سازد که در فرهنگ ما متداول نیست و زمانی که در میان بزرگ‌ترها استفاده می‌شود، جایگاه مطلوبی در ادبیات، فرهنگ و سنت ما ندارد، اما به کارگیری این واژه‌ها و اصطلاحات از سوی نوجوانان و جوانان مختص فرهنگ ما نیست و در تمام فرهنگ‌ها نظایر آن را می‌توان مشاهده کرد. زیرا نوجویی و نوخواهی خصوصیت بارز همه نوجوانان است و نمی‌توان آن را از بین برد.

نوجوان به دنبال کسب هویت و همانندسازی است و به همین دلیل در نوجوانی گرایش روانی خاصی به استفاده از این واژه‌ها وجود دارد. نوجوان به واسطه حس نوجویی و نوخواهی خود از این واژه‌ها استفاده می‌کند و ما در کلام آنها تغییراتی را حس می‌کنیم اما این موضوع نباید ما را به عنوان بزرگ‌تر یا پدر و مادر نگران کند.

فرد در سنین نوجوانی، هویت خود را از گروه‌های همسال خود می‌گیرد و دوستان تبدیل به من کمکی او می‌شوند. در این حالت، نوجوان حس می‌کند که باید از جو گروه متابعت کند. بیشتر این اصطلاحات نیز متناسب با این گروه‌هاست و در گفت‌وگوهای گروه‌های همسال با یکدیگر شکل می‌گیرد. اگر نوجوانی عضو یک گروه از همسالان خویش است که خصوصیت منفی و نگران‌کننده خاصی ندارد و خانواده هم نگاه منفی به آن گروه ندارند به کار بردن این واژه‌ها نباید والدین را نگران کند و بترساند زیرا این موضوع پایدار نیست و با بالا رفتن سن و گذشتن از دوران نوجوانی خود به خود کنار گذاشته می‌شود.

البته در مواردی سریال‌ها و فیلم‌های تلویزیونی واژه‌هایی را به ما می‌آموزند و به واسطه اخذ مدل‌های تلویزیونی کلماتی بین کودکان، نوجوانان و حتی بزرگسالان مصطلح می‌شوند. این کلمات هم با وجود این‌که ممکن است در مواردی مانند کلمه پاچه‌خاری، جایگاه خود را در زبان پیدا کنند و مردم بصورت طولانی مدت از آنها استفاده کنند، اما باز هم آسیب‌زا نیست.

لازم به یادآوری است که جنسیت هم در استفاده از این کلمات نقش دارد. دختران نوجوان ممکن است خیلی زود و در سنین خاصی انواع فحش‌ها را یاد بگیرند. در روان‌شناسی می‌توان از این یادگیری به عنوان یک مهارت یاد کرد که نباید به کار برده شود. البته بیشتر دختران نوجوان با وجود این یادگیری می‌فهمند استفاده از این کلمات با طبع زنانه آنها جور نیست و آن را به کار نمی‌برند، اما در پسران نوجوان عکس این موضوع صادق است و آنها برای القای حس مردانگی و نشان دادن خشونت از این کلمات استفاده می‌کنند.

با توجه به همه این موارد والدین نباید نسبت به کاربرد واژه‌ها و اصطلاحات خاص در گفت‌وگوهای روزمره نوجوانان حساسیت زیادی از خود نشان دهند یا برای اصلاح آن سربه سر نوجوان بگذارند. زیرا نوجوانی سن خاصی است و حساسیت‌های این دوران باعث می‌شود نوجوان براحتی حرف پدر و مادر را نپذیرد. نصیحت کردن جز این که فاصله نوجوان را با پدر و مادر زیاد کند کاری از پیش نمی‌برد و تلاش والدین شکست می‌خورد، اما راه‌هایی وجود دارد که می‌توان از آن برای تاثیرگذاری بر نوجوان استفاده کرد. به طور مثال استفاده از افرادی در خانواده یا فامیل که نوجوان آنها را قبول دارد و به آنها به عنوان یک الگو نگاه می‌کند. معلمان، مشاوران مدارس و افراد دوست داشتنی برای نوجوان بیشتر بر او اثر دارند و می‌توان از طریق آنها استفاده از این گونه اصطلاحات را در زبان نوجوان کاهش داد.

غنای ادبیات فارسی آنقدر هست که بتوان همواره با کلمات زیبا با یکدیگر صحبت کرد، اما این کار نیاز به فرهنگسازی دارد. در کشوری مانند فرانسه آنقدر زبان به عنوان یک مخرج مشترک و فرهنگ ملی اهمیت دارد که وزارتخانه‌ای با عنوان وزارت زبان فرانسه برای آن در نظر گرفته‌اند. این وزارتخانه در کشورهای دیگر دنیا هم کار می‌کند. به طور مثال کلاس‌های رایگان آموزش زبان فرانسه در سفارتخانه‌های این کشور در سایر کشورها دایر می‌کند یا به دانشجویانی که فرانسه می‌دانند بورس‌های تحصیلی می‌دهد.

فرهنگسازی‌هایی از این دست با توجه به غنای فرهنگی و زبانی ما می‌تواند در ایران هم اتفاق بیفتد تا شاهد از بین رفتن کلمات و واژه‌های زیبای فارسی و جایگزینی آنها با کلمات خارجی یا کلمات من درآوردی نباشیم.

دکتر مجید صفاری‌نیا، رئیس انجمن روان‌شناسان اجتماعی ایران