چهارشنبه, ۱۵ اسفند, ۱۴۰۳ / 5 March, 2025
سیری كوتاه در تاریخ علم ایران
پیشرفت علوم در دوره اسلامی متأثر از فلسفه یونان، هند و فلسفه ایران قبل از اسلا‌م بود. خلفای عباسی مانند شاهان ایران توجه خاصی به علم داشتند. در اواخر قرن دوم هجری یكی از بزرگترین دانشمندان ریاضی محمد ابن موسی خوارزمی بود كه آثار خوارزمی بر فرهنگ اسلامی و عربی تاثیر زیادی داشته است. این دانشمند جدول الگاریتم را تهیه كرد و علم جبر را تكامل بخشید. كتاب جبر و مقابله خوارزمی به لا‌تین (جرادسرمونا) ترجمه می‌كند و تاثیر عمیقی را در رشد تفكرات ریاضی عرب در قرون وسطی می‌گذارد.
در دوره اسلا‌م دانشمندانی چون ابوریحان بیرونی، خواجه نصیرالدین طوسی و زكریای رازی، جابرابن حیان و ابن هیثم بود كه ابوریحان بیرونی دایره‌المعارف نجوم را نوشت و در آن دوره چرخش زمین به دور خورشید را پیش‌بینی كرد.
خواجه نصیرالدین طوسی قرن (هفتم هجری) در نظریه تغییرپذیری وراثتی نیروی هدایت‌گری به سوی تكامل را می‌نویسد كه همه موجودات زنده می‌توانند تغییر یابند و اندام‌های موجود زنده می‌تواند تغییر پیدا كند، این تغییر به نسل بعد از آن منتقل می‌شود، خواجه نصیرالدین طوسی پنج قرن قبل از لا‌واز (دانشمند فرانسوی) و میكاییل لوموتف روسی (قانون ماده) اصل رفتار ماده را مطرح كرد.
زكریای رازی در دانش طب، الكل و اسید سولفوریك را اختراع كرد و بنیانگذار فیزیك كاربردی بود، این دانشمند ایرانی از تجارب خود كتاب‌هایی را تالیف كرده، ابوبكر جوینی كه شاگرد او بود. كتاب جامعی را در طب به فارسی نوشت.
جابرابن حیان، شیمی‌دان مشهور ایرانی كه در دایره‌المعارف جهان ثبت شده، به‌عنوان پدر اختراعات در آن دوره شناخته می‌شود، از اختراعات جابرابن حیان می‌توان ماده رنگ در رنگ‌آمیزی پارچه، تقطیرعصاره‌گیاهان و گلها (ماده اصلی عطر) و داروهای درمانی و باروت را نام برد.
ابن هیثم (۴۱۸-۳۴۴ هجری) كه در غرب به‌عنوان الهاوزن )Alhazen( معروف بود و به‌عنوان پدر اپتیك (آنچه كه مربوط به نور و لنز و آینه می‌شود) نوشته‌های این دانشمند بزرگ درخصوص لنزها، آینه‌ها و شكست و انعكاس نور معروف است. در بررسی‌های علمی در رشته دانش طب ابوعلی سینا را داریم، این دانشمند بزرگ ایرانی موضوعات مختلفی را درباره طب می‌نویسد.
كتاب قانون وی قرن‌ها به عنوان كتاب مرجع در اروپا مورد استفاده قرار می‌گرفته است. بعد از ابن‌سینا دانشمندان زیادی پا به عرصه وجود نهادند، اما هیچیك از آنها شهرت و برتری ابوعلی سینا را كسب نكردند.
زین‌العابدین اسماعیل جرجانی در این دوره بزرگترین كتاب طب را تالیف و به چاپ می‌رساند. بررسی تاریخ علم در ایران نشان می‌دهد. ایرانیان در رشته‌های دیگری مانند گیاه‌شناسی، داروشناسی، شیمی، جانورشناسی و معدن‌شناسی در گذشته حاذق بوده‌اند. دانشمندان در دوره‌های مختلف در گذشته تلاش كرده‌اند و پیشرفت امروزه در تولید علم، مدیون تلاش هزاران دانشمند میباشد.
در عصر حاضر دانشمندان ایرانی همچون گذشته در عرصه‌های علمی پابه‌پای دیگر دانشمندان پیش رفته‌اند. یعنی با تاسیس دارالفنون در دوره حكومت قاجار كه توسط میرزا تقی‌خان امیركبیر انجام گرفت، هدف از تاسیس آن تعلیم و تربیت متخصصان ایرانی در زمینه‌های گوناگون علمی و صنعتی در دهه (۱۲۷۰ هجری) بود. موسسه آموزش عالی در رقابت با دارالفنون تاسیس گردید كه همان آكادمی نظامی تهران یا مدرسه نظام بود. در سال (۱۲۷۸ هجری) دانشكده علوم سیاسی در وزارت امور خارجه تاسیس می‌شود و در سال ۱۹۳۴ میلادی برابر با ۱۳۱۳ هجری دانشگاه تهران ساخته می‌شود.
امروزه دانشمندان ایرانی در موسسات پژوهش و تحقیقات تلا‌ش‌های زیادی را در پیشرفت علم می‌كنند. تولید علم براساس اطلاعات علمی )ISI( رشد مقالا‌ت از سال ۱۹۹۶ تا ۲۰۰۴ حدود ۱۰ برابر شده است كه به لحاظ طبقه‌بندی علمی در جهان كشورمان از میان ۱۴۶ كشور بعد از چین رتبه اول را دارا میباشد.
در عصر حاضر كشور ایران گام‌های موثری در تولید علم برداشته است و پیشرفت چشمگیری را در زمینه تمركز بر آموزش و پرورش داشته است. در ۱۰ سال گذشته نشر آثار دانشمندان ایرانی در مجلا‌ت بین‌المللی چهار برابر شده و در مقایسه با كشورهای اسلامی مقام اول را كسب كرده است. بعد از انقلاب اسلامی در ایران به‌واسطه مسائل سیاسی و تحریم‌های بسیار، تولید علم قابل توجه بوده است. محدودیت‌هایی نظیر دسترسی به امكانات پیشرفته كارگاهی و آزمایشگاهی، عدم حضور در سمینارها و كارگاه‌های آموزشی در كشورهای پیشرفته و عدم مبادله دانشجو در سطوح مختلف آموزشی پیشرفت داشته‌ایم.
با پیروزی انقلاب اسلامی سال (۱۳۵۷) رشد جمعیت دانشجو از ۱۰۰ هزار نفر به دو میلیون نفر در سال ۱۳۵۸، نشانه حركت جهشی كشور ایران در علم است، در بررسی‌ها مشاهده می‌كنیم. زنان بیش از ۵۰ درصد دانشگاه‌ها را تشكیل می‌دهند. در علوم تجربی، داروسازی، بیوشیمی و پلیمر و همچنین در زمینه بیوفیزیك بخصوص بیوفیزیك مولكولی از سال ۱۳۶۹ دانشمندان ایرانی شهرت جهانی داشته‌اند.
در زمینه نانوتكنولوژی و بیوتكنولوژی هزینه‌های بسیاری انجام گرفته و پیشرفت‌های خوبی را داشته‌ایم.
اولین گوسفند شبیه‌سازی در سال ۱۳۸۵ در ایران متولد می‌شود. در نجوم در ساخت و تاسیس رصدخانه و در زمینه كیهان‌شناسی پیشرفت قابل توجه‌ای را داشته‌ایم، در سال‌های اخیر دانشمندان ایرانی پیشرفت‌های چشمگیری در تكنولوژی هسته‌ای به‌خصوص در زمینه پزشكی هسته‌ای داشته‌اند. معتقدیم دانشمندان ایرانی اولین پایه‌گذاران معرفتی در ظهور رنسانس بوده‌اند تا با انسجام بیشتر جامعه علمی در ایران شاهد پیشرفت علم در عصر حاضر باشیم.
احمد كاشانی
ایران مسعود پزشکیان دولت چهاردهم پزشکیان مجلس شورای اسلامی محمدرضا عارف دولت مجلس کابینه دولت چهاردهم اسماعیل هنیه کابینه پزشکیان محمدجواد ظریف
پیاده روی اربعین تهران عراق پلیس تصادف هواشناسی شهرداری تهران سرقت بازنشستگان قتل آموزش و پرورش دستگیری
ایران خودرو خودرو وام قیمت طلا قیمت دلار قیمت خودرو بانک مرکزی برق بازار خودرو بورس بازار سرمایه قیمت سکه
میراث فرهنگی میدان آزادی سینما رهبر انقلاب بیتا فرهی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سینمای ایران تلویزیون کتاب تئاتر موسیقی
وزارت علوم تحقیقات و فناوری آزمون
رژیم صهیونیستی غزه روسیه حماس آمریکا فلسطین جنگ غزه اوکراین حزب الله لبنان دونالد ترامپ طوفان الاقصی ترکیه
پرسپولیس فوتبال ذوب آهن لیگ برتر استقلال لیگ برتر ایران المپیک المپیک 2024 پاریس رئال مادرید لیگ برتر فوتبال ایران مهدی تاج باشگاه پرسپولیس
هوش مصنوعی فناوری سامسونگ ایلان ماسک گوگل تلگرام گوشی ستار هاشمی مریخ روزنامه
فشار خون آلزایمر رژیم غذایی مغز دیابت چاقی افسردگی سلامت پوست